Την περασμένη Τρίτη, το ενδεχόμενο να ακολουθήσουν οι ΗΠΑ την πορεία της Ευρώπης στην εξέλιξη της πανδημίας πρόβαλε πλέον ισχυρό. Η μία μετά την άλλη, πολλές πολιτείες βρίσκονταν σε κόκκινο συναγερμό, ώστε τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα κάλυπταν ήδη τον μισό πληθυσμό της χώρας. Ο Ντόναλντ Τραμπ, όμως, είχε άλλες προτεραιότητες. Από το φιλικό βήμα του Fox News εξέφρασε την αδημονία του για επιστροφή στην κανονικότητα μέσα σε λίγες εβδομάδες και την ευχή-πρόβλεψη να είναι γεμάτες με πιστούς οι εκκλησίες τη Μεγάλη Εβδομάδα (το Πάσχα στην Αμερική πέφτει στις 12 Απριλίου). Υπενθύμισε ότι περίπου 50.000 Αμερικανοί πεθαίνουν κάθε χρόνο από γρίπη και πολλοί άλλοι σε αυτοκινητικά δυστυχήματα. Αυτός δεν είναι λόγος, είπε ο πρόεδρος, για να παραλύσει η οικονομία, καθώς η ανεργία και η φτώχεια θα προκαλέσουν περισσότερα θύματα από τον κορωνοϊό λόγω αυτοκτονιών και κατάθλιψης.
Οι δηλώσεις του δεν βρίσκουν υποστήριξη από τις υγειονομικές αρχές της χώρας. Επιδημιολόγοι και κρατικοί αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι η Νέα Υόρκη, το Λος Αντζελες και το Σιάτλ σήμερα, κι ίσως πολύ περισσότερες περιοχές αύριο, θα κινδυνεύσουν να βιώσουν τραγικές καταστάσεις τύπου Λομβαρδίας ή Μαδρίτης, αν δεν ληφθούν αυστηρά μέτρα χωρίς ημερομηνία λήξης. Ηδη οι ΗΠΑ είναι η τρίτη χώρα του κόσμου σε αριθμό επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, πίσω από την Ιταλία και την Κίνα. Εξάλλου, το παράδειγμα του Χονγκ Κονγκ, που χαλάρωσε τα περιοριστικά μέτρα στις 2 Μαρτίου, θεωρώντας ότι είχε θέσει υπό έλεγχο την επιδημία, για να αντιμετωπίσει δεύτερο κύμα εξάπλωσής της την εβδομάδα που πέρασε, είναι διδακτικό για όλους.
Γεγονός είναι ότι ο Τραμπ έχει ισχυρούς λόγους να φοβάται το ενδεχόμενο μιας δραματικής οικονομικής συρρίκνωσης, η οποία, πέραν των άλλων, θα δυσκόλευε κατά πολύ την επανεκλογή του στις εκλογές του Νοεμβρίου. Η Morgan Stanley εκτιμούσε ότι το αμερικανικό ΑΕΠ θα έπεφτε με ετήσιο ρυθμό της τάξεως του 30% στο πρώτο τρίμηνο, ενώ η μέχρι χθες αμελητέα ανεργία θα εκτινασσόταν στο 13%. Ασφαλώς, το εφιαλτικό σπιράλ θα επιβραδυνθεί από το χωρίς προηγούμενο στην ιστορία των ΗΠΑ πακέτο στήριξης, ύψους δύο τρισ. δολ., που ενέκρινε το Κογκρέσο, αλλά ακόμη και μια τόσο γιγαντιαία προσφορά χρήματος μπορεί να εξανεμιστεί αν παραταθεί για πολύ η κρίση.
