Τελικά, τι είναι το σώμα μας; Θα πείτε νερό και χημικές ενώσεις, διαμορφωμένες στο διάβα των χιλιετηρίδων. Κι όμως, τις τελευταίες δεκαετίες, που αναπτύσσεται η παραγωγή και χρήση χημικών ουσιών από τον άνθρωπο, στον οργανισμό μας εισβάλλουν χιλιάδες ανεπιθύμητοι χημικοί ρυπαντές. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ, ο οργανισμός μας είναι τόσο επιβαρυμένος με χημικά, κατασκευασμένα από τον άνθρωπο, που μοιάζει μάλλον με χωματερή χημικών αποβλήτων!
Απ’ όλα έχει ο μπαξές: ζιζανιοκτόνα, επιβραδυντικά φωτιάς, μόλυβδο και άλλα ανεπιθύμητα και τοξικά χημικά ανιχνεύθηκαν από τους ερευνητές. Με τις έρευνες αυτές ουσιαστικά γίνεται μια ανατροπή στον τρόπο που οι επιστήμονες αναζητούν τους χημικούς ρυπαντές. Για δεκαετίες, όπως σημειώνει το «Ασοσιέιτεντ Πρες» οι ερευνητές έπαιρναν δείγματα από το έδαφος, τον αέρα και τα ύδατα για να μετρήσουν τη ρύπανση από εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, βιομηχανίες και αυτοκίνητα. Πιο πρόσφατα είχαν εκφράσει τις ανησυχίες τους για τη συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων αποβλήτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων τεχνολογικών συσκευών, που περιέχουν επιβραδυντικά φωτιάς, μόλυβδο και άλλα τοξικά. Αλλά έμειναν έκπληκτοι όταν ανακάλυψαν τα μεγέθη ανεπιθύμητων χημικών ουσιών που αποθηκεύει ο άνθρωπος. Δεν πρόκειται για νέο φαινόμενο? έχει περιγραφεί αναλυτικά -από το 1962- στη «Σιωπηλή Ανοιξη», το βιβλίο του Ράσελ Κάρσον, που από πολλούς θεωρείται το μεγάλο άλμα για τη δημιουργία του οικολογικού κινήματος. Μέχρι πρόσφατα όμως οι ερευνητές περιορίζονταν στο να μαντεύουν ποιες χημικές ενώσεις και σε τι ποσότητες κατακλύζουν το σώμα μας.
Βιο-παρακολούθηση
Η διαδικασία που έχει εγκαινιαστεί τους τελευταίους μήνες στις ΗΠΑ ονομάζεται βιο-παρακολούθηση. Οι επιστήμονες παίρνουν δείγματα από τα ούρα, το αίμα και το μητρικό γάλα, ενώ αποκαλούν τα αποτελέσματα «το φορτίο του σώματος».
Αν και ήδη έχει αποκαλυφθεί μια φοβερή λίστα μολυσματικών ουσιών, η σύνδεσή τους με την εκδήλωση συγκεκριμένων ασθενειών δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρη. Μόνο μερικές από τις 75.000 χημικές ενώσεις που έχουν καταγραφεί στις ΗΠΑ έχουν ελεγχθεί όσον αφορά τις συνέπειές τους στην υγεία μας. Οι ερευνητές, βέβαια, ελπίζουν ότι μέσω των πειραμάτων θα μπορέσουν να βρουν τι ρόλο παίζει το περιβάλλον στην πρόκληση ασθενειών και πως μπορεί να αντιμετωπιστούν.
Αποκαλυπτικά συμπεράσματα
Το σίγουρο είναι ότι τα μέχρι τώρα πειράματα οδηγούν σε αποκαλυπτικά συμπεράσματα όσον αφορά τις γενεσιουργούς αιτίες της χημικής ρύπανσης του ανθρώπινου οργανισμού. Τον Μάρτιο του 2003, ερευνητές στην Καλιφόρνια βρήκαν ότι οι γυναίκες της περιοχής του Σαν Φραντσίσκο έχουν από τρεις έως δέκα φορές μεγαλύτερη συγκέντρωση χημικών επιβραδυντικών από τις γυναίκες στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία. Παράλληλα, επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα βρήκαν ότι τα επίπεδα των ίδιων ουσιών σε γυναίκες και βρέφη της Ιντιάνα και της Καλιφόρνια είναι 20 φορές ψηλότερα απ’ ό,τι στη Σουηδία και στη Νορβηγία. Δεν υπάρχει κανένα μυστήριο: Οι δύο σκανδιναβικές χώρες έχουν πρόσφατα απαγορεύσει τη χρήση παρόμοιων επιβραδυντικών καύσης.
Σε μιαν άλλη έρευνα του Κέντρου για τον Ελεγχο των Ασθενειών και την Πρόληψη, που ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου χρόνου, ελέγχθηκαν δείγματα από 2.500 εθελοντές για 116 ρυπαντικές ουσίες. Τα ευρήματα, δυστυχώς, ήταν σημαντικά. Υδράργυρος, ουράνιο και κοτινίνη, μια χημική ουσία που βγαίνει από τη νικοτίνη, ήταν μερικές από τις ουσίες που ανιχνεύθηκαν.
