Στις τρεις δεκαετίες μετά το τέλος του πολυετούς εμφυλίου πολέμου, ο Λίβανος πάσχιζε να αναστηλώσει την παλιά του φήμη που ήθελε τη Χώρα των Κέδρων εξαίρεση ανεκτικής, πλουραλιστικής κοινωνίας στην ταραγμένη Μέση Ανατολή και τη Βηρυτό «Παρίσι του Λεβάντε». Ωστόσο, οι προσπάθειες της εξαιρετικά προικισμένης και δυναμικής, για τα μέτρα της περιοχής, κοινωνίας των πολιτών προσέκρουαν σε δύο καθοριστικούς παράγοντες: στην ανάμειξη των συγκρουόμενων περιφερειακών δυνάμεων (Συρία – Ιράν, Ισραήλ, Σαουδική Αραβία) και το απαρχαιωμένο συνταγματικό καθεστώς, κληρονομιά της γαλλικής αποικιοκρατίας, που διαιωνίζει τη νομή της εξουσίας ανάμεσα στις διάφορες θρησκευτικο-πολιτικές φατρίες (πρόεδρος Χριστιανός, πρωθυπουργός Σουνίτης, πρόεδρος της Βουλής Σιίτης κ.λπ.), με αναπόδραστα υποπροϊόντα τη γενικευμένη κακοδιαχείριση και διαφθορά.
Στο δεύτερο εξάμηνο του 2019 ξέσπασε ένα καινούργιο κοινωνικό κίνημα, κυρίως νέων ανθρώπων, που αμφισβητούσε αυτή τη νοσηρή τάξη πραγμάτων. Για πρώτη φορά, οι πλατείες και οι δρόμοι γέμισαν με πολίτες όλων των θρησκευτικών, πολιτικών και πολιτισμικών ρευμάτων, οι οποίοι ξεπερνούσαν τους φατριαστικούς διαχωρισμούς του παρελθόντος, ενωμένοι στην αγανάκτησή τους για την ανικανότητα των πολιτικών ελίτ να αντιμετωπίσουν τα συσσωρευμένα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Αφορμή είχε σταθεί ένα σχετικά περιορισμένης σημασίας μέτρο της κυβέρνησης (φόρος στη δημοφιλή εφαρμογή κινητής τηλεφωνίας WhatsApp). Σύντομα όμως το ευρύτατο και εξαιρετικά επίμονο αυτό κίνημα ριζοσπαστικοποιήθηκε πολιτικά, θέτοντας ως κεντρικό στόχο την κατάργηση του απαρχαιωμένου συντάγματος και την καθιέρωση πραγματικής δημοκρατίας.
Το άμεσο αποτέλεσμα των κινητοποιήσεων ήταν η παραίτηση του πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι (γιου του δολοφονηθέντος Ραφίκ Χαρίρι και φίλου της Σαουδικής Αραβίας) και ο σχηματισμός κυβέρνησης με ενισχυμένο τον ρόλο της Χεζμπολάχ και του Ελεύθερου Πατριωτικού Κινήματος του προέδρου Αούν, αλλά και ισχυρή συμμετοχή τεχνοκρατών, υπό τον Χασάν Ντιάμπ. Ωστόσο, η νέα κυβέρνηση απέτυχε να αντιμετωπίσει τα χρόνια προβλήματα, και η χώρα αναγκάστηκε να κηρύξει στάση πληρωμών στις αρχές Μαρτίου, αδυνατώντας να αποπληρώσει το χρέος της, που είχε φτάσει το 170% του ΑΕΠ.
Βοηθούσης και της πανδημίας του κορωνοϊού, οι επιπτώσεις ήταν καταιγιστικές. Το εθνικό νόμισμα έχασε μέσα σε λίγους μήνες το 80% της αξίας του, το μισό του πληθυσμού έπεσε κάτω από το όριο της φτώχιας, τα λουκέτα στις επιχειρήσεις και οι απολύσεις εργαζομένων αυξήθηκαν με ρυθμούς χιονοστιβάδας. Τα μπλακ άουτ έγιναν καθημερινή υπόθεση για τους κατοίκους των αστικών κέντρων, αρκετοί από τους οποίους έψαχναν στους κάδους απορριμμάτων ή και στις χωματερές για αποφάγια, ενώ τα νοσοκομεία βρέθηκαν στο χείλος της κατάρρευσης.
Καθώς το Ιράν δεν μπορούσε και τα πλούσια αραβικά κράτη του Κόλπου δεν ήθελαν να στηρίξουν οικονομικά την κυβέρνηση του Ντιάμπ, η προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έγινε μονόδρομος. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις για δανειακή βοήθεια κατέληξαν σε αδιέξοδο, καθώς οι ισχυρές δυνάμεις της Δύσης, που καθορίζουν την πολιτική του Ταμείου, απαιτούσαν όχι μόνο επώδυνες οικονομικές, αλλά και πολιτικές μεταρρυθμίσεις (κυβέρνηση τεχνοκρατών, εξοστρακισμό της Χεζμπολάχ κ.λπ.) τις οποίες η κυβέρνηση Ντιάμπ δεν ήταν σε θέση να δρομολογήσει.
Την περασμένη Δευτέρα ξέσπασε ανοιχτή κυβερνητική κρίση με την παραίτηση του υπουργού Εξωτερικών Νασίφ Χίτι, ενός διπλωμάτη καριέρας, ο οποίος πίεζε για συμμόρφωση με τους όρους του ΔΝΤ, προειδοποιώντας ότι η χώρα είναι «ένα καράβι που βυθίζεται», σε τροχιά να γίνει «αποτυχημένο κράτος». Σε αυτό το φόντο, η τραγωδία της Βηρυτού είναι πολύ πιθανό να πυροδοτήσει αλυσιδωτές εξελίξεις, φέρνοντας κοινωνικές αναστατώσεις και πολιτικές ανατροπές με ευρύτερο γεωστρατηγικό αντίκτυπο.