Εξάλλου, ο Τραμπ δεν αντιπροσωπεύει μια μοναχική φωνή. Την αδημονία του για εσπευσμένη και άκρως ριψοκίνδυνη επιστροφή στην κανονικότητα μοιράζονται μεγάλες επιχειρήσεις και προσωπικότητες του «κεντρώου» χώρου. Ο πολύς Τόμας Φρίντμαν, αρθρογράφος των New York Times και γκουρού της Χίλαρι Κλίντον, έγραφε από την Κυριακή περίπου αυτά που είπε ο Τραμπ την Τρίτη. Ο εκτελεστικός διευθυντής της Goldman Sachs Λόιντ Μπλακφάιν, άλλος ένας προβεβλημένος υποστηρικτής της Κλίντον, ήταν στο ίδιο μήκος κύματος, υιοθετώντας ουσιαστικά τη λογική της «ανοσίας αγέλης», την οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει ένας πανικόβλητος Μπόρις Τζόνσον στη Βρετανία.
Αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό σώμα, ο Τραμπ δεν εισπράττει για την ώρα κατακραυγή για την τραγελαφική διαχείριση της κρίσης. Ναι, μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, ιδίως στις περιοχές που πλήττονται πιο σκληρά, έχει εξοργιστεί με την απίστευτη ελαφρότητα ενός προέδρου που μέχρι πρότινος αντιμετώπιζε τον κορωνοϊό ως μια απλή γρίπη, αν όχι και ως συνωμοσία των Δημοκρατικών. Ωστόσο, σε ένα άλλο, επίσης μεγάλο τμήμα του κοινωνικού σώματος υπερισχύουν η αδημονία της επιστροφής στην ομαλότητα και η αγωνία για το οικονομικό μέλλον των νοικοκυριών. Η τελευταία δημοσκόπηση του ινστιτούτου Gallup έφερε το 55% των Αμερικανών να επικροτεί τη διαχείριση της κρίσης από τον Τραμπ, ενώ η δημοτικότητα του προέδρου ανέβηκε στο 49%, το μεγαλύτερο ποσοστό από τότε που εγκαταστάθηκε στον Λευκό Οίκο.
Δραματικές ελλείψεις
Σε κάθε περίπτωση, η υγειονομική κρίση έφερε στην επιφάνεια τις χρόνιες παθολογίες της αμερικανικής κοινωνίας. Ο κόσμος όλος μένει έκπληκτος βλέποντας την ισχυρότερη χώρα του πλανήτη να έχει δραματική έλλειψη όχι μόνο σε αναπνευστήρες και διαγνωστικά τεστ, αλλά ακόμη και σε προστατευτικές μάσκες, που στοιχίζουν μόλις 75 σεντς. Η μικρή Κούβα έχει τριπλάσιους γιατρούς ανά κάτοικο από την πανίσχυρη Αμερική. Περίπου 27 εκατομμύρια Αμερικανοί δεν έχουν καμία ασφάλιση υγείας, παρά τη μεταρρύθμιση-ημίμετρο του Ομπάμα, την οποία εννοούσε να ακυρώσει ο Τραμπ. Σε αυτούς προστίθενται τώρα πολύ περισσότεροι, καθώς όσοι απολύονται χάνουν και την ιδιωτική ασφάλιση που τους παρείχε η εταιρεία τους.
O Nτόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται για την «υπαίθρια» συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox News. Σε αυτήν εξέφρασε την αδημονία του για επιστροφή στην κανονικότητα μέσα σε λίγες εβδομάδες και την ευχή-πρόβλεψη να είναι γεμάτες με πιστούς οι εκκλησίες τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Ολα αυτά περιέργως γίνονται ανεκτά σε μια Αμερική όπου ο κοινωνικός δαρβινισμός γνωρίζει ημέρες δόξας. Ο Ρεπουμπλικανός αναπληρωτής κυβερνήτης του Τέξας Ντιν Πάτρικ δήλωσε ότι είναι προτιμότερο να θυσιαστούν οι παππούδες, στους οποίους ανήκει και ο ίδιος, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν οικονομική καταστροφή τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Στην πιο ανεπτυγμένη επιστημονικά χώρα του κόσμου, ο σκοταδισμός και η καχυποψία απέναντι στην επιστήμη κάνουν θραύση. Ο Τραμπ δηλώνει ότι, αν ήταν στο χέρι τους, οι γιατροί θα έβαζαν σε καραντίνα τον πλανήτη για δύο χρόνια. Ο κυβερνήτης της Οκλαχόμα Κέβιν Σμιτ, φανατικός πολέμιος των αμβλώσεων, υπερηφανεύεται που αρνείται να εμβολιάσει τα έξι παιδιά του και να καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολισμό στην πολιτεία του.
