O οφθαλμός μας είναι ένα από τα πιο ευαίσθητα και ευάλωτα όργανα του σώματός μας. Αλλεργιογόνα και άλλα σωματίδια που κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα μπορούν να έρθουν σε άμεση επαφή με την επιφάνεια των ματιών μας προκαλώντας ερεθισμό και ερυθρότητα. Παρ’ όλο που τα δάκρυά μας ξεπλένουν συνεχώς την επιφάνεια των ματιών, δεν μπορούν να απομακρύνουν πάντοτε τα αλλεργιογόνα, όπως π.χ. τη γύρη. Γι’ αυτόν τον λόγο οι αλλεργίες είναι πολύ συχνές, ιδιαίτερα την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Οι οφθαλμικές αλλεργίες
Οι οφθαλμικές αλλεργίες δεν διαφέρουν από τις αλλεργίες που επηρεάζουν τα ιγμόρια, τη μύτη και τους πνεύμονες. Οταν ένα αλλεργιογόνο έρχεται σε επαφή με το μάτι, ο οργανισμός μας απελευθερώνει ισταμίνη, μια χημική ένωση που παράγεται από την αντίδραση σε μια ουσία από το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ειδικά κύτταρα, τα ιστιοκύτταρα, παράγουν την ισταμίνη. Αυτά τα κύτταρα βρίσκονται σε όλο μας το σώμα, αλλά ειδικά στα μάτια βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση.
Η εκδήλωση των αλλεργικών συμπτωμάτων εξαρτάται από τα σημεία στα οποία το αλλεργιογόνο έρχεται σε επαφή με το σώμα μας. Τα συχνότερα οφθαλμικά αλλεργιογόνα μεταφέρονται μέσω της ατμόσφαιρας. Τα πιο κοινά από αυτά είναι:
– γύρις
– τρίχες ζώων
– σκόνη
– ορισμένα φάρμακα
Υπάρχουν επίσης και άλλοι παράγοντες που ερεθίζουν τα μάτια, αλλά αυτοί δεν είναι πραγματικά αλλεργιογόνα, όπως ο καπνός του τσιγάρου, τα αρώματα, το καυσαέριο κ.ά.
Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα
Η επιπεφυκίτιδα είναι μια φλεγμονή της εξωτερικής μεμβράνης του οφθαλμού και της εσωτερικής μεμβράνης των βλεφάρων του επιπεφυκότα, η οποία μπορεί να προκληθεί από αλλεργία ή από μολύνσεις. Οι δύο αυτές κλινικές οντότητες είναι δύσκολο να διαφοροδιαγνωστούν στα αρχικά στάδια. Και οι δύο έχουν παρόμοια συμπτώματα, όπως ερυθρότητα, κνησμό και οίδημα στην περιοχή των ματιών. Ομως, όταν η επιπεφυκίτιδα οφείλεται σε αλλεργία τα δύο μάτια συνήθως προσβάλλονται ταυτόχρονα. Οι ιογενείς ή οι βακτηριακές επιπεφυκίτιδες συνήθως προσβάλλουν πρώτα το ένα και μετά το άλλο μάτι.
Είναι σημαντικό να διαφοροδιαγνωστεί στα αρχόμενα στάδια εάν η επιπεφυκίτιδα έχει προκληθεί από αλλεργιογόνο ή μόλυνση, διότι η κάθε περίπτωση έχει διαφορετική αντιμετώπιση. Συχνά συμπτώματα της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας είναι ερυθρότητα και κνησμός, αυξημένη δακρύρροια και οίδημα των βλεφάρων. Συχνά συμπτώματα της μολυσματικής επιπεφυκίτιδας είναι: φωτοφοβία, αυξημένες βλεννοπυώδεις εκκρίσεις στην επιφάνεια του ματιού, αίσθηση καύσου και κολλημένα βλέφαρα το πρωί.
