O «oδικός χάρτης» που προτείνουν οι Αμερικανοί δεν παρέχει ουσιαστικές τομές στην αναζήτηση διαρκούς ειρήνης. H διαπραγμάτευση για την επίλυση της διένεξης μοιάζει πιο απομακρυσμένη από ποτέ, ιδιαίτερα από τη στιγμή που τα εμπλεκόμενα μέρη δεν διαθέτουν τη θέληση να επιβάλουν τις αρχές της διεθνούς νομοθεσίας που μπορεί να δημιουργήσουν το πλαίσιο μόνιμης λύσης. Το διεθνές καθεστώς «προσωρινής προστασίας», όπως αποκαλείται, μπορεί να άρει το αδιέξοδο και να βελτιώσει, από ανθρωπιστική άποψη, την κατάσταση των Παλαιστινίων.
Τα δικαιώματα
των προσφύγων
Η «προσωρινή προστασία» είναι διεθνής νομική αρχή, η εφαρμογή της οποίας είναι επιτακτική για κράτη που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υποδοχής κύματος προσφύγων ή πολιτών που προέρχονται από εμπόλεμες περιοχές. H αποδοχή του καθεστώτος «προσωρινής προστασίας» συνεπάγεται πως τα κράτη συμφωνούν ότι δεν θα εκδιώξουν τους πρόσφυγες και θα τους παραχωρούν συγκεκριμένα δικαιώματα που θα ισχύουν ώς τη στιγμή εξεύρεσης μόνιμης λύσης. Στις πρόσφατες περιπτώσεις εφαρμογής του καθεστώτος «προσωρινής προστασίας», η προσοχή επικεντρώθηκε στην ασφαλή επιστροφή των προσφύγων στις πατρίδες τους. O OHE, η E.E. και άλλοι διεθνείς οργανισμοί έχουν θεσμοθετήσει βασικά δικαιώματα που τα κράτη υποχρεούνται να χορηγούν στους πρόσφυγες υπό καθεστώς «προσωρινής προστασίας», όπως η μη επιστροφή τους σε περιοχές όπου κινδυνεύει η ζωή τους, η ελευθερία στις μετακινήσεις τους και βασικά προνόμια για την επιβίωσή τους.
Το καθεστώς «προσωρινής προστασίας» έχει μεγάλη σημασία για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, οι οποίοι, όπως και οι απάτριδες, δεν απολαμβάνουν, για ιστορικούς, νομικούς και πολιτικούς λόγους, τα προνόμια της ελάχιστης νομικής προστασίας που προβλέπεται από τη Συνθήκη για τους Πρόσφυγες του 1951. Το γεγονός είχε εξαιρετικά δυσάρεστες συνέπειες τόσο για τους Παλαιστινίους που ζουν στα Κατεχόμενα, όσο και γι’ αυτούς που ζουν στα γειτονικά αραβικά κράτη, στα οποία, ενώ υπόκεινται στο καθεστώς «προσωρινής προστασίας», η καθημερινή πρακτική δεν πληροί τα στάνταρ των κυριότερων οργάνων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τα αραβικά κράτη, παρά το γεγονός ότι τα δικαιώματα των Παλαιστινίων είναι θεσμοθετημένα από το Πρωτόκολλο της Καζαμπλάνκας, δεν σέβονται βασικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην εργασία, την ελευθερία μετακίνησης και το δικαίωμα στην παιδεία. Ενα καθεστώς «προσωρινής προστασίας» το οποίο θα στηριχθεί στην αρχή του δικαιώματος των Παλαιστινίων να επιστρέψουν στις εστίες τους, θα ήταν το απαραίτητο κίνητρο για αρκετές χώρες που, συνεργαζόμενες, θα βοηθούσαν στην επίλυση του προβλήματος των Παλαιστινίων προσφύγων. H ιστορία έχει δείξει ότι στις περιπτώσεις μαζικού προσφυγικού ρεύματος, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η θεσμοθέτηση καθεστώτος «προσωρινής προστασίας», το οποίο πρέπει να εναρμονίζεται με τα ισχύοντα διεθνώς στάνταρτ και να κινείται σε ορισμένους συγκεκριμένους άξονες, δηλαδή την ελεύθερη βούληση των προσφύγων και κυρίως το δικαίωμά τους στον επαναπατρισμό. Στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει να υπάρξουν επίσης κίνητρα που θα εξασφαλίσουν τη συμμετοχή των Ισραηλινών.
Τα τελευταία σαράντα χρόνια, η μόνη επιτυχημένη πολιτική αναφορικά με τους πρόσφυγες ήταν αυτή που στηριζόταν στην κοινή ευθύνη. Το στάτους της προσωρινής προστασίας σε συνδυασμό με την προσδοκία του επαναπατρισμού συνάδουν απόλυτα με τη διεθνή νομοθεσία και προσφέρουν μια διαρκή λύση στους πρόσφυγες και κυρίως τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.
(1) H αρθρογράφος είναι καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου της Βοστώνης και διδάσκει νομοθεσία για τους πρόσφυγες και τα ανθρώπινα δικαιώματα.