Η πανδημία που συγκλονίζει τον πλανήτη πλήττει την καρδιά της Εκκλησίας, που είναι η Θεία Λειτουργία, η σύναξη των πιστών, η Θεία Κοινωνία. Ειδικά τις ημέρες του Πάσχα, οι χριστιανοί αισθανόμαστε την οδύνη της φετινής ανατροπής και στέρησης. Χωρίς να προσκυνούμε τον Εσταυρωμένο, χωρίς να συνοδεύουμε τον Επιτάφιο με ένα κερί στο χέρι, χωρίς να λάβουμε το Αγιον Φως της Αναστάσεως, χωρίς να μεταλάβουμε Σώμα και Αίμα Χριστού.
Παρά ταύτα, πιστεύω πως η πανδημία δεν αποδυναμώνει, αλλά ενδυναμώνει την Εκκλησία, γιατί αναδεικνύει την αξία του κεντρικού της μηνύματος, του μηνύματος της αγάπης, της αλληλεγγύης, της πνευματικότητας.
Αλλωστε, στο διάβα της Ιστορίας, η Εκκλησία μας μεγαλουργούσε πάντοτε στις ημέρες της δοκιμασίας της ίδιας και της ανθρωπότητας. Σε τέτοιες ημέρες δοξάζεται περισσότερο το όνομα του Θεού μας. Ναι, οι τελετουργίες μας αλλάζουν προσωρινά και η οργάνωση της έκφρασης της πίστης μας μετασχηματίζεται μέχρι να ξαναβρεθούμε όλοι μαζί στους ναούς μας. Αλλά τα ιδανικά που μας κινητοποιούν και οι αξίες που μας εμπνέουν, συγκινούν ολοένα και περισσότερους ανθρώπους που μέσα από τη θλίψη για το χθες, την αγωνία για το σήμερα και το αύριο και το αιώνιο έλεος του Θεού επανανοηματοδοτούν τη ζωή τους.
Ο κορωνοϊός δεν σκλαβώνει την Εκκλησία, την απελευθερώνει. Οι πιστοί μπορεί να βρίσκονται σωματικά μακριά από τις εκκλησίες μας, αλλά πνευματικά και ψυχικά είναι εγγύτερα από ποτέ άλλοτε στην Εκκλησία και στη διδασκαλία της. Διψούν σήμερα περισσότερο από ποτέ για προσευχή. Την πλησιάζουν με νέο τρόπο, με τη σιωπή μιας διαφορετικής μυσταγωγίας και τη φωνή της ψυχής τους εσωτερικεύοντας τα προτάγματά της και αναζητώντας μέσα τους τη θεολογία της. Η άσκηση των θρησκευτικών μας καθηκόντων δεν απειλείται, προσαρμόζεται, προς το παρόν, στα δεδομένα της δοκιμασίας με στόχο την προστασία της υπέρτατης αξίας της ανθρώπινης ζωής, του ύψιστου δώρου του Θεού στον άνθρωπο. Τώρα είμαστε πιο κοντά στον Θεό. Τώρα που δεν μπορούμε να προσκυνήσουμε την εικόνα του, αλλά στρεφόμαστε μέσα μας για να τη δούμε.
Ο αναστοχασμός, μέσα από τη μετάνοια, τη συγχώρηση και την εξομολόγηση είναι για την Εκκλησία σύμφυτος με την ύπαρξή της. Και τώρα μπροστά στην πρόκληση της αντιμετώπισης του κορωνοϊού, ολόκληρη η ανθρωπότητα υποχρεώνεται να ξανασκεφτεί τον τρόπο ζωής της, να αναθεωρήσει τις προτεραιότητές της, να στρέψει προς τις αληθινές αξίες έναν φθαρμένο από την ύλη «αξιακό» κώδικα. Ο νεωτερικός άνθρωπος του δυτικού κόσμου μετέτρεψε τον ατομισμό του σε ιδεολογία και ταύτισε την ευτυχία με την επιτυχία, με τον πλούτο, και με την ύλη σε κάθε της μορφή. Τώρα συνειδητοποιεί με δραματικό τρόπο ότι δεν υπάρχει σωτηρία του ενός ούτε των λίγων, ότι ο πλούτος δεν είναι πάντα η απόλυτη ασπίδα προστασίας, ότι η απληστία, όπως αποτυπώνεται μέσα από την καταστροφή του περιβάλλοντος στο όνομα του κέρδους, μπορεί να έχει ανεξέλεγκτες επιπτώσεις και να επιφέρει άλλες καταστροφές, περισσότερο επώδυνες. Τώρα αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι Θεός, ότι δεν είναι παντοδύναμος. Οτι ο φόβος και ο πόνος και ο θάνατος αφορούν και τον πρώτο και τον έσχατο. Οτι η δοκιμασία είναι για όλους ανεξαιρέτως και ότι οι διακρίσεις του κόσμου τούτου –φυλετικές, θρησκευτικές, κοινωνικές, οικονομικές, ταξικές και άλλες– «εξαφανίζονται» από τον κοινό αόρατο εχθρό, που απειλεί όλους αδιακρίτως. Οτι και αυτός, όπως ο καθένας μας, όπως όλοι μας, είμαστε ίσα και ισότιμα παιδιά του Θεού.
