Πέρα από την υγειονομική τραγωδία, η κρίση του κορωνοϊού δρα ως παράγοντας επιτάχυνσης των μείζονων τάσεων που καταγράφονται στον πλανήτη μας. Μας προσκαλεί συνεπώς να εξετάσουμε με φρέσκο μάτι τον κόσμο και τη θέση της Ευρώπης σε αυτόν. Επαναφέρει δριμύτερο το κεντρικό ζήτημα της αυτονομίας μας, της κυριαρχίας μας και τη θέσης μας ως παίκτη στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή, ειδικά σε συνθήκες αυξανόμενης έντασης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Η εποχή της συμφιλιωτικής, αν όχι αφελούς, Ευρώπης, έχει παρέλθει. Η αγαθή «ήπια ισχύς» δεν αρκεί στον σημερινό κόσμο. Πρέπει να συνοδευθεί από μία διάσταση «σκληρής ισχύος», που δεν θα αφορά μόνο τη στρατιωτική ισχύ και την απολύτως αναγκαία Ευρώπη της άμυνας. Έχει έλθει η ώρα η Ευρώπη να μπορέσει να χρησιμοποιήσει τους μοχλούς επιρροής της για να επιβάλλει το δικό της όραμα για τον κόσμο και να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της.
Αντιμέτωποι με τις ξαφνικές και συντριπτικές επιπτώσεις της κρίσης, οι συμπολίτες μας συνειδητοποιούν πλήρως την ανάγκη για μία ανθεκτική και αυτόνομη Ευρώπη, που προασπίζεται τις αξίες της, είναι στιβαρή στις πεποιθήσεις της, σταθερή στις φιλοδοξίες της και με αυτοπεποίθηση στα μέσα που διαθέτει. Μία Ευρώπη έτοιμη να συνεισφέρει στις μεγάλες ισορροπίες του αυριανού κόσμου.
Για να εξέλθει από την κρίση ισχυρότερη, η Ε.Ε. πρέπει να αποκτήσει ένα σχέδιο ανάκαμψης ανάλογο των αναγκών των βιομηχανικών της οικοσυστημάτων. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος της πρότασης της Επιτροπής φον ντερ Λάιεν για ένα εργαλείο ανάκαμψης 750 δισ. ευρώ, που περιλαμβάνει άμεσες επιχορηγήσεις και μακροπρόθεσμα δάνεια. Το μέγεθος αυτών των πόρων θα επιτρέψει στην Ε.Ε. να ενισχύσει και να εκσυγχρονίσει την εσωτερική αγορά, αναβαθμίζοντας την αλληλεγγύη, το θεμέλιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, σε νέο επίπεδο. Πρόκειται για ένα ιστορικό βήμα.
Η κρίση φανέρωσε πεδία στα οποία η Ε.Ε. πρέπει να είναι πιο ανθεκτική για να αποτρέψει ή να μπορέσει να διαχειριστεί καλύτερα μελλοντικά σοκ. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο υγειονομικός προστατευτικός εξοπλισμός και τα φάρμακα, αλλά – ευρύτερα – και ζωτικές τεχνολογίες, ορισμένες κρίσιμες πρώτες ύλες (όπως οι σπάνιες γαίες), ο τομέας της ασφάλειας και της άμυνας αλλά και τα μέσα ενημέρωσης. Χωρίς να απομονωθούμε από τους εταίρους μας, χωρίς να στραφούμε στον προστατευτισμό, είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη να ενισχύσουμε τη συλλογική μας ικανότητα να υπερασπίσουμε τις αξίες και τα συμφέροντά μας.
Πώς θα μπορούσαμε να δικαιολογήσουμε την έλλειψη της ικανότητας να προστατεύσουμε, όπου αυτό είναι απαραίτητο, τις στρατηγικές μας δραστηριότητες, οι οποίες έχουν αποδυναμωθεί από την κρίση, από «θηρευτές» που προέρχονται από τρίτες χώρες; Είναι επίσης σαφές ότι πρέπει να υπάρξει διαφοροποίηση και μείωση των οικονομικών και βιομηχανικών μας εξαρτήσεων, τις οποίες ανέδειξε με ωμό τρόπο η πανδημία. Επιπλέον, στο πλαίσιο των υφιστάμενων αμυντικών συμμαχιών μας, πρέπει να ενισχύσουμε τη στρατηγική μας αυτονομία μέσω κοινών και διαλειτουργικών ικανοτήτων, ζωτικών τεχνολογιών και υποδομών (κυβερνο-ασφάλεια, drones, ασφαλή δίκτυα, κβαντική τεχνολογία). Η Ευρώπη έχει τη δυνατότητα να τα κάνει όλα αυτά. Θα δώσει στον εαυτότης τα μέσα;
Στον απόηχο της κρίσης, τα κράτη-μέλη ίσως νιώσουν πίεση για περικοπές στους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς. Αυτό καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη να δαπανήσουμε πιο αποτελεσματικά από κοινού, εξορθολογίζοντας και ενισχύοντας την κοινή μας ικανότητα, μεταξύ άλλων και στην εξωτερική δράση της Ε.Ε. Αυτό προϋποθέτει έναν φιλόδοξο προϋπολογισμό για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, τα βιομηχανικά του μέσα και τα προγράμματα καινοτομίας, αλλά και για το Ευρωπαϊκό Ειρηνευτικό Ταμείο για στενότερη συνεργασία, ειδικά σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Η Ευρώπη πρέπει επίσης να θωρακιστεί απέναντι στην παραπληροφόρηση, που έχει επιδεινωθεί επικίνδυνα λαμβάνοντας κι αυτή πανδημικές διαστάσεις κατά την κρίση του κορωνοϊού. Για να αντιμετωπίσει προσπάθειες χειραγώγησης από ξένες δυνάμεις με τις δημοκρατικές της αξίες και αρχές, η Ευρώπη μπορεί και πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς στην αναζήτηση της κατάλληλου σημείου ισορροπίας μεταξύ της ελευθερίας του λόγου και της μάχης κατά της παραπληροφόρησης.
Η αλληλεγγύη θα είναι το κλειδί για την Ευρώπη του αύριο – μία πιο αυτόνομη και κυρίαρχη Ευρώπη. Αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών με την Πράσινη Συμφωνία· αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών για τη διατήρηση και την εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς· αλληλεγγύη για τη θωράκιση της ΟΝΕ και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής· αλληλεγγύη στην ασφάλεια και την άμυνα. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε τις κοινές αξίες στις οποίες στηρίζεται το κοινό μας εγχείρημα.
*Ο κ. Ζοσέπ Μπορέλ είναι Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφαλείας και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο κ. Τιερί Μπρετόν είναι Ευρωπαίος Επίτροπος για την Εσωτερική Αγορά.