Οι ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες, αν και διαθέτουν μόλις το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, έχουν το 90% των χρηστών του Ιντερνετ. Απεναντίας, στην Αφρική, ζει μόλις το 1% των χρηστών του Διαδικτύου, την ώρα που το 19% του παγκόσμιου πληθυσμού κατοικεί στη «μαύρη ήπειρο» (όνομα και πράγμα). Καθώς οι καιροί μας αυτοδιαφημίζονται ως η εποχή των λεωφόρων της πληροφορίας, ο «ψηφιακός διαχωρισμός» εισβάλλει στο λεξιλόγιο των διεθνών συνεδρίων και η νέα τάξη των «ψηφιακών φτωχών» δημιουργεί ερωτήματα παραπέρα κοινωνικής έρευνας.
Αδιαφορία από τα ΜΜΕ
Αυτήν την απτή, αν και άυλη, πραγματικότητα δεν μπορούσαν να αποφύγουν οι αντιπρόσωποι που πήραν μέρος στην πρώτη Διεθνή Διάσκεψη για την Κοινωνία της Πληροφορίας, που διοργάνωσε ο OHE από τις 10-12 Δεκέμβρη στη Γενεύη. Επρόκειτο στην ουσία για την πρώτη πράξη της Διάσκεψης, η οποία θα είναι διπλή. Το δεύτερο μέρος θα διεξαχθεί στην Τυνησία το 2005 σε μια εμφανή πρόθεση να διαμορφωθεί μια συμβολική γέφυρα πάνω από το ψηφιακό χάσμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι επρόκειτο για μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα «Ρίο της Τεχνολογίας», με αντικείμενο αυτήν τη φορά το περιβάλλον του ψηφιακού κόσμου. Αλλά, το ενδιαφέρον των διεθνών και των ελληνικών MME ήταν αναιμικό, παρά τους 12.000 συνολικά εκπροσώπους επιχειρήσεων, κυβερνήσεων (από την Ελλάδα ο υπουργός Εξωτερικών κ. Γ. Παπανδρέου) και οργανώσεων από 192 χώρες και τους 40 ηγέτες κρατών. Και ίσως όχι άσχετα, αφού όπως γράφτηκε περίσσεψαν τα παχιά λόγια, αλλά έλειψε οποιαδήποτε συγκεκριμένη απόφαση.
Χρήματα με το σταγονόμετρο
Παρ’ όλα αυτά, η Γενεύη αποτέλεσε μια ευκαιρία να σκιαγραφηθεί η σημερινή κατάσταση και τα μέτωπα που αντιπαλεύουν στο συγκεκριμένο θέμα.
Η διάσκεψη μπορεί να έθεσε τον στόχο ο ένας στους δύο κατοίκους του πλανήτη να έχει πρόσβαση στο Ιντερνετ μέχρι το 2015, αλλά αυτό περισσότερο έμοιαζε να είναι η συνηθισμένη ευχή των συνόδων του OHE, παρά κάποια συγκεκριμένη επιδίωξη.
Οπως για παράδειγμα δήλωσε στο Ασοσιέιτεντ Πρες ο Γουαϊάνα Μουνγκάι, ένας Κενυάτης ακτιβιστής που εγκαθιστά υποδομές ασύρματης επικοινωνίας σε χωριά στην Κένυα και στην Ινδία? «έχουμε χορτάσει πια από πρωτοβουλίες και συνέδρια. Το ζήτημα είναι να δοθούν χρήματα για την επίτευξη του στόχου».
Αξίζει να σημειωθεί εδώ, ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας των δορυφόρων και των ασυρμάτων δικτύων κάνουν πολύ πιο εύκολη την ανάπτυξη προσβάσεων στο Διαδίκτυο και την τηλεφωνία, χωρίς τις πανάκριβες υποδομές πεδίου. Δεν είναι δηλαδή ανάγκη να στρωθεί όλη η Αφρική με τηλεφωνικά καλώδια για να αποκτήσει τώρα τηλέφωνο και πρόσβαση στο Ιντερνετ. Αλλά, φυσικά ακόμα και αυτές οι εφαρμογές κοστίζουν. Σε 5 δισ. ευρώ υπολογίζονται τα ποσά που απαιτούνται για να φτάσει η πρόσβαση στην τηλεφωνία και στο Ιντερνετ σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αλλά κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί δίνουν μόνο μια σταλαγματιά από αυτό το όχι ιδιαίτερα σημαντικό ποσό.
