Πριν από δέκα χρόνια η τελική φάση της ενδοευρωπαϊκής διαπραγμάτευσης που οδήγησε στο Μάαστριχτ συνέπεσε με την έκρηξη της γιουγκοσλαβικής σύγκρουσης. Τα όρια της παρεμβατικής δυνατότητας των τότε «12» της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας αλλά και οι τριβές και συγκρούσεις ανάμεσα στη Βόννη και την πλειοψηφία των άλλων εταίρων ως προς την ακολουθητέα πολιτική, έθεσαν σε δεινή δοκιμασία την αξιοπιστία της αισιόδοξης ρητορικής για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Δέκα χρόνια μετά πόσο μετράει η E.E στους συσχετισμούς και ισορροπίες που άρχισαν να διαμορφώνονται την επαύριο των τρομοκρατικών πληγμάτων της 11.9 στις ΗΠΑ; Στην παραζάλη του απίστευτου και συχνά ανεπεξέργαστου όγκου ειδήσεων που μας κατακλύζει καθημερινά αναπτύσσονται αρνητικές διαπιστώσεις για την πολιτική βούληση, αλλά και επιχειρησιακή δυνατότητα των «15» να δρουν ως υπολογίσιμος παράγοντας στη διεθνή σκηνή. O πρέσβης της Γαλλίας στην Αθήνα Ζαν-Μορίς Ριπέρ δεν είναι μόνον ο εκπρόσωπος μιας μεγάλης ευρωπαϊκής δύναμης στη χώρα μας. H συμμετοχή του πριν από τρία χρόνια σε μια αποφασιστική καμπή της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, στην προπαρασκευή της γαλλοβρετανικής συνάντησης κορυφής του Σεν Μαλό που έθεσε τα θεμέλια της Ευρωάμυνας δίνει στις διαπιστώσεις του ένα αυξημένο ειδικό βάρος.
– Με δεδομένες τις αποφάσεις των «15» να οικοδομήσουν μια κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική, πώς μπορούμε να αποτιμήσουμε την παρουσία της E.E στη διεθνή σκηνή και ιδιαίτερα σε περίοδο έντονης κινητικότητας που ξεκίνησε την επαύριο της 11.9;
– Το Σεν Μαλό όπου το Λονδίνο και το Παρίσι έθεσαν τα θεμέλια της κοινής αμυντικής προσπάθειας, που υιοθέτησαν οι «15» στα τέλη του 1999 στη σύνοδο κορυφής του Ελσίνκι, έγινε πριν από τρία χρόνια. Στη μακρά ιστορική διάρκεια τα τρία χρόνια είναι χθες. Με αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να αξιολογήσουμε την παρουσία της E.E. στη διεθνή σκηνή. O δρόμος που διανύσαμε και τα κεκτημένα κοινής αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής που κατοχυρώσαμε μέσα σε τρία χρόνια αποτελούν δίχως υπερβολή ένα κολοσσιαίο επίτευγμα. Κατά δεύτερο λόγο πρέπει να γνωρίζουμε σε ποια πρόκληση αναφερόμαστε: Οι «15» δεν δεσμεύθηκαν να οικοδομήσουν έναν κοινό ευρωπαϊκό στρατό αλλά μια κοινή ευρωπαϊκή δύναμη ταχείας επέμβασης. Πιο συγκεκριμένα, η πρόκληση περιγράφεται ως συνάρτηση της αυτονομίας του επιχειρησιακού σχεδιασμού και της δυνατότητας προβολής στρατιωτικής ισχύος σε συνεργασία με το NATO. Είναι γνωστό ότι ένα μέλος της Συμμαχίας που δεν είναι μέλος της E.E. έχει προβάλει εμπόδια στη συνεργασία του NATO με την υπό συγκρότηση ευρωπαϊκή αμυντική δομή. Πρέπει να υπάρξει διάλογος? δεν πιστεύω ότι μπορεί να ικανοποιηθούν στο σύνολό τους οι απαιτήσεις της Τουρκίας, κάποια βήματα όμως είναι πιθανόν να γίνουν.
Ο ρόλος της E.E. στην ΠΓΔΜ σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο, σε συνεργασία πάντα με τις ΗΠΑ, κατέδειξε την πρόοδο που έχει γίνει. Πρόκειται για μια επιτυχή προληπτική παρέμβαση, προτού η κρίση μετατραπεί σε γενικευμένο εμφύλιο πόλεμο, στην οποία ο ρόλος της E.E. υπήρξε πρωταγωνιστικός.
