Της Λινασ Γιανναρου
Την ομιλία της στο Διεθνές Συνέδριο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Νερό που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγο καιρό στην Αθήνα, ακολούθησε ένα θερμό χειροκρότημα. H κ. Kristalina Georgieva, Βουλγαρικής εθνικότητας, διευθύντρια του Περιβαλλοντικού Τμήματος της Παγκόσμιας Τράπεζας, είχε κερδίσει το κοινό. Λίγο αργότερα, μας υποδεχόταν σε μια από τις διπλανές αίθουσες, δίνοντάς μας την κάρτα της από 30% ανακυκλωμένο… αμερικανικό χαρτονόμισμα και 70% βαμβάκι. «Είμαι σίγουρη ότι δεν έχετε ξαναδεί κάτι τέτοιο», μας πρόλαβε.
Με σπουδές Πολιτικής Οικονομίας και Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας και Οικονομίας του Περιβάλλοντος στο LondoSchool of Economics, η Kristalina Georgieva γνωρίζει όσο λίγοι τα προβλήματα που ταλαιπωρούν το περιβάλλον και, από τη θέση της στην Παγκόσμια Τράπεζα, έχει τη δυνατότητα να προτείνει και να επιβλέπει την εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών μέτρων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οχι χωρίς αντιδράσεις, ιδιαίτερα αφού προωθεί την ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης.
– Πιστεύετε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα με το νερό είναι ποιοτικό ή ποσοτικό;
– Είναι αλληλένδετα. Ολο και περισσότεροι ανθρώποι, μοιράζονται όλο και λιγότερο νερό. Σε ορισμένες χώρες, το 40% των παιδιών κάτω των 5 ετών αρρωσταίνουν και πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με την ποιότητα του νερού. Κατά μέσο όρο, το 10% των θανάτων στις φτωχές χώρες σχετίζονται με το νερό. Αυτό που με τρελαίνει είναι η σπατάλη. Για παράδειγμα η Σαουδική Αραβία παράγει μαρούλι ενώ δεν έχει νερό.
– Γιατί θεωρείτε λοιπόν ότι δεν λύνεται το πρόβλημα;
– Το πρόβλημα είναι ότι η διαχείριση των υδάτων είναι μακροπρόθεσμη υπόθεση. Πρέπει να σχεδιάζεις για τα επόμενα 50 χρόνια. Εμείς ασχολούμαστε με ό,τι βρίσκεται κάθε φορά μπροστά μας. Εκτός από αυτούς που πεθαίνουν από διάρροια, ο περισσότερος κόσμος δεν το σκέφτεται πάρα πολύ. Εσύ, ας πούμε, έχεις στο σπίτι σου ντους που κάνει εξοικονόμηση νερού;
– Οχι δυστυχώς.
– Αν σε κάνω σήμερα να αγοράσεις αυτή τη συσκευή ή να «πειράξεις» το καζανάκι σου ώστε να εξοικονομεί νερό, αυτό θα ήταν ένα βήμα. Το κόστος του νερού είναι τεράστιο αλλά κανένας πολιτικός δεν αποφασίζει να αυξήσει τις τιμές. Κι όμως το πληρώνουμε έμμεσα με τους φόρους γιατί κάπως πρέπει να φτάσει στο σπίτι μας. Επειδή όμως δεν ξέρουμε πόσο τελικά μας κοστίζει, το ξοδεύουμε.
– Οι πλούσιοι δηλαδή «δικαιούνται» περισσότερο νερό;
Ηδη έχουν περισσότερο νερό. Ξέρετε ποιοι έχουν εξεγερθεί περισσότερο με την προοπτική να πληρώνουν το νερό; Οι πλούσιοι, οι οποίοι χρησιμοποιούν τους φτωχούς ως δικαιολογία.
– Αναφέρεστε στη συζήτηση για την ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης. Πώς μπορεί κάτι σαν το νερό, που είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του ανθρώπου, να βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών;
Κάναμε μια διεθνή έρευνα με ερώτηση «σε ποιον ανήκει το νερό;». Σχεδόν το 100% των ερωτηθέντων απάντησε ότι το νερό ανήκει σε όλους. Αλλά το σε ποιον ανήκει το νερό και η εξασφάλιση τού νερού είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το δεύτερο κοστίζει λεφτά. Αυτό δεν σημαίνει ότι το νερό πρέπει να είναι ιδιωτικό. Μπορεί να είναι κρατικό, αλλά παράλληλα να διαχειρίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να «βγαίνει το κόστος του». Σήμερα οι φτωχοί άνθρωποι είναι αυτοί που πληρώνουν περισσότερο για το νερό, γιατί δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό και αγοράζουν εμφιαλωμένο. Γιατί οι πλούσιοι, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν 20 ντους την ημέρα και να πλύνουν άλλες τόσες φορές τα αυτοκίνητά τους, να πληρώνουν το νερό στην ίδια τιμή με τους φτωχούς; Νομίζω λοιπόν ότι πρέπει να υπάρχει μια ποσότητα νερού που να διατίθεται δωρεάν, περίπου 20 λίτρα το άτομο, μια ποσότητα νερού για τις ανάγκες του οικοστήματος και, από εκεί και πέρα, το νερό πρέπει να χρεώνεται. Ετσι θα υπάρχει νερό για όλους, αλλά τα υψηλά εισοδήματα θα πληρώνουν περισσότερο.
