ΜΠΡΑΤΙΣΛΑΒΑ. Ακόμη κι εδώ, στην ήσυχη Μπρατισλάβα της Σλοβενίας, το ερώτημα γίνεται όλο και πιο πιεστικό. Μήπως ο Τόνι Μπλερ και ο Τζορτζ Μπους παραφούσκωσαν τις πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών που χρησιμοποίησαν για να δικαιολογήσουν τον πόλεμο στο Ιράκ;
Το πόσο διαδεδομένες είναι αυτές οι αμφιβολίες το κατάλαβα όταν ένας νέος Τσέχος δημοσιογράφος, ο Γιάκουμπ Πατόκα, με ρώτησε αν ο Τζορτζ Μπους θα παραπεμφθεί σε δίκη αν αποδειχθεί ότι είχε διαστρεβλώσει τις πληροφορίες.
«Φυσικά και όχι» ήταν η άμεση απάντησή μου. O Μπους παραμένει δημοφιλής και εξάλλου οι χώρες δεν διώχνουν τους ηγέτες τους σε καιρό πολέμου. Ισως όμως το θέμα είναι ακριβώς το γεγονός ότι ρώτησε τέτοιο πράγμα.
Επλήγη η αξιοπιστία του
Η αξιοπιστία του Τζορτζ Μπους έχει αρχίσει να υποφέρει εδώ, στην καρδιά της Νέας Ευρώπης -εδώ που ο κόσμος πιστεύει στην Αμερική και στις αξίες της δημοκρατίας με το πάθος του νεοφώτιστου. O Πατόκα εξηγεί ότι όταν έπεσε το τείχος, οι Ανατολικοευρωπαίοι έτρεφαν «αγάπη άνευ όρων» προς τις ΗΠΑ. Μπορεί ο έρως να έχει κάπως ξεθυμάνει, όμως ο κόσμος εξακολουθεί να θεωρεί ότι οι Αμερικανοί πρόεδροι πρέπει να πληρούν αυστηρές προδιαγραφές. Οι Ανατολικοευρωπαίοι δεν θέλουν να επιστρέψουν στον κυνισμό της κομμουνιστικής εποχής, σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι πολιτικοί είναι ψεύτες.
«Ιδού το ερώτημά μου», είπε ο Πατόκα. «O Κλίντον παραπέμφθηκε σε δίκη γιατί είπε ότι δεν έκανε σεξ με μια γυναίκα. Τώρα ο πρόεδρός σας φαίνεται ότι είπε ψέματα στη χώρα για τους λόγους έναρξης ενός πολέμου. Θέλω να ξέρω ποιες θα είναι οι συνέπειες.»
Το πρόβλημα αξιοπιστίας του Μπους είναι μικρό σε σχέση με αυτό που αντιμετωπίζει ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπλερ. Μετά την ανακοίνωση του θανάτου του επιστήμονα Ντέιβιντ Κέλι, ο Μπλερ υποχρεώθηκε ώς και να εκδώσει ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι δεν θα παραιτηθεί.
Τα γεγονότα δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμη ούτε στην Ουάσιγκτον ούτε στο Λονδίνο. Υπάρχει όμως ένας κοινός παρονομαστής. Τόσο οι σύμβουλοι του Μπους όσο και οι σύμβουλοι του Μπλερ φαίνεται ότι άσκησαν σοβαρές πιέσεις στις μυστικές υπηρεσίες, ώστε να παγώσει κάθε διαφωνία.
Στην περίπτωση της Βρετανίας, η κυβέρνηση του Μπλερ πίεσε τον Κέλι να παραδεχθεί ότι εκείνος ήταν η πηγή εκπομπής του BBC που ισχυριζόταν ότι η κυβέρνηση παραφούσκωσε τις πληροφορίες για τα όπλα μαζικής καταστροφής. «Τα γεγονότα έκαναν τη ζωή του Ντέιβιντ ανυπόφορη», δήλωσε η οικογένειά του όταν ανακαλύφθηκε το πτώμα του με κομμένες τις φλέβες στον καρπό.