Διαμεσολάβηση
Θα ήθελα όμως να υπογραμμίσω την έντονη μεσολαβητική παρουσία της E.E. στη Μέση Ανατολή, όπου ο Ευρωπαίος μεσολαβητής Μορατίνος και οι ΥΠΕΞ της Γαλλίας και της Γερμανίας Βεντρίν και Φίσερ, αλλά και οι ομόλογοί τους της Ελλάδας και της Ισπανίας Παπανδρέου και Πικέ διεδραμάτισαν εποικοδομητικό ρόλο, όταν η αμερικανική μεσολάβηση έδειχνε να έχει ατονήσει.
– Πώς κρίνετε τις «επιδόσεις» της κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής στις μετά τις 11.9. εξελίξεις;
– Από τη μια μεριά δηλώσαμε την αλληλεγγύη μας προς τις ΗΠΑ, επικυρώνοντας την ενεργοποίηση του άρθρου 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον. Από την άλλη καταδείξαμε με τις πρωτοβουλίες και την παρουσία μας σε όλες τις πτυχές της διαχείρισης της κρίσης την αναγκαιότητα της ευρωπαϊκής συνεισφοράς.Το γεγονός ότι υπάρχουν αποκλίσεις στον τρόπο με τον οποίο η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα προσεγγίζουν την εκστρατεία κατά της παγκόσμιας τρομοκρατίας δεν αναιρεί την ύπαρξη ενός κοινού ευρωπαϊκού παρονομαστή.
– O ευρωπαϊκός Τύπος είδε στη στάση της Βρετανίας πρώτα και πάνω από όλα την πανηγυρική επιβεβαίωση της προνομιακής ειδικής σχέσης Ουάσιγκτον-Λονδίνου, ενώ η σπουδή της κυβέρνησης Σρέντερ να δεσμεύσει 3.900 άνδρες για ενδεχόμενη συμμετοχή σε χερσαίες επιχειρήσεις ερμηνεύθηκε ως επιβεβαίωση της πλήρους χειραφέτησης της Γερμανίας από τις δουλείες και τις αναστολές της μεταπολεμικής περιόδου. Αφήνουν οι διαπιστώσεις αυτές ουσιαστικό περιθώριο για ευρωπαϊκή αισιοδοξία;
– Υπήρχε όντως μια διάσταση ανάμεσα στη ρητορική διεθνούς ενεργοποίησης της Γερμανίας και της πολιτικής βούλησης και επιχειρησιακής της δυνατότητας να στηρίξει στρατιωτικά την παρέμβασή της σε εστίες κρίσεων. H Γερμανία καθυστέρησε στη μετατροπή του στρατού της σε επαγγελματικό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί χαλάρωση της γαλλογερμανικής συνεργασίας στον αμυντικό τομέα. Παρά την αδιαμφισβήτητη προσήλωση του Βερολίνου στην ατλαντική και ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία είναι ορθή η διαπίστωση ότι ο καγκελάριος Σρέντερ επιθυμεί να τονίσει τον ρόλο της χώρας του. Το γεγονός ότι η Ευρωάμυνα ξεκίνησε ως διμερής γαλλοβρετανική πρωτοβουλία δεν άφησε αδιάφορη τη γερμανική πλευρά.
Από βρετανικής πλευράς τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Λονδίνο μοιράζεται το πυρηνικό του οπλοστάσιο με τις ΗΠΑ, μια πραγματικότητα που όντως περιχαρακώνει ένα προνομιακό πεδίο διμερούς συνεργασίας.
Το γεγονός ότι ο Μπλερ επέλεξε να κάνει προσωπική του πολιτική μάχη τον αγώνα κατά της παγκόσμιας τρομοκρατίας, δεν πρέπει να αναλύεται περιοριστικά, ως μια ακόμη δηλαδή επιβεβαίωση της στενής ειδικής σχέσης με τις ΗΠΑ.
Επικρίσεις
Η Γαλλία που επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια υπήρξε θύμα της ισλαμικής τρομοκρατίας δεν μπορεί παρά να χαίρεται για τη βρετανική αυτή ευαισθητοποίηση. Το Παρίσι που έβλεπε πολλούς εταίρους του να μη συμμερίζονται την ευαισθησία του απέναντι στην ισλαμική τρομοκρατία και ταυτοχρόνως δεχόταν επικρίσεις για την κατανόηση της απέναντι στα πραγματικά προβλήματα του αραβικού κόσμου δεν μπορεί παρά να χαίρεται για εξελίξεις που δικαιώνουν τις θέσεις του. Επιπλέον, η στενή αμερικανοβρετανική συνεργασία στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας δεν έθεσε εν αμφιβόλω τις ευρωπαϊκές επιλογές και δεσμεύσεις της κυβέρνησης Μπλερ.