– Υπάρχουν παραδείγματα όπου αυτό έχει δουλέψει;
– Στη Βαλτική θάλασσα, οι πλούσιες χώρες βοηθούν τις πιο φτωχές να αναβαθμίσουν το αποχετευτικό τους σύστημα, την επεξεργασία των λυμάτων, υπό την προϋπόθεση ότι σταδιακά θα αυξήσουν τα τιμολόγια του νερού. Βέβαια, η Βαλτική λέγεται και η θάλασσα των πλουσίων. Αν πας στη Μαύρη θάλασσα, τη θάλασσα των φτωχών, τα πράγματα αλλάζουν.
– Δηλαδή το νερό είναι ένα οικονομικό αγαθό;
– Τελικά ναι. Το μεγαλύτερο μέρος του οργανισμού μας είναι νερό. Χωρίς αυτό δεν είμαστε τίποτα. Το γεγονός ότι έχουμε δικαίωμα στο νερό, δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι δωρεάν.
– Πιστεύετε ότι η λήψη μέτρων είναι αρκετή ή χρειάζεται να αλλάξει η γενικότερη αντίληψή μας για τα πράγματα;
– Γενικά πιστεύω ότι οι άνθρωποι δυσκολεύονται να σκεφτούν μακροπρόθεσμα. Οσοι έχουμε το προνόμιο να ζούμε σε πλούσιες χώρες, ζούμε σε βάρος του πλανήτη. Χρειάζεται αλλαγή των κινήτρων. Για παράδειγμα, σήμερα φορολογούμε την εργασία. Γιατί να μην φορολογήσουμε τους φυσικούς πόρους και να καταργήσουμε το φόρο εργασίας; Μετράμε την ανάπτυξη με το ακαθάριστο εθνικό προϊόν -ό,τι παράγουμε, αυτό είμαστε. Αν βάζαμε στην εξίσωση τη μείωση των φυσικών αποθεμάτων τότε θα δημιουργούσαμε κίνητρα ώστε όχι απλώς να παράγουμε, αλλά να παράγουμε συνετά. Μόνο μια χώρα, ο Καναδάς, έχει δεσμευθεί δημόσια ότι θα μετρά τη μόλυνση και τη μείωση των φυσικών πόρων.
– Το δικό σας ντους κάνει εξοικονόμηση ενέργειας;
– Φυσικά. Στο σπίτι μου όλες οι λάμπες εξοικονομούν ενέργεια, πάντα ταξιδεύω για τη δουλειά μαζί με κάποιον άλλο, οδηγώ υβριδικό αυτοκίνητο και όλοι στη δουλειά προσπαθούν να με πιάσουν να χρησιμοποιώ πλαστικό ποτήρι που έχω υποσχεθεί ότι δεν θα αγγίξω.
«Δεν θα γίνει πόλεμος Ελλάδας – Βουλγαρίας»
– Θεωρείτε πιθανό η Ελλάδα και η Βουλγαρία να εμπλακούν στο μέλλον σε πόλεμο με αφορμή το νερό;
– Οι δύο χώρες έχουν κοινά νερά. Εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος τα επίπεδα της βροχόπτωσης στη Βουλγαρία έχουν μειωθεί δραματικά και αυτό δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένταση. Δεν νομίζω όμως ότι θα συμβεί. Αλλωστε μπορούν να γίνουν πολλά στον τομέα της διαχείρισης ώστε να αποφευχθούν τα προβλήματα. Στη Βουλγαρία η σπατάλη νερού είναι τεράστια. Το σύστημα ύδρευσης έχει εκτεταμένες διαρροές που φτάνουν, σε κάποιες περιπτώσεις, το 50 – 60%, τη στιγμή που στην Ευρώπη ο μέσος όρος είναι… 6%. Τα συστήματα άρδευσης, επίσης δεν είναι αποδοτικά, ενώ είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι αν έχουμε δάση, έχουμε και νερό. Ελπίζω ότι η Ελλάδα θα δει ότι τη συμφέρει να υποστηρίξει την οικονομική ενίσχυση της Βουλγαρίας ώστε να προχωρήσει σε αυτούς τους τομείς. H Παγκόσμια Τράπεζα χρηματοδοτεί ένα πρόγραμμα στην Κόστα Ρίκα που υποχρεώνει αυτούς που εκμεταλλεύονται το νερό -τους εμφιαλωτές, αυτούς που ασχολούνται με τον τουρισμό κ.λπ.- να πληρώνουν ένα ποσό στους διαχειριστές των δασών.