Ανησυχητικές διαστάσεις παίρνουν και οι τυφλές ρατσιστικές αντιδράσεις. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, αποδιοπομπαίος τράγος ήταν οι μουσουλμάνοι, τώρα είναι οι Ασιάτες. Ο ίδιος ο Τραμπ χαρακτήρισε τον COVID-19 «Κουνγκ Φλου» (flu στα αγγλικά είναι η γρίπη). Απανωτά περιστατικά με οργισμένους Αγγλοσάξονες να φτύνουν και να γρονθοκοπούν στον δρόμο Ασιάτες Αμερικανούς ξύπνησαν μνήμες από το μεγάλο πογκρόμ εναντίον των Ασιατών στη Χονολουλού με την επιδημία της πανούκλας, το 1899.
Τα πικρά διδάγματα της Νέας Ορλεάνης
Στις 28 Αυγούστου του 2005, ο τυφώνας «Κατρίνα», ο χειρότερος στην αμερικανική ιστορία, προκάλεσε όλεθρο στη Νέα Ορλεάνη. Τα κακοσυντηρημένα φράγματα έσπασαν, η πόλη πλημμύρισε, περίπου 1.800 άνθρωποι πέθαναν και γύρω στο ένα εκατομμύριο εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους.
Η αποκαρδιωτική ανταπόκριση της αρμόδιας υπηρεσίας αντιμετώπισης καταστροφών (FEMA) αποκάλυψε την τραγική κατάσταση των αμερικανικών υποδομών ύστερα από τρεισήμισι δεκαετίες νεοφιλελευθερισμού. Ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους έκανε διακοπές στο ράντσο του, στο Τέξας, όταν ξέσπασε ο τυφώνας. Του πήρε δύο ημέρες να κάνει μια δήλωση και δύο εβδομάδες να επισκεφθεί τη Νέα Ορλεάνη, μια πόλη όπου οι μαύροι ξεπερνούν το 60% του πληθυσμού. Η ολέθρια διαχείριση της κρίσης κηλίδωσε ανεξίτηλα την προεδρία του και οι Ρεπουμπλικανοί πλήρωσαν ακριβό πολιτικό τίμημα, γεγονός που προλείανε το έδαφος στη νίκη του Μπαράκ Ομπάμα στις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Αν η επιδημία του κορωνοϊού ξεφύγει από κάθε έλεγχο στις ΗΠΑ, είναι πολύ πιθανό να καταγραφεί σαν η «στιγμή Κατρίνα» της προεδρίας Τραμπ. Το ίδιο εκρηκτικό μείγμα (κατάρρευση των υποδομών, ρατσιστικά στερεότυπα, κοινωνικός Δαρβινισμός και πολιτικός κυνισμός) χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά των δύο κατά τα άλλα διαφορετικών Ρεπουμπλικανών προέδρων.
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο από την κληρονομιά του τυφώνα «Κατρίνα» βρίσκεται στην πλήρη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Με το κράτος τραγικά απόν, εξαθλιωμένοι και εξαγριωμένοι άνθρωποι λεηλατούσαν σπίτια και μαγαζιά σε ένα όργιο τυφλής βίας. Ο Μπους κατέβασε την Εθνοφρουρά για να καταστείλει τις ταραχές μέσα σε λουτρό αίματος. Με τον κορωνοϊό να απειλεί αυτή τη φορά όχι μία πόλη, αλλά ολόκληρη την επικράτεια, τρομάζει κανείς να αναλογιστεί τι μπορεί να εγκυμονεί το μέλλον – ιδίως σε μια χώρα όπου η συνταγματικά κατοχυρωμένη παράνοια της οπλοκατοχής θερίζει τόσες και τόσες ζωές ακόμη και στις
πιο ήρεμες εποχές.