Συνειδητοποιεί ακόμη ότι άξιοι θαυμασμού δεν είναι οι ισχυροί, οι λαμπεροί, οι «influencers», αυτοί που φαίνονται και κάνουν θόρυβο. Αντίθετα είναι εκείνοι που τα ραντάρ της εφήμερης δημοσιότητας και δόξας δεν τους εντοπίζουν, οι σιωπηλοί, οι αφανείς. Είναι εκείνοι που προσφέρουν με ανιδιοτέλεια και πάθος για το κοινό καλό: οι γιατροί και οι νοσηλευτές που δίνουν τη μάχη στα νοσοκομεία, οι ερευνητές και οι επιστήμονες που αναζητούν φάρμακα και εμβόλιο, οι εργαζόμενοι που διασφαλίζουν μια στοιχειώδη κανονικότητα στην καθημερινότητά μας, οι ταμίες και οι υπάλληλοι στα σούπερ μάρκετ, οι διανομείς φαγητού και εμπορευμάτων, οι οδοκαθαριστές, οι αστυνομικοί και τόσοι άλλοι που είναι μακριά από το σπίτι τους, έξω στον κίνδυνο για να είμαστε εμείς μέσα στο σπίτι μας και μέσα στην ασφάλειά μας.
Η λύπη μου για τους χιλιάδες συνανθρώπους μου που δοκιμάζονται σκληρά και χάνονται στην Αμερική είναι αντίστροφη με τη χαρά μου για την πορεία της Ελλάδας, που καταφέρνει να μην επιλέγει ποιοι θα ζήσουν και ποιοι θα πεθάνουν. Ηξερα πάντα ότι η μητέρα πατρίδα μας έχει μεγάλες δυνατότητες και μπορεί να αποτελέσει θετικό παράδειγμα για ολόκληρο τον κόσμο. Και αυτό συμβαίνει τώρα. Η ελληνική ομογένεια στις ΗΠΑ κοιτάζει με περηφάνια προς τη γενέτειρά της και παίρνει κουράγιο.
Οταν ξεπεράσουμε αυτή την πρόκληση, θα έρθει η στιγμή που ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί θα απαντήσουμε στο ερώτημα τι κάναμε και ποιοι ήμασταν τον καιρό της πανδημίας. Πολλά θα αλλάξουν, δεν ξέρουμε ούτε πόσο, ούτε πώς ακριβώς. Ξέρουμε όμως ότι η έννοια της κοινωνικής απόστασης στον καιρό της δοκιμασίας εγγράφεται στο συλλογικό ασυνείδητο όχι ως τιμωρητική επιλογή, αλλά ως ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας, περισσότερο αθόρυβος, περισσότερο εσωτερικός. Σήμερα συνειδητοποιούμε περισσότερο από ποτέ άλλοτε πόσο σημαντική είναι η σχέση μας με τον άλλο, η επαφή, το άγγιγμα, η σωματική έκφραση του συναισθήματος. Και αντιλαμβανόμαστε πόσο πολύτιμα και μοναδικά είναι όλα αυτά που είχαμε και, προσωρινά, αναγκαζόμαστε να αποχωριστούμε. Και πόσο ακλόνητα και δεδομένα τα θεωρούσαμε και γι’ αυτό ίσως τα υποτιμούσαμε. Ισως μέσα από τη δοκιμασία που περνάμε να μάθουμε να σεβόμαστε περισσότερο τις σχέσεις μας, αποδίδοντάς τους την αξία που έχουν πέρα από τα αυτονότητα, να σεβόμαστε περισσότερο και το σώμα μας, συνδέοντάς το με τη φύση και το οικοσύστημα, την ιερή δημιουργία του Θεού, που θα πρέπει να προστατεύσουμε.
Εμείς οι χριστιανοί θα δικαιούμαστε τότε να ισχυριστούμε ότι σεβαστήκαμε την επιστήμη, που ουδέποτε συγκρούεται με την πίστη μας, ακολουθήσαμε τις επιταγές της, παραμείναμε υπεύθυνοι και εγκρατείς, διατηρώντας μέσα μας υπομονή και καρτερικότητα, γαλήνη και πνευματικότητα, αγάπη και συμπόνια για τον συνάνθρωπο. Μείναμε προσωρινά μακριά από τις εκκλησίες για να έλθουμε πιο κοντά στον Θεό και να μη θέσουμε σε κίνδυνο, συναθροιζόμενοι, την υγεία και τη ζωή τη δική μας και των συνανθρώπων μας. Για τους ανθρώπους που ο Θεός Πατέρας μας απέστειλε τον Υιό του για να σταυρωθεί. Από αγάπη. Για να αναστηθούμε. Καλή Ανάσταση!
Ο αναστάς Ιησούς Χριστός βγάζει τον Αδάμ και την Εύα από τα φέρετρά τους στην κόλαση. Φρέσκο των αρχών του 14ου αιώνα στη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη.