Ενα χαλί από αμέτρητα λουλούδια στρώθηκε έξω από το Προεδρικό Μέγαρο της Αγκυρας, ένα σμήνος από μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε σχηματισμό ημισελήνου πέταξε πάνω από τη θάλασσα του Βοσπόρου και δεκάδες φορτηγά με φωτάκια LED που απεικόνιζαν μηνύματα υπέρ της νίκης του τουρκικού έθνους παρήλασαν στους δρόμους της Ουάσιγκτον και της Νέας Υόρκης. Οι εορτασμοί για τη συμπλήρωση τεσσάρων ετών από την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 υπήρξαν λαμπρότεροι από ποτέ. Στην ομιλία του ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνέδεσε τη νεφελώδη νύχτα με τη μάχη του Μαντζικέρτ, την Αλωση της Κωνσταντινούπολης και τον πόλεμο της ανεξαρτησίας των Νεότουρκων. «Η 15η Ιουλίου είναι ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας των αγώνων του έθνους μας για την ύπαρξή του, που παλεύει σκληρά, εδώ και αιώνες, σε αυτά τα εδάφη» βροντοφώναξε ο Τούρκος ηγέτης ενώ το πλήθος που είχε μαζευτεί ξεσπούσε σε χειροκροτήματα.
Οι αναφορές σε κομβικές στιγμές της ιστορίας της γείτονος χώρας –που τέμνουν την κοινωνία μεταξύ φίλων και εχθρών του τουρκικού κράτους– δεν ήταν τυχαίες. Εδώ και τέσσερα χρόνια, η νύχτα της 15ης Ιουλίου συνεχίζει αδιάκοπα να αναδιαμορφώνει τη χώρα, καθώς οι συλλήψεις υπόπτων πραξικοπηματιών έχουν σταθερή παρουσία στους ημερήσιους τίτλους ειδήσεων της χώρας. Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργού Εσωτερικών, από τη νύχτα της απόπειρας του πραξικοπήματος έχουν συλληφθεί συνολικά 283.000 Τούρκοι πολίτες, με 9.000 από αυτούς να έχουν φυλακιστεί ενώ τουλάχιστον 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι έχουν απολυθεί ή τεθεί σε αργία. Στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων 16 τηλεοπτικά κανάλια, 23 ραδιοφωνικοί σταθμοί και 45 ημερήσιες εφημερίδες ανέστειλαν τη λειτουργία τους, ενώ στον απόηχο της 15ης Ιουλίου, το Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης ζήτησε από το σύνολο των 1.577 πρυτάνεων κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων να παραιτηθεί, διατάζοντας παράλληλα το κλείσιμο 626 εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Ωστόσο, η μεταπραξικοπηματική μεταμόρφωση της Τουρκίας δεν περιορίζεται μονάχα στην εσωτερική της διοίκηση. Ο εκπρόσωπος Τύπου της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν, χρησιμοποίησε την επέτειο για να επαναλάβει τους ισχυρισμούς πως οι δυτικοί σύμμαχοι της Τουρκίας «εξακολουθούν να μην καταλαβαίνουν τη σοβαρότητα του τι συνέβη εκείνη την νύχτα, και γιατί έπρεπε να λάβουμε μέτρα προάσπισης της δημοκρατίας μας». Δεν είναι η πρώτη φορά που η Αγκυρα υπαινίσσεται την υποψία της πως οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονταν πίσω από τη μυστηριώδη νύχτα του 2016. Σε ομιλία του στο τουρκικό Κοινοβούλιο στις αρχές του 2018, ο Ερντογάν έκανε μια ξεκάθαρη σύνδεση μεταξύ του αποτυχημένου πραξικοπήματος και της δίκης επιφανών Τούρκων που έσπασαν την επιβολή κυρώσεων στο Ιράν. «Εκείνοι που δεν κατάφεραν να μας διώξουν τη 15η Ιουλίου κάνουν πλέον προσπάθειες δικαστικού πραξικοπήματος» είχε αναφέρει χαρακτηριστικά.
Δεν χωράει αμφιβολία πως στο μεσοδιάστημα, η προσπάθεια μετασχηματισμού της χώρας και εδραίωσης της εξουσίας του Ερντογάν ως απάντηση στο αποτυχημένο πραξικόπημα στέφθηκε με επιτυχία.
Η κοινή γνώμη
Τα πρώτα σημάδια κορεσμού από τη διχαστική ρητορική του κυβερνώντος AKP και τις αλλεπάλληλες εκκαθαρίσεις έχουν αρχίσει να είναι πλέον εμφανή. Σε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησε η δεξαμενή σκέψης Turkiye Raporu, η πλειονότητα των Τούρκων πολιτών συμφώνησε πως την τελευταία δεκαετία η απόδοση της χώρας στους τομείς της δικαιοσύνης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της εκπαίδευσης, της οικονομίας και του επιπέδου ζωής έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Η αντίσταση στην οριζόντια πολιτική των εκκαθαρίσεων εκφράζεται πλέον από ένα ευρύ πολιτικό φάσμα της Τουρκίας, με το πρώην μέλος του κυβερνώντος AKP και νυν αντιπρόεδρο του νεοσύστατου Gelecek Partisi, Σελίμ Τεμουρτζί, να δηλώνει πως «η κυβέρνηση πολιτικοποίησε έντονα τη νύχτα της 15ης Ιουλίου, αναστέλλοντας τη δημοκρατία για να διατηρήσει την εξουσία».
Ισως η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Ερντογάν, ωστόσο, έρχεται από τη νέα γενιά στην Τουρκία, η οποία φαίνεται πως στρέφει την πλάτη της στον Τούρκο πρόεδρο και το κόμμα του σύμφωνα με νέα δημοσκοπικά στοιχεία. Πρόσφατα, ο Ερντογάν απευθύνθηκε διαδικτυακά στους φοιτητές της χώρας μέσω αναμετάδοσης στο YouTube, για να συναντήσει τελικά εκατοντάδες χιλιάδες αρνητικά σχόλια, 422.000 dislikes, καθώς και την καμπάνια #OyMoyYok –«καμία ψήφος για εσάς»– να μεγεθύνεται έως ότου μετατραπεί στο δημοφιλέστερο θέμα στο τουρκικό Τwitter. Λίγο αργότερα, ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε τις προθέσεις του για νέους κανονισμούς για τον έλεγχο των πλατφορμών κοινωνικών δικτύωσης, αφαιρώντας παράλληλα τα αρνητικά σχόλια κάτω από το βίντεο της ομιλίας του.
Τέσσερα χρόνια μετά την εφιαλτική νύχτα της 15ης Ιουλίου, η Τουρκία θυμάται έντονα τα βίαια γεγονότα της απόπειρας του πραξικοπήματος, παράλληλα, ωστόσο, φαίνεται πως δεν είναι διατεθειμένη να ξεχάσει και τον έντονο διχασμό που ολοένα και διογκώνεται την τελευταία τετραετία.