Η ανάπτυξη και αργότερα η μαζική παραγωγή ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου κατά της COVID-19 αποτελούν το Αγιο Δισκοπότηρο της σύγχρονης ιατρικής έρευνας. Ο κορωνοϊός, στους οκτώ περίπου μήνες από την εμφάνισή του, έχει ήδη προσβάλει πάνω από 15 εκατ. ανθρώπους, οδηγώντας στον θάνατο σχεδόν 650.000. Προφανώς, ο μοναδικός τρόπος επιστροφής της παγκόσμιας κοινότητας σε κάποιου είδους κανονικότητα, χωρίς μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και αναγκαστική χρήση μέσων προστασίας, είναι η ανάπτυξη αυτού ακριβώς του εμβολίου.
Ερευνητικές ομάδες, σε όλο τον κόσμο, αγωνίζονται νυχθημερόν για να το πετύχουν. Και τα αποτελέσματα του πρωτοφανούς αγώνα είναι ενθαρρυντικά. Oμως, ακόμα και τώρα, παρότι υπάρχουν αποδείξεις ότι κάποια εμβόλια πυροδοτούν την δημιουργία εξουδετερωτικών αντισωμάτων, τίποτα δεν είναι σίγουρο. Oλα θα κριθούν από τα αποτελέσματα της τελευταίας φάσης των κλινικών δοκιμών. Την περασμένη Δευτέρα, δημοσιεύθηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό The Lancet, τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής του εμβολίου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που παρασκευάζεται σε συνεργασία με τη φαρμακοβιομηχανία AstraZeneca. Το εμβόλιο, που χορηγήθηκε σε περισσότερους από 1.000 εθελοντές, πυροδοτεί την πολυπόθητη ανοσοποιητική αντίδραση και τη δημιουργία λεμφοκυττάρων Τ, που αναγνωρίζουν και καταστρέφουν τα ήδη μολυσμένα κύτταρα, προτού προλάβουν να αναπαράγουν τον ιό. Επίσης είναι ασφαλές και καλά ανεκτό, αφού προκάλεσε στους εθελοντές ήπιες παρενέργειες, όπως πονοκέφαλο και πυρετό, που μπορούν να αντιμετωπιστούν με παρακεταμόλη.
Το εμβόλιο της Οξφόρδης, ωστόσο, δεν είναι το μόνο που καταγράφει ενθαρρυντικά αποτελέσματα και αυτό είναι καλό. Ενα άλλο υποψήφιο εμβόλιο αναπτύχθηκε από την κινεζική φαρμακοβιομηχανία CanSino Biologics, σε συνεργασία με τον κινεζικό στρατό. Κατά την ολοκλήρωση της Φάσης 2 της κλινικής μελέτης του διαπιστώθηκε ότι, επίσης, πυροδοτεί ανοσοποιητική αντίδραση και είναι ασφαλές, όπως αναφέρει το Lancet. Καλά αποτελέσματα κατέγραψε επίσης και το υποψήφιο εμβόλιο της αμερικανικής φαρμακοβιομηχανίας Pfizer και της γερμανικής εταίρου της, BioNTech. Ωστόσο, στην τελευταία περίπτωση, τα αποτελέσματα της μελέτης δεν έχουν ακόμα αξιολογηθεί από επιστημονική επιτροπή, ενώ το ίδιο εμβόλιο προκάλεσε κάποιες παρενέργειες, που δεν χαρακτηρίζονται σοβαρές από τους παρασκευαστές του.
Ο Μάικ Ράιαν, επικεφαλής του προγράμματος Υγειονομικών Κρίσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, χαρακτήρισε τα αποτελέσματα των δοκιμών «ευχάριστες ειδήσεις» προειδοποιώντας, ωστόσο, ότι «ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς και δύσβατος», καθώς τα υπό δοκιμή εμβόλια μπαίνουν «σε μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές, υπό πραγματικές συνθήκες». Από την «επινόηση» ενός εμβολίου μέχρι τη μαζική διάθεσή του απαιτούνται συγκεκριμένα βήματα. Στα πρώτα στάδια των κλινικών δοκιμών αξιολογούνται η ασφάλεια του σκευάσματος, η σωστή δοσολογία του, προκειμένου να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα κ.ά. Παράλληλα, μελετάται κατά πόσον πυροδοτεί την παραγωγή των λεγόμενων εξουδετερωτικών αντισωμάτων, που μπορούν να εξαλείψουν τον παθογόνο παράγοντα. Στη Φάση 3, που είναι το τελευταίο βήμα πριν από την πιθανή αδειοδότηση, οι επιστήμονες εξακολουθούν να ελέγχουν κατά πόσον το σκεύασμα είναι ασφαλές, αλλά κυρίως αναζητούν να μάθουν αν τελικά μπορεί να προστατεύσει όσους εμβολιάζονται ώστε να μην αρρωστήσουν. Στους εθελοντές των κλινικών μελετών αυτής της φάσης περιλαμβάνονται άνθρωποι από διάφορες δημογραφικές ομάδες, κάθε ηλικίας· ο αριθμός τους ανέρχεται σε δεκάδες χιλιάδες.
Οπως παρατηρεί η ανοσολόγος Κίλι Κουίν, ερευνήτρια του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μελβούρνης, τα τελευταία αποτελέσματα των κλινικών μελετών, που δείχνουν ότι τα υποψήφια εμβόλια προκάλεσαν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος που επιζητούσαν οι ερευνητές, σηματοδοτούν το ξεπέρασμα ενός πολύ «σημαντικού εμποδίου» στην ανάπτυξη του εμβολίου κατά της COVID-19. Ωστόσο, είναι σημαντικό, επισημαίνει η δρ Κουίν, «να μετριάσουμε τις προσδοκίες μας, καθώς ακόμα και εμβόλια που έχουν εγκριθεί από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, «ίσως να μην μπορέσουν να παράσχουν ολοκληρωτική προστασία από τη νόσο. Μπορεί, ωστόσο, να παρέχουν άλλα οφέλη, όπως μείωση της σοβαρότητας της ασθένειας και ελάττωση της μεταδοτικότητας του κορωνοϊού από άνθρωπο σε άνθρωπο».
Η σημαντικότατη Φάση 3
Η Φάση 3 κλινικών δοκιμών ξεκίνησε για κάποια υποψήφια εμβόλια που οι ειδικοί αισιοδοξούν ότι θα βρίσκονται στα ράφια των φαρμακείων στα τέλη του τρέχοντος έτους ή στις αρχές του 2021. Δύο από αυτά αναπτύχθηκαν από Κινέζους επιστήμονες. Το εμβόλιο της κινεζικής φαρμακοβιομηχανίας Sinopharm δοκιμάζεται στο Αμπου Ντάμπι, ενώ αυτό που αναπτύχθηκε από τη Sinovac Biotech δοκιμάζεται στη Βραζιλία. Στα τέλη του μηνός θα ξεκινήσει και η τελική φάση έρευνας του πολλά υποσχόμενου εμβολίου της αμερικανικής βιοτεχνολογικής εταιρείας Moderna. Η εξάλειψη του κορωνοϊού σε εργαστηριακό δισκάριο, από τα αντισώματα που προκάλεσαν τα εμβόλια, είναι ενθαρρυντική, αλλά πόρρω απέχει της επιβεβαίωσης της αποτελεσματικότητάς τους στους ανθρώπους, κάτι που απαιτεί πολύ μεγαλύτερες έρευνες. Ομως, ως πρώτο βήμα είναι καλό.