Καθώς η αμερικανική εκστρατεία στο Αφγανιστάν κοντεύει να συμπληρώσει δύο μήνες, πρέπει να δώσουμε λίγη προσοχή στον πόλεμο των επιχειρημάτων και των αντεπιχειρημάτων. Δεν θα προσπαθήσω να τα αναλύσω, απλώς θα αρκεστώ να περιγράψω, χωρίς ψευδαισθήσεις, το πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή η μακρά και τραγική ιστορία των σχέσεων ΗΠΑ-Παλαιστίνης.
Θα αρχίσω, επισημαίνοντας το προφανές: όλοι οι Αμερικανοί (και περιλαμβάνω και τον εαυτό μου σε αυτούς) θεωρούν τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου ως αρχή ενός νέου κεφαλαίου στην παγκόσμια Ιστορία. H λογική τους λέει ότι έχουν συμβεί και άλλες καταστροφές στην ανθρώπινη Ιστορία, όμως πιστεύουν ότι οι επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και το Πεντάγωνο ήταν γεγονότα εξαιρετικά και άνευ προηγουμένου. Όλα στρέφονται γύρω από τις ΗΠΑ, τον πόνο, την οργή και την απάντησή τους. Ομως, πουθενά σχεδόν δεν ακούγεται ότι υπάρχουν ιστορικοί λόγοι για τους οποίους η Ουάσιγκτον, ως μεγάλος παίκτης στην παγκόσμια σκακιέρα, έχει προξενήσει, με τις πράξεις της, τέτοια απέχθεια. Θεωρείται ότι όσοι επικαλούνται αυτό το επιχείρημα, απλώς προσπαθούν να δικαιολογήσουν τον Οσάμα Μπιν Λάντεν. H πολιτική εικόνα που θέλει να περάσει η αμερικανική κυβέρνηση και τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης (τα οποία, σε γενικές γραμμές υποστηρίζουν την κυβερνητική γραμμή και μπορεί να επικρίνουν τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου, όχι όμως τη σκοπιμότητα και την αποτελεσματικότητά του) είναι η εικόνα της «αμερικανικής ενότητας». «Εμείς» πιστεύουμε, «εμείς» αποφασίζουμε, «εμείς» βομβαρδίζουμε κ.τ.λ. Οι ΗΠΑ, όπως ακριβώς και ο Μπιν Λάντεν, δεν μπορούν να δεχθούν ούτε τη συζήτηση ούτε τη σοβαρή διαφωνία. O Μπους το λέει ανοικτά: ή είστε μαζί μας ή είστε με την τρομοκρατία. Βέβαια τον ορισμό της τρομοκρατίας τον φτιάχνουν οι ΗΠΑ κατά βούληση. Ετσι, παρότι οι Παλαιστίνιοι και οι Λιβανέζοι έχουν καταφέρει να αναβάλουν την εισαγωγή της Χεζμπολάχ ή της Χαμάς στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων, δεν είναι σίγουρο ότι αυτό θα συνεχιστεί.
Η αυτοκριτική
Αυτή τη στιγμή, ο Τζορτζ Μπους και ο Τόνι Μπλερ έχουν καταλάβει ότι πρέπει να γίνει κάτι για την Παλαιστίνη, όμως δεν υπάρχει καμία πρόθεση να αλλάξει ουσιαστικά η αμερικανική πολιτική για να προσαρμοστεί σε αυτό που πρέπει να γίνει. Αν υπήρχε τέτοια πρόταση, οι ΗΠΑ θα εξέταζαν τη δική τους ιστορία, ακριβώς όπως οι προπαγανδιστές σαν τον Τόμας Φρίντμαν ή τον Φουάντ Ατζαμί ζητούν από τους Αραβες να κάνουν για τη δική τους Ιστορία. Δεν τους περνάει ούτε στιγμή από το μυαλό ότι η αυτοκριτική είναι κάτι που αφορά όλους, περιλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. «Οχι» λένε και ξαναλένε. «H αμερικανική Ιστορία είναι μια Ιστορία ελευθερίας και δημοκρατίας, τίποτα περισσότερο». Βέβαια, ο Τζορτζ Μπους τάσσεται υπέρ ενός παλαιστινιακού κράτους και δηλώνει ότι πρέπει να γίνουν σεβαστά τα ψηφίσματα του OHE. Όμως δεν διασαφηνίζει ποια, και παράλληλα αρνείται να συναντηθεί με τον Γιάσερ Αραφάτ.