– Παρ’ όλα αυτά το δείπνο της Ντάουνινγκ Στριτ στις αρχές Νοεμβρίου θορύβησε τους μη μετεχόντες, δημιούργησε την εντύπωση σύστασης ενός εξωθεσμικού ευρωπαϊκού διευθυντηρίου
– Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να έχουν διμερείς ή πολυμερείς διαβουλεύσεις. Μπορούμε όμως να έχουμε τις αντιρρήσεις μας για τη μεθόδευση κάποιων διαβουλεύσεων. Δεν υπάρχει διάκριση μικρών και μεγάλων στην E.E. H κοινή άμυνα οικοδομείται σήμερα με τους «15» και αύριο με τους «27». Δεν παύει όμως να υπάρχει η πραγματικότητα των συσχετισμών: H Μάλτα για παράδειγμα δεν θα έχει το ίδιο βάρος με Βρετανία και Γαλλία. H συνάντηση του Λονδίνου υπήρξε ένας αδέξιος χειρισμός και αυτό νομίζω ότι το κατεννόησαν όλες οι πλευρές. Πάνω από όλα υπήρξε μια μεθόδευση σε πλήρη δυσαρμονία με όσα είχαμε αποφασίσει στο Ελσίνκι, στο Παρίσι και στη Νίκαια για τις ενισχυμένες συνεργασίες.
Συνεισφορά όλων
– Πολλοί όμως διαπιστώνουν την ύπαρξη, ήδη, δύο σκληρών πυρήνων: Ενός γαλλοβρετανικού για την άμυνα και ενός γαλλογερμανικού για τη διαχείριση του κοινού νομίσματος.
– Δεν πιστεύω ότι η γαλλοβρετανική συνεργασία αρκεί για να καλύψει την ανάγκη αμυντικής αξιοπιστίας της E.E. H συνεισφορά όλων είναι αναγκαία. Δεν υπάρχει ούτε πρόθεση ούτε δυνατότητα δημιουργίας κάποιου Διευθυντηρίου στην αμυντική συνεργασία. Από την άλλη μεριά από την 1.1.02. θα υπάρχει μια E.E δύο ταχυτήτων, οι «12» της Ευρωζώνης και οι τρεις -Βρετανία, Σουηδία, Δανία- εκτός. Εύλογα τίθεται το ερώτημα πώς θα συνεχίσουμε την πολιτική οικοδόμηση της E.E χωρίς να μονιμοποιήσουμε τις σημερινές διαφοροποιήσεις.
– Πού βρίσκονται σήμερα οι γαλλογερμανικές σχέσεις;
– H χρονιά αυτή υπήρξε μια περίοδος ενός πυκνού και σε βάθος διαλόγου. Υπάρχουν νέες συνθήκες, η γερμανική οικονομία έχει μεγαλύτερα προβλήματα από τη γαλλική, το Βερολίνο επιθυμεί να έχει μια πλήρη παρουσία στη διεθνή σκηνή, υπάρχουν ενδοευρωπαϊκές εκκρεμότητες με σοβαρότερη την αντιμετώπιση της πρόκλησης που θέτει η διεύρυνση για την Κοινή Αγροτική Πολιτική και για τα Ταμεία Συνοχής. Υπάρχει όμως η πολιτική βούληση να αναζητηθεί ένας κοινός παρονομαστής.
Σε ένα σπίτι πέντε δωματίων σε προάστιο της πρωτεύουσας, ανακαλύφθηκε λεπτομερής κατάλογος όπλων που είχε στην κατοχή του κάθε μαχητής. Υπήρχε η περιγραφή του τύπου του όπλου (από Καλάσνικοφ μέχρι σοβιετικής κατασκευής τεθωρακισμένα T-62), η χώρα προέλευσής του, ο αριθμός του και η οργάνωση στην οποία ανήκε, συνήθως κάποια πακιστανική ομάδα, στους Ταλιμπάν ή «ειδικώς για την Αλ Κάιντα». Αλλοι τυπωμένοι κατάλογοι περιελάμβαναν στοιχεία για τους μαχητές, δηλαδή όνομα, εθνικότητα, κατάσταση υγείας, επίπεδο στρατιωτικής εκπαίδευσης και αξίωμα.