O πρόεδρος Βάκλαβ Κλάους ενσαρκώνει το νέο πρόσωπο της Τσεχίας στη διεθνή πολιτική σκηνή, έχοντας προσφάτως διαδεχθεί τον ήρωα της «βελούδινης επανάστασης», Βάκλαβ Χάβελ. Στις σελίδες του διεθνούς Τύπου συνοδεύεται συχνά από την ετικέτα του «ευρωσκεπτικιστή», σε αντίθεση με τον σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργό της χώρας του, Βλάντιμιρ Σπίντλα. O φιλελεύθερος καθηγητής Οικονομικών, με μακρά ακαδημαϊκή και πολιτική πείρα στο ενεργητικό του, έχει τη δική του φιλοσοφία για το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, την οποία μας εξηγεί με δύο… γραφικές παραστάσεις!
Η καμπύλη και η καμπάνα
«Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες θεωρούν ότι η συνάρτηση των ωφελημάτων από το βαθμό της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι γραμμική, αν όχι εκθετική», μας λέει, ζωγραφίζοντας στο χαρτί μια καμπύλη. «Δηλαδή, όσο πιο ισχυρή ολοκλήρωση έχουμε, τόσο το καλύτερο. Εγώ πιστεύω, αντίθετα, ότι η συνάρτηση έχει τη μορφή της καμπάνας», μας λέει, φτιάχνοντας μια δεύτερη καμπύλη και εξηγώντας: «Αν έχεις πολύ λίγη ή υπερβολικά μεγάλη ολοκλήρωση, τα αποτελέσματα είναι αρνητικά. Υπάρχει ένα βέλτιστο σημείο, όπου τα οφέλη είναι τα μεγαλύτερα. Αυτό είναι το σημείο που πρέπει να βρούμε». Στη συνέντευξή του στην «K», ο κ. Κλάους, που επισκέφθηκε προχθές την Αθήνα και συναντήθηκε με τον Ελληνα ομόλογό του, κ. Κωστή Στεφανόπουλο, αναφέρεται με αξιοσημείωτα ευθύβολο τρόπο στην ευρωπαϊκή πρόκληση που αντιμετωπίζει η Τσεχία, ο λαός της οποίας ενέκρινε πρόσφατα με το εντυπωσιακό ποσοστό του 77,3% την προσχώρησή του στην Ενωση.
– Ποιος είναι ο σκοπός της επίσκεψής σας και πώς θα χαρακτηρίζατε τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Τσεχίας;
– Ενδιαφερόμαστε ζωηρά να αναπτύξουμε πολύπλευρες σχέσεις, στο πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό και τουριστικό πεδίο. Τα τελευταία χρόνια, οι διμερείς σχέσεις έχουν εντατικοποιηθεί. Κάθε χρόνο έρχονται στην Ελλάδα 200.000 Τσέχοι τουρίστες, ενώ 70.000 Ελληνες επισκέπτονται τη χώρα μου. Δεν υπάρχουν προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, κάτι που είχαμε τη δυνατότητα να διαπιστώσουμε με τον Ελληνα ομόλογό μου, κ. Στεφανόπουλο.
– O λαός της Τσεχίας, όπως και άλλων υπό ένταξη χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία την προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τι προσδοκάτε από την ένταξη;
– Με την ψήφο του, ο λαός μας κατά κύριο λόγο είπε «ναι» στην επιστροφή της Τσεχίας στην κοινότητα των «ομαλών» ευρωπαϊκών χωρών, από την οποία είχαμε αποκλεισθεί στη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου. Γι’ αυτό τα δημοψηφίσματα στα οποία αναφερθήκατε ήταν τόσο εύκολη υπόθεση. Πιστεύω ότι τα δημοψηφίσματα αφορούσαν σε μικρότερο βαθμό την ένταξη στο θεσμικό οικοδόμημα που λέγεται Ευρωπαϊκή Ενωση. Φοβάμαι ότι οι συμπολίτες μου δεν έχουν πλήρως συνειδητοποιήσει τι συνεπάγεται αυτή η ένταξη, αγνοώντας τις πολυάριθμες ειδικές πλευρές της. Δυστυχώς, η ιδέα της ένταξης διαφημίστηκε, στη χώρα μας, περίπου ως ένταξη σε ένα είδος «φιλανθρωπικού ταμείου», που θα μας βοηθούσε από πάρα πολλές απόψεις. Βαθμιαία, ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι δεν έχουν έτσι τα πράγματα και ότι η Ενωση είναι ένας φυσιολογικός πολιτικός θεσμός, όπου κάθε χώρα δρα με βάση τα συμφέροντά της.
– Εχει δημιουργηθεί η αίσθηση ότι εσείς και ο πρωθυπουργός της χώρας σας, Βλάντιμιρ Σπίντλα, εκφράζετε αντιφατικές απόψεις γύρω από το ευρώ. Υπάρχει, κατά τη γνώμη σας, προοπτική ένταξης της Τσεχίας στην Ευρωζώνη;
– Δεν υπάρχει θέμα αντιφατικών τοποθετήσεων. Ως πρόεδρος, ως πρώην πρωθυπουργός, πρώην υπουργός Οικονομικών και καθηγητής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, πιστεύω ότι δεν πρέπει να βιαζόμαστε. H τσεχική οικονομία χρειάζεται χρόνο ώστε να αναπροσαρμόσει διάφορες πλευρές και παραμέτρους της. Δεν μιλάω για τα κριτήρια του Μάαστριχτ, αλλά για την εν γένει αποτελεσματικότητα της τσεχικής οικονομίας. Επομένως, το ευρώ δεν είναι ένα θέμα του σήμερα, ίσως είναι του αύριο ή του μεθαύριο. Οσοι μιλούν για το ευρώ σήμερα, πιστεύω ότι δραπετεύουν από την αναγκαία, σοβαρή συζήτηση για τα προβλήματα που επείγουν.
