Οταν η Τίνα Σοργκ είχε δει για πρώτη το ρομπότ να κυκλοφορεί στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ όπου εργάζεται στο Χάρισμπεργκ της Πενσιλβάνια των Ηνωμένων Πολιτειών είχε σκεφθεί πως «αυτό το πράγμα είναι λίγο περίεργο». Το ρομπότ, το οποίο αργότερα οι εργαζόμενοι της αλυσίδας σούπερ μάρκετ Giant ονόμασαν Μάρτι, είναι προγραμματισμένο να εντοπίζει χυμένα υγρά και σκουπίδια στους διαδρόμους.
Μοιάζει με μεγάλο εκτυπωτή με πολύ μακρύ λαιμό. «Χρειάζεται προσωπικότητα», είχε σκεφθεί η Σοργκ, η οποία είναι υπεύθυνη του τμήματος κρασιών και μπίρας στο συγκεκριμένο σούπερ μάρκετ.
Οπότε στη διάρκεια μιας νυχτερινής βάρδιας πήγε και αγόρασε ένα ζευγάρι μεγάλων γουρλωμένων ματιών από ένα κατάστημα με είδη καλλιτεχνίας και τα κόλλησε στο ρομπότ.
Η πρωτοβουλία της Σοργκ ενθουσίασε τα διευθυντικά στελέχη της ολλανδοβελγικής εταιρείας Ahold Delhaize στην οποία ανήκει η αλυσίδα Giant και πλέον σχεδόν όλα τα 500 ρομπότ που διαθέτουν τα σούπερ μάρκετ της είναι εφοδιασμένα με τα μάτια αυτά.
Το ερώτημα
Η υπόθεση θέτει ένα σοβαρό ερώτημα: Αραγε ρομπότ με φιλικά πρόσωπα και χαριτωμένα ονόματα θα οδηγήσουν τους ανθρώπους να τρέφουν θετικότερα συναισθήματα απέναντί τους, ακόμη και όταν θα αρχίσουν να τους αντικαθιστούν όλο και περισσότερο στις δουλειές;
Σήμερα ρομπότ βρίσκει κανείς να εργάζονται σε χώρους όπως εργοστάσια και σαλόνια. Ομως η εισαγωγή των ρομπότ σε δημόσιους χώρους όπως σούπερ μάρκετ θα ενισχύσει την ανησυχία ότι τα ρομπότ παίρνουν τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων. Σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων McKinsey, στα σούπερ μάρκετ θα μπορούσε να μειωθεί σήμερα ο αριθμός ωρών εργασίας μέχρι και κατά 65% αν υιοθετείτο πλήρως η διαθέσιμη τεχνολογία αυτοματισμού.
«Η πίεση για το περιθώριο κέρδους καθιστά τον αυτοματισμό αναγκαίο και όχι επιλογή», σύμφωνα με περυσινή έκθεση της McKinsey.
Οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ υποστηρίζουν ότι ο σχεδιασμός των ρομπότ τους δεν έχει ρητό στόχο να διασκεδάσει την ανησυχία περί απώλειας θέσεων εργασίας. Παρ’ όλα αυτά, εταιρείες κάθε μεγέθους επενδύουν σε δεκάδες χιλιάδες ρομπότ με φιλική εμφάνιση που όμως αλλάζουν την κατάσταση η οποία επικρατεί στους χώρους εργασίας.
Τα περισσότερα από αυτά τα ρομπότ έχουν αρκετά ανθρώπινα χαρακτηριστικά, όχι όμως υπερβολικά πολλά ώστε να δημιουργούν την υποψία ότι αντικαθιστούν πλήρως τους ανθρώπους. Ενδεχομένως καμία άλλη επιχείρηση λιανικών πωλήσεων δεν ασχολείται περισσότερο με τα ζητήματα που προκαλεί ο αυτοματισμός από τη Walmart που απασχολεί στις Ηνωμένες Πολιτείες 1,5 εκατ. εργαζομένους και είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης του ιδιωτικού τομέα.
Η εταιρεία συνεργάστηκε επί μήνες με την εταιρεία Bossa Nova και ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon στο Πίτσμπεργκ ώστε να σχεδιάσουν ένα ρομπότ που σκανάρει τα ράφια και, όπως ελπίζουν, να μην κάνει τους εργαζομένους και τους πελάτες να αισθάνονται άβολα. Σχεδίασαν το ρομπότ ώστε να μη διαθέτει πρόσωπο, έτσι να μη θεωρούν οι πελάτες ότι μπορούν να αλληλεπιδράσουν μαζί του.