Ενας παράγοντας που συνέβαλε στην απελπισία του Κέλι ίσως ήταν ότι ο δημοσιογράφος του BBC Αντριου Γκίλιγκαν προχώρησε ένα βήμα παρακάτω από τα σχόλιά του -τα παραφούσκωσε- ή βασίστηκε σε κάποια άλλη πηγή. Ετσι λοιπόν, μεταξύ αυτών που θα χρειάζονταν λίγη ενδοσκόπηση βρίσκεται και το ΒΒC.
Ομως, τα παραστρατήματα του BBC δεν αθωώνουν την κυβέρνηση Μπλερ. Το μήνυμα που απροκάλυπτα πέρασε η βρετανική κυβέρνηση ήταν: μην κάνετε επικριτικά σχόλια σε δημοσιογράφους, ακόμη κι αν πιστεύετε ότι η κυβέρνηση έσφαλε. Μια τέτοια παρενόχληση των δημοσίων λειτουργών δεν ταιριάζει στον Μπλερ, του οποίου το κύρος είχε αυξηθεί κατά τον πόλεμο στο Ιράκ επειδή έδειχνε να παίρνει τις ηθικές αξίες στα σοβαρά.
Οι πιέσεις της κυβέρνησης Μπους προς τη CIA δείχνουν μια αντίστοιχη αποφασιστικότητα να παρακαμφθούν όσα στοιχεία δεν μας βολεύουν. H πιο σαφής απόδειξη αυτού προέκυψε με την ανακοίνωση του διευθυντή της CIA (και προοριζόμενου για τον ρόλο αποδιοπομπαίου τράγου) Τζορτζ Τενετ. H μία παράγραφος μετά την άλλη, εξηγούσε γιατί η υπηρεσία του αμφισβητούσε τους ισχυρισμούς ότι το Ιράκ είχε προσπαθήσει να αγοράσει ουράνιο από το Νίγηρα – και πώς επεχείρησε να προειδοποιήσει την κυβέρνηση ότι δεν πρέπει να πει κάτι τέτοιο δημοσίως.
Οπως δήλωσε ο Τένετ, το γεγονός ότι προϋπήρξαν όλες αυτές οι κινήσεις «καθιστά ακόμη πιο προβληματικό το ότι οι 16 λέξεις για το Νίγηρα βρέθηκαν στην ομιλία του Μπους για την Κατάσταση του Εθνους. Αυτό ήταν σφάλμα». Τώρα πια είναι σαφές πώς έγινε εκείνο το «σφάλμα» Οπως κατέθεσε την περασμένη εβδομάδα ο βοηθός του Τένετ Αλαν Φόλι, ο ίδιος δέχθηκε πιέσεις από έναν υπάλληλο του Λευκού Οίκου ονόματι Μπομπ Τζόσεφ για να εγκρίνει την πληροφορία περί Νίγηρα, η οποία περιελήφθη «με το ζόρι» στην ομιλία του Μπους προς το Εθνος.
Παρέμβαση του Λ. Οίκου
Αυτή η παρέμβαση του Λευκού Οίκου καθιστά τις προσπάθειες του Μπους να ρίξει την ευθύνη στον Τένετ πραγματικά εξοργιστικές. Το ίδιο εξοργιστική είναι και η άρνηση του Μπους, την Παρασκευή, να αναλάβει την ευθύνη των λόγων του.
Η Αμερική και η Βρετανία δεν έχουν ακόμη κερδίσει τον πόλεμο στο Ιράκ -και τα προβλήματα της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου με τις μυστικές υπηρεσίες αποσπούν την προσοχή από την ουσία. Αυτό όμως είναι απαραίτητο. H διαστρέβλωση των πληροφοριών των μυστικών υπηρεσιών για πολιτικούς σκοπούς ήταν ένα χαρακτηριστικό των καθεστώτων από τα οποία πολέμησε να ξεφύγει, με αμερικανοβρετανική βοήθεια, η Ανατολική Ευρώπη. Οπως μας θυμίζουν οι φίλοι μας, που προσφάτως απέκτησαν την ελευθερία τους, η αλήθεια έχει σημασία.