Κάποιος Αμερικανός αστρονόμος παρομοίασε το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ με γέρικο πιστό σκυλί, που πρέπει να θανατωθεί, προκαλώντας θλίψη σε όλη την οικογένεια. Αστρονόμοι πολλών ομοσπονδιακών υπηρεσιών και ακαδημαϊκοί από πανεπιστήμια των ΗΠΑ θα συναντηθούν μεθαύριο σε κεντρικό ξενοδοχείο της Ουάσιγκτον, για να αποφασίσουν πότε και πώς θα «θανατώσουν» το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ.
Το πιο σημαντικό όργανο
Από την εκτόξευσή του το 1990, με ελαττωματικό καθρέπτη, ο οποίος διορθώθηκε από ομάδα αστροναυτών ύστερα από διαστημικό περίπατο, το Χαμπλ κινείται σε τροχιά γύρω από τη Γη και προσφέρει στους ερευνητές μοναδικές εικόνες από μακρινά σημεία του Διαστήματος και του χρόνου. «Το Χαμπλ είναι το σημαντικότερο επιστημονικό όργανο στην ιστορία της αστρονομίας», εκτιμά η δρ Σάντρα Φέιμπερ, αστρονόμος του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ. Οι ημέρες (και οι νύχτες) του Χαμπλ, όμως, ήταν ανέκαθεν μετρημένες. H ΝΑΣΑ προγραμμάτιζε να δώσει τέλος στην εντυπωσιακή δραστηριότητα του διαστημικού τηλεσκοπίου το 2010, ώστε να αποδεσμευθούν κεφάλαια για την εκτόξευση του διαστημικού τηλεσκοπίου «Τζέιμς Ουέμπ», που πρόκειται να τεθεί σε τροχιά το 2011. Ορισμένοι αστρονόμοι επιμένουν, όμως, ότι το τηλεσκόπιο Χαμπλ πρέπει να διατηρηθεί σε λειτουργία. Υποστηρίζουν ότι το τηλεσκόπιο έχει αποδείξει την παραγωγικότητα και την επιστημονική αξία των δεδομένων που μεταδίδει, χάρις κυρίως στη συχνή συντήρηση που δέχεται από αστροναύτες. Οι αστρονόμοι αυτοί διατείνονται ότι η παύση της λειτουργίας του Χαμπλ, σε μία τόσο παραγωγική περίοδο, δεν εξυπηρετεί τους επιστημονικούς στόχους της ΝΑΣΑ. «Το Χαμπλ προσφέρει μόνο καλά νέα στη ΝΑΣΑ», λέει αστρονόμος της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διαστήματος. Ενδεχόμενη παράταση ζωής του διαστημικού τηλεσκοπίου θα εξασφαλίσει την αδιάκοπη παρατήρηση του σύμπαντος, κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι τη λειτουργία του τηλεσκοπίου Ουέμπ, αν και θα απαιτήσει μια ακόμη επίσκεψη συντήρησης στο γερασμένο τηλεσκόπιο Χαμπλ.
Η επίσκεψη συντήρησης αυτή θα κόστιζε στη ΝΑΣΑ επιπλέον 600 εκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τη δρα Αν Κίνι, διευθύντρια αστρονομίας και φυσικής της ΝΑΣΑ. H δύσκολη οικονομική συγκυρία σημαίνει ότι όποια απόφαση και να λάβει η ΝΑΣΑ, μερίδα του επιστημονικού κόσμου θα μείνει παραπονεμένη. «Είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχει διάχυτη μεγάλη αγωνία στην κοινότητα των αστρονόμων για το θέμα αυτό. Πρέπει να ακούσουμε τις αιτιάσεις των ειδικών», λέει η δρ Κίνι. Για το λόγο αυτόν, η δρ Κίνι συνέστησε επιστημονική επιτροπή υπό την προεδρία του δρος Τζον Μπάκολ, αστροφυσικού του Πανεπιστημίου Πρίνστον. H επιτροπή έχει για αποστολή της την αξιολόγηση των σχεδίων της ΝΑΣΑ για το Χαμπλ.
«Αποστολή μας είναι να βρούμε τρόπους ενίσχυσης του επιστημονικού έργου. Θα επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας σε αυτόν και μόνο το στόχο», εξηγεί ο δρ Μπάκολ, που αν και χαρακτηρίζει το θέμα της απόσυρσης του Χαμπλ «καυτό», παραδέχεται την ανάγκη λήψης άμεσων αποφάσεων. Στην επιτροπή συμμετέχουν επίσης ο δρ Μπάρι Μπάρις του Πολυτεχνείου της Καλιφόρνιας «Καλτέκ», η δρ Τζάκλιν Χιούιτ του MIT, ο δρ Κρίστοφερ Μακί του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ και ο δρ Μάρτιν Ρις του βρετανικού Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. «Είναι η χρυσή ομάδα μου», λέει ο δρ Μπάκολ, προειδοποιώντας ωστόσο ότι οι έρευνές τους θα ξεσηκώσουν και διαμαρτυρίες. H επιτροπή δίνει ακόμη τη δυνατότητα σε αστρονόμους να εκθέσουν δημόσια την άποψή τους σχετικά με τη διατήρηση ή την παύση του προγράμματος «Χαμπλ» στην ηλεκτρονική διεύθυνση hst-jwst-transition. hq. nasa. gov/hst-jwst/home. cfm.
Αναβολή επισκευών
Η τελική επιχείρηση συντήρησης του Χαμπλ, αν και είναι προγραμματισμένη για το ερχόμενο έτος, ίσως αναβληθεί μέχρι το 2006, αφού αβέβαιη παραμένει η συνέχιση του προγράμματος των διαστημικών λεωφορείων, μετά το δυστύχημα του Κολούμπια τον Φεβρουάριο. H τελευταία επίσκεψη αστροναυτών στο Χαμπλ περιλαμβάνει την τοποθέτηση νέων οργάνων μέτρησης, που αναμένεται να λειτουργήσουν αποτελεσματικά έως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας. H απόφαση για την τύχη του Χαμπλ περιεπλάκη σημαντικά ως αποτέλεσμα της συντριβής του Κολούμπια. H ΝΑΣΑ σχεδίαζε αρχικά να εγκλωβίσει το Χαμπλ στο αμπάρι του διαστημικού λεωφορείου, με απώτερο σκοπό την παρουσίασή του στο μουσείο επιστημών Σμιθσόνιαν της Ουάσιγκτον. Τα σχέδια αυτά έχουν πια ακυρωθεί.
Η ΝΑΣΑ μελετά έτσι την αποστολή τηλεκατευθυνόμενου πυραύλου, ο οποίος θα μπορούσε να προσδεθεί στο Χαμπλ και να τον καθοδηγήσει προσεκτικά σε προσθαλάσσωση. H δρ Κίνι, όμως, επισημαίνει ότι η απόφαση εκτόξευσης του διαστημικού τηλεσκοπίου Ουέμπ, διαδόχου του Χαμπλ, πάρθηκε με τη σύμφωνη γνώμη της επιστημονικής κοινότητας, που αναγνωρίζει την κορυφαία σημασία του προγράμματος. Οι υποστηρικτές της παράτασης ζωής στον Χαμπλ, όμως, δεν πείθονται: «Το Χαμπλ είναι μοναδικό. Κανένα άλλο τηλεσκόπιο δεν μπορεί να κάνει όσα κάνει το Χαμπλ. Εάν εξαφανισθεί θα είμαστε σαν παράλυτοι. Εχουμε εθιστεί!», εξηγεί η δρ Φέιμπερ.