Αλλά πολλά από τα ρομπότ διαθέτουν ονόματα που τους έχει δώσει το προσωπικό των καταστημάτων, ενώ ορισμένα είναι εφοδιασμένα και με καρτελάκια που γράφουν το όνομά τους. «Θέλουμε οι εργαζόμενοι να συνδεθούν μαζί του και να το προστατεύουν», λέει ο Σαρτζούν Σκαφ, συνιδρυτής της Bossa Nova.
365 ημέρες τον χρόνο
Η Walmart έχει ανακοινώσει ότι σκοπεύει να έχει τοποθετήσει μέχρι το τέλος του έτους τα ρομπότ, ονόματι Wall-E, σε χίλια καταστήματά της, από 350 σήμερα. Το συγκεκριμένο ρομπότ μπορεί να εργάζεται 365 ημέρες τον χρόνο σκανάροντας ράφια με κάμερες υψηλής ανάλυσης, καταγράφοντας ποια εμπορεύματα έχουν εξαντληθεί.
Ορισμένα ρομπότ, λένε εκπρόσωποι τεχνολογικών εταιρειών, λειτουργούν χωρίς προβλήματα σε σούπερ μάρκετ και σε εμπορικά κέντρα. Για παράδειγμα σε καταστήματα της Walmart και σε εμπορικά κέντρα τα οποία διαχειρίζεται η εταιρεία Simon Property Group χρησιμοποιούνται αυτόνομα ρομπότ που σκουπίζουν και σφουγγαρίζουν το πάτωμα, τα οποία διαθέτουν όμως τιμόνι, κάθισμα ακόμη και θήκη για καφέ ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι τα χρησιμοποιούν άνθρωποι, αν και στο 80% του χρόνου λειτουργίας τους δεν υπάρχει άνθρωπος πίσω από το τιμόνι.
Η εταιρεία Brain που ανέπτυξε το συγκεκριμένο ρομπότ ήλεγξε τις αντιδράσεις των πελατών προτού το τοποθετήσει σε πολλά καταστήματα και το βασικό συμπέρασμα ήταν «απολύτως καμία αντίδραση», λέει ο Φιλ Ντάφι, αντιπρόεδρος της Brain. Οι εκπρόσωποι εταιρειών λιανικών πωλήσεων λένε πως τα ρομπότ είναι καλά για τους εργαζομένους τους διότι τους απελευθερώνουν από αδιάφορες και ορισμένες φορές επικίνδυνες εργασίες όπως το ξεφόρτωμα φορτηγών και τους επιτρέπουν να ασχοληθούν με την εξυπηρέτηση πελατών.
Νέα καθήκοντα
Μέχρι τώρα, η αυτοματοποίηση δεν έχει οδηγήσει σε μείωση του συνολικού εργατικού δυναμικού της Walmart, ωστόσο τα διευθυντικά στελέχη αναγνωρίζουν ότι τελικά θα μειωθεί ο αριθμός των θέσεων εργασίας στα σούπερ μάρκετ, καθώς δεν θα γίνονται νέες προσλήψεις. Η εταιρεία αναφέρει ότι επανεκπαιδεύει πολλούς από τους υπαλλήλους της ώστε να εργαστούν στο τμήμα ηλεκτρονικών πωλήσεων και στο τμήμα υπηρεσιών υγείας.
«Δεν θα υπάρξει ποτέ κατακλυσμός από απώλεια θέσεων εργασίας», λέει ο Πίτερ Χάνκοκ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα που έχει μελετήσει την ιστορία του αυτοματισμού. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, εξηγεί ο καθηγητής Χάνκοκ, οι εργάτες στρέφονται κατά των νέων τεχνολογιών όταν νιώσουν να απειλούνται από αυτές, όπως οι λουδίτες τον 19ο αιώνα που κατέστρεφαν τα μηχανήματα στα υφαντουργεία. «Αν πιέσει κανείς υπερβολικά πολύ, οι άνθρωποι μεταθέτουν την οργή τους στην τεχνολογία και επαναστατούν».
Η Σοργκ, που εργάζεται επί 14 χρόνια στην αλυσίδα σούπερ μάρκετ Giant, δεν ανησυχεί ότι θα χάσει τη δουλειά της από ένα ρομπότ. «Δεν το έχω σκεφθεί πολύ. Απλώς νιώθω συνεπαρμένη από όλο αυτό το πράγμα», λέει.