– Πιστεύετε, όμως, ότι το ευρώ πρέπει να είναι στρατηγικός στόχος της χώρας σας, έστω και όχι το αμέσως προσεχές μέλλον;
– Ασφαλώς η ένταξη στην Οικονομική – Νομισματική Ενωση δεν μπορεί να είναι σκοπός, αυτός καθ’ εαυτόν, αλλά μόνο μέσο για να επιτευχθούν άλλα πράγματα, όπως η οικονομική και νομισματική σταθερότητα, η ανάπτυξη κ.λπ.
– Τη στιγμή που η χώρα σας επέστρεφε στη «Δύση», με τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η ίδια η «Δύση» εμφανιζόταν βαθιά διχασμένη, λόγω της ιρακινής κρίσης και κληθήκατε να πάρετε θέση με ποιο από τα δύο μπλοκ της «Δύσης» συμπαρατάσσεσθε. Δεν προκάλεσε αυτό το γεγονός κάποια απογοήτευση στη χώρα σας;
– Για μένα, ήταν μια απογοητευτική εξέλιξη. Αγωνισθήκαμε, στη διάρκεια του κομμουνισμού, για να υπερασπισθούμε τα δικά μας εθνικά συμφέροντα και τελικά βρήκαμε αυτήν την ευκαιρία. Δεν είμαι πρόθυμος να προωθήσω ούτε τα αμερικανικά ούτε τα γαλλικά ούτε τα γερμανικά ούτε τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Είμαι διατεθειμένος να υπερασπιστώ τα τσεχικά εθνικά συμφέροντα και από αυτήν την άποψη δεν θέλω να αντιμετωπίσω τέτοιου είδους διλήμματα, μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρώπης.
– Αποδέχεσθε το διαχωρισμό του κ. Ράμσφελντ περί «παλαιάς» και «νέας» Ευρώπης;
– Οχι. Θα είχα πρόβλημα να τοποθετήσω τον εαυτό μου μεταξύ παλαιάς και νέας Ευρώπης. H διαίρεση δεν είναι πραγματική, δεν είναι παραγωγική, δεν είναι εποικοδομητική.
– Ορισμένοι λένε ότι οι πρώην κομμουνιστικές χώρες θέλουν να μπουν στην Ευρώπη για να κάνουν μπίζνες και στο NATO για να κάνουν πολιτική. Υπάρχει κάποια δόση αλήθειας;
– Ολες οι χώρες προσπαθούν να υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους. Αν δεν κάνω λάθος, όταν η Ελλάδα αποφάσισε να μπει στην Ευρωπαϊκή Ενωση, είχε πολλούς λόγους, ένας από τους οποίους ήταν η ενίσχυσή της απέναντι στον εξ Ανατολών γείτονά της. Για μένα, θα ήταν αρκετό η Ευρωπαϊκή Ενωση να παρέχει το περιβάλλον μιας ένωσης οικονομικής συνεργασίας και το NATO να καλύπτει τα προβλήματα ασφάλειας. Ισως, όμως, αυτό δεν είναι ρεαλιστικό.
– Θεωρείτε ορθή τη γαλλογερμανική πρωτοβουλία για μια πιο συνεκτική, ευρωπαϊκή άμυνα;
– H θέση της χώρας μου είναι ότι, ως μέλη του NATO, δεν θα πρέπει να έχουμε διπλές στρατιωτικές δαπάνες, δομές και συμμαχίες. Νομίζουμε ότι μία συμμαχία μας είναι αρκετή.
– H χώρα σας δοκίμασε σκληρές ιστορικές εμπειρίες από τη ναζιστική Γερμανία και τη σταλινική Ρωσία. Πού βρίσκονται σήμερα οι σχέσεις σας με τις δύο ισχυρές και πολύ διαφορετικές, απ’ ό,τι στο παρελθόν, ευρωπαϊκές δυνάμεις;
– Το πρώτο στοιχείο είναι ότι οι σχέσεις μας βρίσκονται σε πορεία βελτίωσης. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι οι ιστορικές εμπειρίες και μνήμες βρίσκονται πάντα στη θέση τους. Δεν θα εξαφανιστούν μέσα σε μια νύχτα, θα μας συνοδεύουν για κάποιο χρόνο. Από την άλλη πλευρά, δεν ανήκω στους ανθρώπους που δεν διαβάζουν Ντοστογιέφσκι επειδή έγραφε στα ρωσικά.
– Τι γνώμη έχετε για το σχέδιο Συνταγματικού Χάρτη της Ενωσης, που παρουσιάστηκε στη Χαλκιδική;
– Αν ήμουν στη θέση του Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν θα παρουσίαζα ένα εντελώς διαφορετικό σχέδιο. Το σχέδιο Συντάγματος επηρεάστηκε δραματικά από την ομοσπονδιακή άποψη εις βάρος της λογικής της διακυβερνητικής συνεργασίας ανεξάρτητων κρατών. Οι φωνές που υποστήριζαν τη δεύτερη άποψη αντιπροσωπεύτηκαν σε πολύ μικρότερο βαθμό στη Συντακτική Συνέλευση.
– Θα υπάρξει δημοψήφισμα στη χώρα σας γι’ αυτό το θέμα;
– Περιμένω κάτι τέτοιο και το ελπίζω.