Οι εμφύλιοι πόλεμοι στη Δυτική Αφρική καταγράφονται συνήθως ως τραγωδίες που τυχαίνουν στα εμπλεκόμενα κράτη. Αυτόν τον μήνα στο προσκήνιο βρίσκεται η Λιβερία. Πριν από μερικούς μήνες, η σύγκρουση στην Ακτή Ελεφαντοστού είχε λάβει περισσότερη προσοχή. Πριν από αυτή, ήταν η σειρά της Γουινέας και νωρίτερα η Σιέρα Λεόνε. Στην πραγματικότητα όλοι αυτοί οι πόλεμοι συνδέονται και είναι αδύνατο να κατανοήσει κανείς τον έναν χωρίς να αναφερθεί και στους υπόλοιπους.
Αν κάποιος θεωρήσει ότι η Λιβερία είναι μια μεμονωμένη περίπτωση καταστροφής τότε τα επιχειρήματα υπέρ μιας παρέμβασης των Αμερικανών δεν είναι ισχυρά. H Αμερική έχει παλαιούς δεσμούς με τη Λιβερία -μια χώρα που ιδρύθηκε το 1847 από Αμερικανούς δούλους που ελευθερώθηκαν- αλλά η Λιβερία δεν έχει στρατηγική ή οικονομική σημασία. Οι Λιβεριανοί υποφέρουν όμως κάποιος κυνικός μπορεί να πει ότι είναι όλοι κι όλοι τρία εκατομμύρια. Αν ωστόσο δούμε τη Λιβερία ως φλεγόμενη χώρα σε μια περιοχή όπου υπάρχει πετρέλαιο τότε υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα για να θέλει να σβήσει κανείς τη φωτιά.
Απειλεί και άλλες χώρες
Η κατάσταση είναι περίπλοκη. H αστάθεια της Λιβερίας απειλεί τη Σιέρα Λεόνε, η οποία προσπαθεί να ανακάμψει από τον καταστρεπτικό πόλεμο για τον οποίο ο κ. Τέιλορ φέρει μεγάλη ευθύνη. O κ. Τέιλορ υποστήριξε επίσης τους αντάρτες στη Γουινέα. Επιπλέον, η Λιβερία του κ. Τέιλορ πολέμησε και στις δύο πλευρές στον πρόσφατο εμφύλιο πόλεμο της Ακτής Ελεφαντοστού.
Στο σύνολό της, η κρίση στη Δυτική Αφρική είναι μια από τις χειρότερες στον κόσμο. Οι πόλεμοι στην περιοχή έχουν κοστίσει τη ζωή σε περισσότερους από 500.000 ανθρώπους και εξακολουθούν να απειλούν εκατομμύρια ακόμη. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο δεν είναι μόνο τα υστερικά πλήθη έξω από την αμερικανική πρεσβεία που ζητούν από τον πρόεδρο Μπους να στείλει στρατεύματα. H Γαλλία, η Βρετανία και ο OHE ζητούν το ίδιο. Παραδόξως το ίδιο επιζητεί και ο κ. Τέιλορ παρά τις πρόσφατες εκκλήσεις του προέδρου Μπους, ο οποίος του ζήτησε να παραιτηθεί. Απευθυνόμενος στους ελάχιστους δημοσιογράφους στη Μονρόβια, τους οποίους οι δυνάμεις ασφαλείας του δεν απείλησαν να σκοτώσουν, ο Τέιλορ είπε «Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να επέμβουν τώρα και να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη, τη δημοτικότητα και τη νομιμοφροσύνη μου για να φέρουν την ειρήνη στη Λιβερία». O κ. Τέιλορ δεν ήταν ίσως απολύτως ειλικρινής. Και άλλες φορές υποσχέθηκε να παραιτηθεί, πιο πρόσφατα στα πλαίσια της συμφωνίας εκεχειρίας του περασμένου μήνα. Κατόπιν έκανε μια διευκρίνιση τονίζοντας ότι «ετοιμαζόταν» να παραιτηθεί, αλλά εφόσον ο λιβεριανός λαός τού ζήτησε να παραμείνει στην εξουσία δεν μπορούσε να πράξει διαφορετικά. Είναι κατανοητό γιατί ο κ. Τέιλορ δεν θέλει να αποχωριστεί την εξουσία. Το διεθνές δικαστήριο της Σιέρα Λεόνε έχει εκδώσει ένταλμα σύλληψης εναντίον του με το οποίο κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου. Και στο εσωτερικό της χώρας του όμως η κατάσταση είναι δύσκολη για τον Τέιλορ. Δύο ομάδες, οι «Λιβεριανοί Ενωμένοι για την Συμφιλίωση και την Δημοκρατία» (LURD) και το «Κίνημα για τη Δημοκρατία στη Λιβερία» (MODEL), ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας. O στρατός του Τέιλορ επιδίδεται σε λεηλασίες και αγριότητες.