Αυτή η τακτική μπορεί να φαίνεται αντιφατική, όμως δεν είναι. Εδώ και έξι εβδομάδες βρίσκεται σε εξέλιξη μία συντονισμένη εκστρατεία στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης για να επιβληθεί πάνω κάτω χωρίς αντίλογο ο ισραηλινός τρόπος θεώρησης των πραγμάτων. Τα κύρια επιχειρήματά του είναι ότι το Ισλάμ και οι Αραβες είναι οι κύριες αιτίες της τρομοκρατίας, ότι ο Αραφάτ και ο Μπιν Λάντεν είναι το ίδιο πράγμα, ότι οι περισσότεροι Αραβες σύμμαχοι των ΗΠΑ (κυρίως οι Αιγύπτιοι και οι Σαουδάραβες) παίζουν αρνητικό ρόλο, υποθάλποντας τον αντιαμερικανισμό, στηρίζοντας την τρομοκρατία και τη διαφθορά. Πίσω από την εκστρατεία αυτή βρίσκεται η (συζητήσιμη στην καλύτερη περίπτωση) διαπίστωση ότι ο αντισημιτισμός αυξάνεται. Ολα αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα πως η παλαιστινιακή (ή λιβανέζικη) αντίσταση στις πράξεις του Ισραήλ -που τώρα είναι πιο βίαιες, παράνομες και απάνθρωπες από ποτέ- πρέπει να συντριβεί αμέσως μόλις συντριβεί ο Μπιν Λάντεν (ή και ταυτοχρόνως). Είναι αυτονόητο ότι, όπως λένε τα γεράκια του Πενταγώνου, αυτό που θα ακολουθήσει είναι η γενική επίθεση κατά του Ιράκ και των άλλων αντιπάλων του Ισραήλ στην περιοχή. Εν μέσω αυτού του μπαράζ συντονισμένου ψεύδους και επηρμένης θριαμβολογίας, ξεχνιέται η απλή πραγματικότητα, ότι οι ΗΠΑ δεν ισοδυναμούν με το Ισραήλ και ότι ο Μπιν Λάντεν δεν ισοδυναμεί με τους Αραβες ή το Ισλάμ.
Αυτή η εκτεταμένη φιλοϊσραηλινή εκστρατεία, επί της οποίας ο Μπους και η κυβέρνησή του έχουν περιορισμένο πολιτικό έλεγχο, έχει εμποδίσει την ουσιαστική αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη.
Η μόνη ελπίδα
Έτσι, δεν υπάρχει κανένας λόγος να συνεχίζει ο Γιασέρ Αραφάτ και η πανταχού παρούσα ακολουθία του να σέρνονται πίσω από τις ΗΠΑ. H μόνη ελπίδα του παλαιστινιακού λαού είναι να δείξουμε στον κόσμο ότι έχουμε ηθικά επιχειρήματα και ότι αντιστεκόμαστε έξυπνα και οργανωμένα στην εγκληματική ισραηλινή κατοχή. Προτείνω να πάψει ο Αραφάτ να γυρίζει τον κόσμο, να έρθει πιο κοντά στον λαό του (που τον υποστηρίζει μόνο σε ποσοστό 17%) και να φροντίσει τις ανάγκες του, όπως θα έκανε κάθε καλός κυβερνήτης. Το Ισραήλ έχει καταστρέψει την υποδομή, τις πόλεις και τα σχολεία της Παλαιστίνης, έχει σκοτώσει αθώους, έχει πραγματοποιήσει εισβολές κατά βούληση, χωρίς ο Αραφάτ να θορυβηθεί και πολύ. Αυτό που πρέπει να κάνει τώρα είναι να τεθεί επικεφαλής ειρηνικών διαδηλώσεων κάθε μέρα, κάθε ώρα και να μην περιμένει από ξένους καλοθελητές να βγάλουν το δικό μας φίδι από την τρύπα.
