Οι χιμπατζήδες δεν έχουν λεξιλόγιο και δεν μπορούν να συντάσσουν φράσεις, αλλά είναι σε θέση να μάθουν έως και 400 σύμβολα. Μπορούν να αναγνωρίσουν διαφορετικά άτομα στην κοινότητά τους και ξέρουν πάντα ποιος είναι ο πιο δυνατός. Αλλά τους λείπει το σύστημα κωδικοποίησης των σκέψεών τους σε ομιλία.
Πώς το σύστημα αυτό εξελίχθηκε στους λαούς των ανθρώπων που είχαν κοινούς προγόνους με τον χιμπατζή; Ενας από τους πρώτους γλωσσολόγους που θέλησε να απαντήσει στο ερώτημα ήταν ο δρ Ντέρεκ Μπίκερτον από το Πανεπιστήμιο της Χαβάης. Ειδικεύεται στη μελέτη υπεραπλουστευμένων γλωσσών, που επινοούν τα παιδιά, ή κάποιοι ενήλικες ελλείψει άλλου τρόπου συνεννόησης.
Η κινητήριος δύναμη
Ο δρ Μπίκερτον διατύπωσε την ιδέα ότι μια πρωτο-γλώσσα μπορεί πράγματι να εντοπιστεί στα πρώτα λόγια των βρεφών, στα σύμβολα των εκπαιδευμένων χιμπατζήδων και στις ασύντακτες εκφράσεις παιδιών που δεν έμαθαν να μιλούν στην κατάλληλη ηλικία. Σε σειρά άρθρων του, ο δρ Μπίκερτον υποστηρίζει ότι πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν μια πρωτο-γλώσσα, ουσιαστικά λέξεις χωρίς σύνταξη. Η σύγχρονη γλώσσα, όπως λέει, θα πρέπει να αναπτύχθηκε πιο πρόσφατα, παράλληλα ίσως με την εμφάνιση των ανατομικά σύγχρονων ανθρώπων πριν από 120.000 χρόνια. Η εξέλιξη της διαδικασίας κορυφώθηκε, σύμφωνα με τον δρ Μπίκερτον, όταν οι πρόγονοί μας εγκατέλειψαν την ασφάλεια του δάσους και άρχισαν να αναζητούν τροφή στις πεδιάδες. «Η ανάγκη μετάδοσης πληροφοριών ήταν η κινητήριος δύναμη. Η εμπροσθοφυλακή έπρεπε να ειδοποιήσει τους άλλους για όσα βρήκε στον δρόμο της. Μόλις οι άνθρωποι υιοθέτησαν σύμβολα -έναν γενικό ορισμό για τον ελέφαντα π.χ.- είχαν κάνει το πρώτο βήμα για την κατάκτηση της πρωτο-γλώσσας. Κι εφόσον άρχισαν δεν υπήρχε τρόπος να σταματήσουν»…
Η συνοχή της ομάδας
Μια λογική και παράλληλα ανατρεπτική άποψη για την πορεία της εξέλιξης της γλώσσας ανέπτυξε ο δρ Ρόμπιν Ντάνμπαρ, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, σύμφωνα με τον οποίον η κοινωνικές ανάγκες των ανθρώπων, για παράδειγμα το κουτσομπολιό, ήταν αυτές που τον ώθησαν να αποκτήσει το πλεονέκτημα της γλώσσας.
Ο κ. Ντάνμπαρ σημειώνει ότι κοινωνικά ζώα όπως οι πίθηκοι δαπανούν πολλές ώρες της ημέρες φροντίζοντας το ένα το άλλο. Και ο στόχος δεν είναι μόνο απαλλαγούν από τους ψύλους, αλλά να αναπτύξουν κοινωνικές σχέσεις.
Οταν μεγαλώνει, όμως, η κοινωνική ομάδα, δεν υπάρχει χρόνος για έναν πίθηκο να φροντίζει όλους τους υπόλοιπους. H χρήση της γλώσσας, πιστεύει ο κ. Ντάνμπαρ, είναι ένας καλύτερος τρόπος για να διατηρείται η συνοχή μιας κοινωνίας. Περίπου το 63% των συνομιλιών μεταξύ ανθρώπων, σύμφωνα με τις μετρήσεις του επιστήμονα, αφιερώνεται σε κοινωνικές συναλλαγές -κυρίως κουτσομπολιό- και όχι σε ανταλλαγή τεχνικών πληροφοριών π.χ.
Μέσο διαφοροποίησης
Οι απόψεις του δόκτορος Ντάνμπαρ, όμως, βρίσκουν απολύτως αντίθετο τον Στίβεν Πίνκερ, του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, ο οποίος διαφωνεί με τα περί κοινωνικής συνοχής. Ενας χαιρετισμός θα ήταν αρκετός, όπως λέει.
Ο δρ Πίνκερ υποστηρίζει ότι είναι εξίσου πιθανό η γλώσσα να οδήγησε στην κοινωνικότητα και όχι το αντίστροφο. Οι άνθρωποι μπορούσαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες και γι’ αυτό δημιουργούσαν ομάδες, επισημαίνει.
Η κοινωνικότητα, όμως, υπό το πρίσμα του δόκτορος Ντάνμπαρ βοηθά στην κατανόηση ενός άλλου χαρακτηριστικού της γλώσσας: της μεταβλητότητάς της. Για την ανταλλαγή πληροφοριών, ένα σταθερό σύστημα θα ήταν πιο αποτελεσματικό. Οι διάλεκτοι όμως αλλάζουν από χωριό σε χωριό και οι γλώσσες διαφέρουν από γενιά σε γενιά. O λόγος είναι επειδή η γλώσσα χρησιμεύει και ως μέσο διαφοροποίησης των κοινωνιών.