Γοήτευσε τους φυλάρχους
Το 1989 ήταν η χρονιά που ανεδείχθη ο κ. Τέιλορ όταν προέλασε στην ανατολική Λιβερία με μια ομάδα ανταρτών εκπαιδευμένων στη Λιβύη. Παρότι η παιδεία του ήταν αμερικανική, κατάφερε να γοητεύσει του φυλάρχους της περιοχής. Με τη βοήθειά τους προέλασε στη Μονρόβια, αλλά δεν την κατέλαβε επειδή παρενέβη μια νιγηριανή στρατιωτική δύναμη την οποία υποστήριξε η γειτονική της Λιβερίας χώρα, η Σιέρα Λεόνε. Εξαγριωμένος ο Τέιλορ είπε ότι η Σιέρα Λεόνε σύντομα θα δοκίμαζε την πικρή γεύση του πολέμου. Και αυτό συνέβη. Το 1991, ο Τέιλορ έστειλε 100 άνδρες του να καταλάβουν τα αδαμαντωρυχεία της Σιέρα Λεόνε. Επικεφαλής τους ήταν ο προερχόμενος από τη Σιερα Λεόνε, Φοντέι Σανκόχ, ο οποίος έπεισε πολλούς κατοίκους της χώρας κυρίως παιδιά, να τον ακολουθήσουν στον επαναστατικό στρατό που δημιούργησε και τον οποίο βάφτισε Επαναστατικό Ενιαίο Μέτωπο (RUF). O στρατός αυτός έσφαξε 200.000 ανθρώπους και ακρωτηρίασε άλλους τόσους. Και ο Σανκόχ και ο Τέιλορ φέρονται αναμεμειγμένοι σε λαθρεμπόριο διαμαντιών στη Σιέρα Λεόνε. Το 2000, ο OHE έστειλε ειρηνευτική αποστολή της οποίας τα μέλη κατέληξαν όμηροι του RUF. Στο τέλος επενέβη η Βρετανία και η ειρήνη αποκαταστάθηκε. Το 1997 στη Λιβερία ο Τέιλορ τρομοκράτησε τους ψηφοφόρους για να τον αναδείξουν πρόεδρο, αλλά το αίτημά του δεν ικανοποιήθηκε. Καθώς η επιρροή του στη Σιέρα Λεόνε ολοένα και περιοριζόταν, ο Τέιλορ έστειλε στη Γουινέα πρώην μαχητές του RUF, Λιβεριανούς στρατιώτες και αντιφρονούντες της Γουινέας, για να καταλάβουν τη χώρα. Με τη στρατιωτική βοήθεια όμως των Αμερικανών και ορισμένων ανταρτών της Λιβερίας, η Γουινέα απέκρουσε τις δυνάμεις του Τέιλορ. Υστερα από αυτό όμως άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τον Τέιλορ. Στη Σιέρα Λεόνε ο OHE έπεισε 25.000 εξαθλιωμένους ένοπλους του RUF να παραδώσουν τα όπλα τους. H Γουινέα με τη σειρά της εξόπλισε και εκπαίδευσε Λιβεριανούς αντάρτες κατά του Τέιλορ, οι οποίοι βάφτισαν τους εαυτούς τους, LURD. Αυτός ο ανταρτικός στρατός στις τάξεις του οποίου συμμετέχουν και πολιτοφύλακες της Σιέρα Λεόνε πρόελασε στη Βόρεια Λιβερία. Πανικόβλητος ο Τέιλορ άρχισε μια εκστρατεία τρομοκράτησης του πληθυσμού γνωστή ως «Επιχείρηση κανένας ζωντανός» με σκοπό να μην παράσχουν οι ντόπιοι βοήθεια στο LURD. Και αυτή όμως η εκστρατεία του Τέιλορ γύρισε εναντίον του. Στο τέλος του περασμένου έτους, τα προβλήματα της Λιβερίας μεταφέρθηκαν στην Ακτή Ελεφαντοστού, την πιο σταθερή χώρα της Δυτικής Αφρικής. Και η Λιβερία και η Ακτή Ελεφαντοστού έχουν εισέλθει σε έναν φαύλο κύκλο.
Φυλετικές εντάσεις
Οι φυλετικές εντάσεις έχουν πυροδοτήσει τον πόλεμο, ο οποίος με τη σειρά του επιτείνει τις φυλετικές εντάσεις. H φτώχεια ωθεί τους νέους σε λεηλασίες, γεγονός που προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη φτώχεια στους υπόλοιπους. Εν τω μεταξύ στη Λιβερία, ο Τέιλορ μοιάζει καταδικασμένος. Οι γειτονικές χώρες στις οποίες επετέθη τους επιστρέφουν τα χτυπήματα, καθώς η Γουινέα υποστηρίζει το LURD και η Ακτή Ελεφαντοστού το MODEL. Με το LURD να ελέγχει τα αδαμαντωρυχεία της χώρας και το MODEL να βρίσκεται στις πύλες του Μπιουκάναν, το μεγαλύτερο λιμάνι της Λιβερίας για τη μεταφορά ξυλείας, οι αντάρτες κατάφεραν να απομονώσουν τον Τέιλορ από τις πηγές των εισοδημάτων του. Αν πέσει η πρωτεύουσα Μονρόβια, ο Τέιλορ μπορεί να επιχειρήσει να διαφύγει και να μεταβεί στο φέουδό του, στα ανατολικά της χώρας. Οι προετοιμασίες για τον σκοπό αυτό έχουν αρχίσει καθώς μεταφέρονται ήδη όπλα από τη Μονρόβια. Υπάρχει κίνδυνος η χώρα να διαλυθεί εντελώς καθώς το LURD θα ελέγχει τη Μονρόβια και το βόρειο τμήμα της χώρας, το MODEL το νότιο τμήμα και ο Τέιλορ το ανατολικό. Την 1η Ιουλίου, ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, ο Κόφι Ανάν, επανέλαβε την έκκλησή του προς την Αμερική και της ζήτησε να επέμβει για να αποτρέψει μια τέτοια καταστροφή. Ακόμη και με την ελάχιστη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, θα μπορούσε να καταρτιστεί μια ισχυρή δύναμη. H Γαλλία δήλωσε ότι θα βοηθήσει, ενώ οι χώρες της Δυτικής Αφρικής είπαν ότι θα διαθέσουν στρατό 5.000 ανδρών.