Τρόποι θεραπείας
Αν κάποιος έχει αλλεργία, η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η πρόληψη, η αποφυγή δηλαδή σε έκθεση στους αλλεργιογόνους παράγοντες. Θα πρέπει να προσπαθήσει κανείς να αποφύγει τα αλλεργιογόνα που προκαλούν τα συμπτώματα. Για πολλούς ανθρώπους αυτό δεν είναι πρακτικά εφαρμόσιμο, ειδικότερα διότι τα αλλεργιογόνα βρίσκονται στην ατμόσφαιρα και στον χώρο που ζούμε. Εάν εκδηλωθεί οφθαλμική αλλεργία, υπάρχουν διάφορα φάρμακα τα οποία κατευνάζουν τα συμπτώματα.
Οι περισσότερες μορφές θεραπείας είναι τοπικές, όπως οφθαλμικές αλοιφές και σταγόνες. Φαρμακευτικά, οι απλούστερες σταγόνες είναι τα τεχνητά δάκρυα τα οποία βοηθούν με δύο τρόπους: α) ξεπλένοντας και απομακρύνοντας τα αλλεργιογόνα από την επιφάνεια του ματιού, και β) ενυδατώνοντας την επιφάνεια του ματιού, η οποία είναι ερεθισμένη όταν είναι στεγνή. Αλλες οφθαλμικές σταγόνες περιέχουν τοπικά αποσυμφορητικά τα οποία προκαλούν σύσπαση στα μικρά αγγεία και ελαττώνουν την ερυθρότητα του ματιού. Εξεσημασμένη χρήση των τοπικών αποσυμφορητικών μπορεί να οδηγήσει σε επίμονο οίδημα και ερυθρότητα των ματιών που μπορεί να διαρκέσει ακόμα και μετά τη διακοπή του φαρμάκου. Σταγόνες που περιέχουν τοπικά αντιισταμινικά προκαλούν μείωση της ερυθρότητας και του οιδήματος του επιπεφυκότος. Τα αντιισταμινικά μπλοκάρουν τη δράση της ισταμίνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τα αλλεργικά συμπτώματα, όπως π.χ. τον κνησμό. Τοπικές κομπρέσες στα βλέφαρα με κρύο νερό μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Επίσης η φύλαξη των κολλυρίων σε ψυγείο μπορεί να ελαττώσει περαιτέρω τα συμπτώματα, λόγω της ψύξης που προκαλεί σπασμό στα μικρά αγγεία. Σε βαριές περιπτώσεις, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη χάπια μπορούν να ελαττώσουν τη φλεγμονώδη αντίδραση και τα συμπτώματα, όπως το οίδημα σε ορισμένους ασθενείς.
Οταν τα τοπικά αντιισταμινικά και αποσυμφορητικά αποτύχουν στην αντιμετώπιση των αλλεργικών αντιδράσεων, τότε χρησιμοποιούνται τοπικά κορτιζονούχα κολλύρια. Αυτό θα πρέπει να γίνεται πάντοτε κάτω από την παρακολούθηση οφθαλμιάτρου. Τα τοπικά κορτιζονούχα (στεροειδή) κολλύρια μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο χρονίων και οξειών περιπτώσεων αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται πάντοτε σύμφωνα με τις συστάσεις του θεράποντος ιατρού. Τα κορτιζονούχα κολλύρια μπορεί να αυξήσουν την ενδοφθάλμια πίεση, με αποτέλεσμα να προκληθούν καταστροφές στο οπτικό νεύρο. H παρατεταμένη χρήση κορτιζονούχων κολλυρίων μπορεί επίσης να προκαλέσει καταρράκτη. Επειδή τα στεροειδή μπορούν να ελαττώσουν την άμυνα του οργανισμού και την αντίστασή του σε μολύνσεις, προκαλούν συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη μολύνσεων.
(1) O δρ Παντελής A. Παπαδόπουλος είναι χειρουργός οφθαλμίατρος, διευθυντής Οφθαλμολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Metropolitan.