Μάλιστα στη Διάσκεψη απορρίφθηκε η πρόταση που κατέθεσε ο πρόεδρος της Σενεγάλης, Αμπντουλάχ Γουέιντ, για τη δημιουργία ενός εθελοντικού ταμείου αλληλεγγύης, το οποίο θα βοηθούσε τις κυβερνήσεις, τις εταιρείες και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις στις προσπάθειές τους να γεφυρώσουν το ψηφιακό χάσμα. Ενα τέτοιο ταμείο θα βοηθήσει και τις εταιρείες των δυτικών χωρών, που πωλούν ανάλογο εξοπλισμό, συμπλήρωσε ο A. Γουέιντ με νόημα…
Οι ηγέτες των δυτικών χωρών απέρριψαν την πρόταση, παραπέμποντάς την στην Τυνησία το 2005. Ακόμα και οι αντιπρόσωποι της E.E., που μιλούσαν για την ανάγκη παραπέρα οικονομικής ενίσχυσης, δεν πρόσθεσαν ούτε έναν αριθμό στα άδεια κουτάκια του πίνακα οικονομικής βοήθειας.
Μάλιστα, ο Ερκι Λικάνεν, επίτροπος Επιχειρηματικότητας και Κοινωνίας της Πληροφορίας της E.E., είπε ότι δίνεται υπερβολική σημασία στο πρόβλημα της χρηματοδότησης, επιμένοντας στα ζητήματα του ανοίγματος των αγορών και της ενθάρρυνσης των ιδιωτικών επενδύσεων.
Αντίθετη γνώμη έχει ο Σιν O’ Σιόχροου, εκπρόσωπος του λονδρέζικου CommounicatioRights InformatioSociety, από τους βασικούς οργανωτές της καθιερωμένης πια αντισυνόδου οργανώσεων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που έγινε παράλληλα με τη Διάσκεψη. «H άρνηση διάθεσης κονδυλίων αποτελεί δυσοίωνο μήνυμα», τόνισε. O Αντι Γκάρβιν, ειδικός στο πρόβλημα του ψηφιακού διαχωρισμού στο ΒentoFoundatioτης Ουάσιγκτον σχολίασε ότι «είναι πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς με πόσο κυνικό τρόπο οι κυβερνήσεις συμφώνησαν στην απόρριψη προτάσεων όπως το ταμείο ψηφιακής αλληλεγγύης».
Επικοινωνιακό ρήγμα
Θα ήταν λάθος να θεωρηθεί βέβαια ότι το πρόβλημα του ψηφιακού χάσματος αφορά αποκλειστικά την Αφρική ή εν γένει τις υπανάπτυκτες χώρες. Ακόμα και στις πιο «δικτυωμένες» χώρες το επικοινωνιακό ρήγμα τραυματίζει τις κοινωνίες και χαράσσει νέες διαχωριστικές γραμμές.
Ο βρετανικός πληθυσμός, για παράδειγμα, είναι χωρισμένος ακριβώς στη μέση. Το 50% των πολιτών έχει σύνδεση με το Ιντερνετ από το σπίτι πλέον. Τι γίνεται όμως με το άλλο μισό; O Τζον Φίσερ, επικεφαλής της οργάνωσης Citizens Online σημειώνει: «Ψάχνοντας εκείνο το 50% που δεν είναι συνδεδεμένο με το Ιντερνετ βρίσκουμε ότι είναι άνθρωποι ηλικιωμένοι, με χαμηλά εισοδήματα και με όχι ιδιαίτερα υψηλή εκπαίδευση. Το παράδοξο είναι ότι πρόκειται ακριβώς για τους ανθρώπους που θα ωφελούνταν περισσότερο από τις νέες δυνατότητες που παρέχει το Διαδίκτυο. Θα μπορούσαν να βρίσκουν ευκαιρίες για νέες δουλειές, φθηνά καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες, καλύτερη πληροφόρηση για την ιατρική περίθαλψη και γενικά καλύτερη επαφή με τις κρατικές υπηρεσίες». Και υπογραμμίζει: «Εάν δεν καταφέρει η κυβερνητική πολιτική να τους κάνει χρήστες του Ιντερνετ, τα μειονεκτήματα αυτού του κόσμου θα αυξηθούν με το πέρασμα του χρόνου. Κι αυτό γιατί, είτε μας αρέσει είτε όχι, η κοινωνική ζωή γίνεται όλο και περισσότερο εξαρτώμενη από τη τεχνολογία».
Κάποιες προσπάθειες γίνονται στη Βρετανία, που αν και αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό, αποκαλύπτουν σημαντικές δυνατότητες. Το τελευταίο διάστημα δημιουργούνται τα ICT, δηλαδή κέντρα ελεύθερης πρόσβασης. Τα τρία τέταρτα των επισκεπτών τους δεν έκαναν προηγουμένως χρήση Ιντερνετ όχι γιατί δεν είχαν τη διάθεση, αλλά γιατί δεν είχαν τα μέσα. Το 60% αυτών προέρχεται από τις συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν και τα προβλήματα των αποκλεισμών.
Δυστυχώς όμως, τέτοιες ενέργειες όσο δεν αντιμετωπίζονται οι συνολικές αιτίες που οδηγούν στον αποκλεισμό θα μπορούν να λειτουργούν μόνο ως παραδείγματα.