Στην E.E. συνεχίζονται οι προσπάθειες να γεφυρωθεί το χάσμα που δημιουργήθηκε με το Ιράκ, να αποκατασταθούν οι διατλαντικές σχέσεις και να διαμορφώσουν οι χώρες-μέλη κοινή πολιτική. Οι προτάσεις του Γάλλου προέδρου Ζακ Σιράκ να οροθετηθεί η νέα στρατηγική πολυπολικά -με την Ευρώπη να αποτελεί χωριστό πόλο από τις ΗΠΑ- επικρίθηκε σαν μη ρεαλιστική, αναχρονιστική προσέγγιση της ισορροπίας δυνάμεων και αντιαμερικανική. Οι πολυμερείς σχέσεις και όχι ο πολυπολισμός, υποστηρίζεται, πρέπει να γίνει η κατευθυντήρια αξία της Ευρώπης. Ετσι όμως δημιουργείται μια ψευδής και αποπροσανατολιστική διχοτομία. Αν εξαιρέσουμε την απόφαση της Βρετανίας να συμμετέχει στον πόλεμο χωρίς δεύτερη απόφαση του OHE, όλα τα μέλη της E.E. στήριζαν τις πολυμερείς σχέσεις. Και ο Χαβιέ Σολάνα, ο υπεύθυνος της εξωτερικής πολιτικής της E.E., τις έθεσε στο επίκεντρο της νέας ευρωπαϊκής αμυντικής στρατηγικής.
Μία φωνή ή είκοσι πέντε;
Ωστόσο, η πίστη σ’ αυτές δεν σημαίνει ότι μπορούν να αγνοηθούν ερωτήματα για το κατά πόσον η E.E. και οι ΗΠΑ συμφωνούν ή διαφωνούν τόσο για τις διαδικασίες όσο και για την ουσία του πράγματος. Για τους Ευρωπαίους, το καθοριστικό ερώτημα είναι αν συμφωνούν ή διαφωνούν μεταξύ τους. Στους διεθνείς οργανισμούς η E.E. μιλάει με μια φωνή ή με 25; Μπορεί να γίνει ένας ισχυρός και αξιόπιστος μέτοχος στο πεδίο της εξωτερικής πολιτκής, μόνον αν αποφύγει την κακοφωνία.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ προσπαθεί να προσπεράσει την εν δυνάμει ανεξαρτησία εξωτερικής πολιτικής της Ευρώπης στο μέλλον, συμμαχώντας με τις ΗΠΑ. H στάση του υπονοεί ότι ο σύμμαχος είναι φίλος, αλλά ο χωριστός πόλος εχθρός. Πρόκειται για σκόπιμο χτύπημα εναντίον της Γαλλίας, αλλά και μια προσπάθεια να καλυφθεί η υποτακτικότητα της Βρετανίας στις ΗΠΑ στην υπόθεση του Ιράκ. Το ουσιαστικό ερώτημα όμως δεν είναι αν η πολυπολικότητα είναι συνώνυμο του αντιαμερικανισμού, αλλά αν η E.E. είναι ισότιμος εταίρος των ΗΠΑ ή υποτακτικός τους. H απάντηση είναι προφανής. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θέλουν να είναι το σκυλάκι των Αμερικανών. Στη σύνοδο της Θεσσαλονίκης, οι Ευρωπαίοι τόνισαν τη σπουδαιότητα των διατλαντικών σχέσεων, οι οποίες όμως πρέπει να αναπτύσσονται «αμοιβαία» σε όλα τα επίπεδα. H νέα αμυντική στρατηγική της E.E. προβλέπει την ανάπτυξη στρατηγικών σχέσεων με τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Κίνα, τον Καναδά και την Ινδία. Αυτή η στρατηγική των παγκόσμιων συμμαχιών, επικεντρωμένη σε στόχους και αξίες που δεν συμπίπτουν με την αμυντική στρατηγική των ΗΠΑ, μοιάζει ακριβώς με τον πολυπολικό κόσμο που περιέγραψε ο κ. Σιράκ και για τον οποίο επικρίθηκε από Βρετανία και ΗΠΑ. Παρά λοιπόν τη συναινετική πρόθεση της στρατηγικής του κ. Σολάνα, η Βρετανία και η Γαλλία δεν φαίνονται έτοιμες να ξεπεράσουν τις καθοριστικές διαφωνίες τους.
Οι «σκληροί πυρήνες»
Με δεδομένες αυτές τις διαφορές, το νέο σχέδιο συντάγματος της E.E. προτρέπει στο συντονισμό των εθνικών θέσεων και την από κοινού παρουσίασή τους στους διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Εθνη, από το νέο υπουργό Εξωτερικών της E.E., ο οποίος, όποτε υπάρχει κοινή και συμπεφωνημένη θέση, θα την παρουσιάζει στο Συμβούλιο Ασφαλείας μιλώντας στο όνομα όλων των χωρών-μελών. Το σχέδιο, ωστόσο, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες ομοφωνίας 25 κυβερνήσεων, αποδέχεται ότι πρέπει να επιτραπεί η λειτουργία ενός «σκληρού πυρήνα», του οποίου η δράση όσον αφορά την εξωτερική πολιτική δεν θα μπορεί να ανακοπεί από το δικαίωμα «βέτο» κάποιας χώρας. Ισως το ριζοσπαστικότερο σημείο σχετίζεται με τη δυνατότητα λειτουργίας «σκληρού πυρήνα» και για την άμυνα.
Η Γαλλία και η Γερμανία, όπως και το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, έχουν ήδη γνωστοποιήσει τη διάθεσή τους να σχηματίσουν μια αμυντική «αβάν γκαρντ». H Βρετανία διαφωνεί, φοβούμενη ότι κάτι τέτοιο θα ενθαρρύνει τις χώρες να εγκαθιδρύσουν κοινό στρατιωτικό αρχηγείο ανεξάρτητο από το ΝΑΤΟ.
Αν όμως ο «σκληρός πυρήνας» μπορεί να δείξει το δρόμο για μια ευρωπαϊκή εξωτερική και αμυντική πολιτική και να ενθαρρύνει όλες τις χώρες-μέλη να συμμετέχουν σ’ αυτήν, η ανάδειξη της Ευρώπης σε διεθνή δύναμη, ίσως επιτευχθεί συντομότερα απ’ ό,τι πιστεύεται. Αν όμως οξύνει τις διαφορές εντός της E.E., οι πιθανότητες να γίνει η Κοινότητα ένας αξιόπιστος λειτουργός σε έναν πολυπολικό κόσμο θα ελαχιστοποιηθούν ταχύτατα. Μια αδύναμη και διχασμένη Ευρώπη, δεν θα έχει τη δυνατότητα να προωθήσει πολυμερείς σχέσεις. O πολυπολικός κόσμος δεν είναι η εναλλακτική λύση των πολυμερών σχέσεων, είναι η απαραίτητη συνθήκη για την ανάπτυξή τους. Κι αυτή είναι η πρόκληση για την Ευρώπη σήμερα.