Οι Αμερικανοί θα «συγχωρέσουν, αλλά δεν θα ξεχάσουν», την άρνηση της Τουρκίας να συνεργαστεί στο Ιράκ, πίστευαν μέχρι την περασμένη εβδομάδα στην Αγκυρα, οπότε ένα νέο επεισόδιο ήρθε για να οξύνει τις ήδη τεταμένες σχέσεις ανάμεσα στις σύμμαχες στο NATO χώρες. Την περασμένη Παρασκευή στη Σουλεϊμανίγια, την περιοχή των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ, Αμερικανοί και Κούρδοι συνέλαβαν 11 Τούρκους αξιωματικούς των ειδικών δυνάμεων για να τους απελευθερώσουν 60 ώρες αργότερα, αφού τους ανέκριναν για πιθανή συμμετοχή τους σε συνωμοσία με στόχο τη δολοφονία του Κούρδου κυβερνήτη του Κιρκούκ. «Ανυπόστατο», ήταν η αντίδραση του υπουργού Εξωτερικών, Αμπντουλάχ Γκιούλ.
Αντίθετα συμφέροντα
Το επεισόδιο μπορεί να φαίνεται περίεργο, αλλά δεν είναι τυχαίο. Είναι γνωστό ότι οι τουρκικές δυνάμεις εκδιώκουν Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ, τους οποίους οι Αμερικανοί θεωρούν επίσης τρομοκράτες. H Αγκυρα όμως και η Ουάσιγκτον έχουν διαφορετική άποψη για τον χειρισμό του κουρδικού ζητήματος και των Τουρκμάνων του βορείου Ιράκ: Οι Αμερικανοί θεωρούν νόμιμες και φιλικές τις κουρδικές φυλές, γεγονός που δεν αρέσει στην Τουρκία που στηρίζει τους Τουρκμάνους, εθνική ομάδα που οι ΗΠΑ βλέπουν σαν εμπόδιο για τον πλήρη έλεγχο του βορείου Ιράκ από τους Κούρδους. M’ άλλα λόγια οι δύο χώρες έχουν αντίθετα συμφέροντα στην περιοχή.
Ο στόχος των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ δυσανασχετούν με την παρουσία και τη δράση των τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή, που παρεμποδίζει τα σχέδια του Πενταγώνου. Ωστόσο, φαίνεται πως προτιμούν να δημιουργούν επεισόδια, παρά να διαμηνύσουν ευθέως στους Τούρκους να φύγουν από την περιοχή. Το γεγονός ότι η Αγκυρα ήταν αυτή που προκάλεσε την πρώτη ρωγμή στον στρατηγικό «συνεταιρισμό» τον περασμένο Μάρτιο αποτελεί ισχυρή δικαιολογία, αλλά οι Αμερικανοί μάλλον ελπίζουν να προκαλέσουν τα «αντίποινα» της Τουρκίας, τα οποία δεν θα βλάψουν τα αμερικανικά συμφέροντα και θα δικαιολογήσουν τα επόμενα βήματά τους.
Η στρατιωτική ηγεσία της Αγκυρας τους δικαίωσε. Οι στρατηγοί συνήλθαν εκτάκτως για να συζητήσουν τα μέτρα εναντίον των ΗΠΑ, τα οποία περιορίστηκαν προς το παρόν στο κλείσιμο συνοριακού σταθμού. Ωστόσο, συζητήθηκαν κι άλλα μέτρα που ενδέχεται να ληφθούν στο μέλλον. Οπως το κλείσιμο του τουρκικού εναέριου χώρου στα αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη, η αύξηση της τουρκικής δύναμης στο βόρειο Ιράκ και η απαγόρευση προς τους Αμερικανούς να χρησιμοποιούν μια αεροπορική βάση στη νότια Τουρκία για τον ανεφοδιασμό τους στο Ιράκ. Το πρόβλημα για την Αγκυρα είναι ότι αυτά τα μέτρα δεν θα επηρεάσουν τα αμερικανικά σχέδια στο Ιράκ, ενώ η αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας είναι απλώς ανέφικτη.
Ανεπανόρθωτες ζημιές
Ο «φάκελος» του επεισοδίου θα κλείσει, αλλά θα έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές σε μια ήδη προβληματική σχέση, εξαιτίας της σύγκρουσης συμφερόντων σε μια από τις δυσκολότερες περιοχές του κόσμου. Οι από τις ΗΠΑ υποστηριζόμενοι Κούρδοι ηγέτες, οι οποίοι διοικούν την περιοχή από το τέλος του πολέμου στον Κόλπο το 1991, πιέσαν την Τουρκία να αποσυρθεί. Αλλά η Τουρκία εκλαμβάνει το βορειο Ιράκ ως τμήμα της δικής της σφαίρας επιρροής και φοβάται ότι οι Κούρδοι ενδέχεται να ιδρύσουν ένα ανεξάρτητο κράτος – μια κίνηση την οποία η Αγκυρα θεωρεί αιτία πολέμου. Ισως είναι η πρώτη φορά που τα αντιαμερικανικά αισθήματα στην Τουρκία είναι τόσο έντονα, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι η καχυποψία στις τάξεις του τουρκικού στρατιωτικού κατεστημένου είναι πλέον ανεξέλεγκτη.
Οσο για την πολιτική ηγεσία, μοιάζει με κακό αστείο, αλλά ο κ. Γκιούλ πρόκειται να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον στο τέλος του μήνα σε μια αποστολή γεφύρωσης του χάσματος. Βεβαίως, ενδέχεται να αναβάλει το ταξίδι του, αλλά ο πραγματιστής υπουργός Εξωτερικών, δεν έχει την πολυτέλεια να υποδαυλίσει την κρίση, αφού η κυβέρνησή του χρειάζεται τη δυτική βοήθεια για να επιβιώσει έναντι των στρατιωτικών και κυρίως την αμερικανική οικονομική συνδρομή για να διατηρήσει την πορεία της εύθραυστης οικονομίας. Δεν είναι μυστικό ότι το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης θα καταρρεύσει με την πρώτη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ.
Η επί μισό αιώνα ισχυρή στρατηγική συμμαχία, στηριζόμενη στην ψυχροπολεμική ρεαλπολιτίκ, έγινε τουλάχιστον αβέβαιη, σε λίγους μόλις μήνες. Οι Τούρκοι πρέπει να μάθουν να ζουν με αυτή την πικρή αλήθεια.