Το περιβάλλον διαβίωσης παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο. Στην ίδια έρευνα καταγράφηκε ότι στα παιδιά αφρο-αμερικανικής καταγωγής τα επίπεδα κοτινίνης είναι δύο φορές μεγαλύτερα, προφανώς λόγω της συχνότερης έκθεσής τους σε «παθητικό κάπνισμα».
Δεν λείπουν όμως και αυτοί που θεωρούν όλες αυτές τις έρευνες άχρηστες και δαπανηρές. O Στίβεν Μιλόι από μια οργάνωση «αυτοπροστασίας ενάντια στην επιστημονική φοβία»(!) υποστηρίζει ότι η ύπαρξη όλων αυτών των χημικών δεν εμπόδισε τους Αμερικανούς να ανεβάζουν διαρκώς τον μέσο όρο ζωής τους. Αλλοι υποστηρίζουν ότι όταν βρεθούν οι ρυπαντικές χημικές ουσίες είναι λίγα αυτά που μπορεί να κάνει κανείς.
Είμαστε ανοχύρωτοι;
Ανεπαρκείς αποδεικνύονται και οι ατομικές προσπάθειες οχύρωσης απέναντι στη «χημική απειλή». Ενας από τους εθελοντές που συμμετείχαν στην έρευνα δίνοντας δείγμα από το σώμα του ακολουθούσε, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον, όλα τα μέτρα για να προστατεύσει την υγεία του. Οπως λέει στο «Ασοσιέιτεντ Πρες» έτρωγε βιολογικά προϊόντα και απέφευγε πηγές ρύπανσης. Παρ’ όλα αυτά μέσα στον οργανισμό του βρέθηκαν συγκεκριμένοι ρυπαντές, όπως επιβραδυντικά και ζιζανιοκτόνα. Προφανώς και δεν φταίνε τα βιολογικά… Αλλά οι τρόποι που διεισδύει η χημική ρύπανση είναι πολλοί, όπως πολλές είναι και οι πηγές της. Ταυτόχρονα δρα αθροιστικά. Πολλές από τις ουσίες μπορεί να είχαν συλλεγεί πολύ νωρίτερα και να συγκεντρώνονταν στο διάβα των χρόνων.
Το σίγουρο είναι ότι χρειάζεται συνολική αντιμετώπιση των χημικών ρυπαντών, με την αυστηρή απαγόρευση των πιο επικίνδυνων και με δρακόντειους όρους ασφαλείας για τη χρήση των υπολοίπων. Το παράδειγμα των σκανδιναβικών χωρών με τα χημικά επιβραδυντικά καύσης είναι πολύ αποκαλυπτικό.
Θα χρειασθούν δεκαετίες για την απορρύπανση
Είναι εντυπωσιακό ότι στα συστατικά της χημικής ρύπανσης συμπεριλαμβάνονται ακόμα και χημικά που έχουν απαγορευθεί εδώ και δεκαετίες, όπως το DDT και το PCB. Τα εν λόγω χημικά ανιχνεύθηκαν μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, κατά τις πρόσφατες έρευνες, αποτελώντας μια δυσάρεστη έκπληξη για τους επιστήμονες. Απέδειξαν ότι είναι ικανά όχι μόνο να επιβιώνουν, αλλά και να εισβάλουν μέσα στο σώμα. Μάλιστα, καθώς δρουν αθροιστικά, μπορούν να πετυχαίνουν μεγάλες -και επικίνδυνες- συγκεντρώσεις μέσα στον άνθρωπο.
Πού οφείλεται αυτή η «δεύτερη ζωή» χημικών ουσιών που κανονικά θα έπρεπε να έχουν εξαλειφθεί; Κατ’ αρχήν, λένε οι επιστήμονες, στο ότι σε αρκετές χώρες συνεχίστηκε για πολλά χρόνια η χρήση τους (ίσως και μέχρι τις μέρες μας), παρά την απαγόρευσή τους. Αποκαλυπτικό γι’ αυτό είναι ότι τα παιδιά μεξικανο-αμερικανικής καταγωγής βρέθηκαν να περιέχουν τρεις φορές υψηλότερες ποσότητες DDT, προφανώς λόγω χρήσης του απαγορευμένου αερίου στην περιοχή καταγωγής τους.
Η δεύτερη αιτία είναι το γεγονός ότι η χημική μόλυνση έχει τεράστια αντοχή και μεγάλη διάρκεια. Δεν μπορεί να περιμένει κάποιος ότι εάν απαγορεύσουμε σήμερα ένα χημικό που δηλητηριάζει για χρόνια το έδαφος οι συνέπειές του θα εκλείψουν μονομιάς. Θα χρειασθούν χρόνια, πολλές, δεκαετίες, για την απορρύπανση. Γι’ αυτό και όσο πιο σύντομα καταργηθούν τα χημικά δηλητήρια τόσο το καλύτερο.