Όμως, το μεγαλύτερο ελάττωμα του Αραφάτ είναι ότι του λείπει το πνεύμα της αυτοθυσίας και της αλληλεγγύης προς τον λαό του. Νομίζω ότι αυτό φταίει που τόσο ο ίδιος όσο και η δραματικά αναποτελεσματική παλαιστινιακή Αρχή έχουν περιθωριοποιηθεί τόσο. Ήδη πριν από την Ιντιφάντα, η πλειοψηφία των Παλαιστινίων είχε πάψει να πιστεύει σε αυτόν – και είχαν τους λόγους τους. Κάθε φορά που ο Αραφάτ συμπεριφέρεται σαν να ήταν ηγέτης ενός ακόμη αραβικού κράτους και όχι ενός Κινήματος, (όπως π.χ. έκανε στις συμφωνίες του Οσλο) χάνει σε αξιοπιστία. Μόνο όταν καταλάβει ότι ο παλαιστινιακός λαός απαιτεί δικαιοσύνη και ελευθερία, όχι γραφειοκρατία και αστυνομία, θα γίνει αυθεντικός ηγέτης του λαού του. Αλλιώς, θα υποστεί ταπεινωτικές αποτυχίες και θα μας οδηγήσει στην καταστροφή.
Δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι οι αραβικές και μουσουλμανικές κυβερνήσεις υπερασπίζονται τα δικαιώματα των λαών τους στον OHE και στη Δύση, ενώ κάνουν πολύ λιγότερα γι’ αυτούς στο εσωτερικό των ίδιων των χωρών τους. Αυτή τη στιγμή, η πλειοψηφία των αραβικών χωρών κολυμπούν στη διαφθορά, ενώ οι πολίτες τους ζουν με τον φόβο του απολυταρχικού κράτους. Το δε εκπαιδευτικό τους σύστημα είναι δραματικά ανεπαρκές και ανίκανο να συμβάλει στην οικοδόμηση κοσμικών κρατών.
Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να πέσουμε, ούτε ως Παλαιστίνιοι ούτε ως Αραβες στην παγίδα του άκριτου αντιαμερικανισμού. Δεν είναι δυνατόν να ακούμε συζητήσεις, στη Βηρυτό ή στο Κάιρο, οι οποίες καταγγέλλουν τις ΗΠΑ και το Ισραήλ χωρίς να αναγνωρίζουν ότι και οι δύο αυτές κοινωνίες είναι ιδιαίτερα σύνθετες και ότι δεν αντιπροσωπεύονται πάντα από τις ανόητες ή βάρβαρες πολιτικές των κυβερνήσεών τους. Δεν έχουμε προσεγγίσει, ούτε στις ΗΠΑ ούτε στο Ισραήλ εκείνα τα ρεύματα σκέψης με τα οποία θα έπρεπε στο τέλος να συμφωνήσουμε. Τα επιχειρήματα της αντίστασής μας πρέπει να γίνουν κατανοητά, πρέπει να προκαλούν τον σεβασμό, όχι τον φόβο, όπως γίνεται σήμερα εξαιτίας της αυτοκτονικής άγνοιας και τις αδιάκριτης βίας.
*Ο Edward Said είναι Παλαιστίνιος, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Οι Αλβανοί ηγέτες έχοντας πλέον προετοιμαστεί και θεσμικά για την ανεξαρτησία, κοιτάζουν τώρα προς το Μαυροβούνιο, όπου την ερχόμενη άνοιξη ο Τζουγκάνοβιτς οργανώνει δημοψήφισμα για την απόσχιση από τη Γιουγκοσλαβία.