Τη στιγμή που στην Ελλάδα πολλά παιδιά εύχονται να χιονίσει, στο χωριό Οymyakoτης Ανατολικής Σιβηρίας, οι κάτοικοι εύχονται ο χειμώνας τους να ήταν λιγότερο λευκός! Και για να καταλάβετε γιατί, φανταστείτε ότι αν βρεθείτε εκεί, έχετε την αίσθηση ότι βρίσκεστε στην κατάψυξη με τη διαφορά ότι ακόμη και στο ψυγείο σας είναι πολύ πιο ζεστά (!) απ’ ό,τι στο μακρινό Oymyakon. Οι θερμοκρασίες του χωριού είναι οι χαμηλότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ σε κατοικημένη περιοχή και έχουν συμπεριληφθεί και στο βιβλίο Γκίνες. Το θερμόμετρο «χτυπάει κόκκινο», σημαδεύοντας μέχρι και τους μείον 60 βαθμούς Κελσίου. Επισκεφθήκαμε το χωριό και μιλήσαμε με μερικούς από τους 1.008 κατοίκους τους, προσπαθώντας να καταγράψουμε πώς είναι η ζωή σε τέτοιες θερμοκρασίες.
Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι ένα ειδυλλιακό χιονισμένο τοπίο που παραπέμπει σε αλπικά θέρετρα για χειμερινά σπορ. H εικόνα όμως ξεγελάει… Πολύ σύντομα συνειδητοποιεί κανείς τι σημαίνει το «κρύο που τσακίζει κόκκαλα», ειδικά όταν το θερμόμετρο δείχνει μείον 62 βαθμούς Κελσίου, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας. Πέσαμε, βλέπετε, σε πολύ παγωμένες μέρες. Κανείς δεν τολμάει να ξεμυτίσει απ’ το σπίτι του κι αν το κάνει πρέπει να είναι ντυμένος με εσωθερμικές μπλούζες και χοντρές γούνες, διαφορετικά δεν θ’ αντέξει περισσότερο από λίγα λεπτά.
Για να πάρετε μια μικρή ιδέα του πολικού κρύου που επικρατεί εκεί, βάλτε για ένα λεπτό το χέρι σας στην κατάψυξη και φανταστείτε ότι η θερμοκρασία στο Οymyakoείναι περίπου 30 με 40 βαθμούς χαμηλότερη. Δεν είναι τυχαίο ότι η επιγραφή σε κεντρική πινακίδα του χωριού, καλωσορίζει τους επισκέπτες στον «πόλο του ψύχους». «Εκπλήσσεστε που μπορούμε και ζούμε έτσι στη Ρωσία;», με ρωτάει ο 40χρονος Αντρέι Ιβανόφ, επιστάτης του σχολείου. «H ζωή εδώ είναι πολύ δύσκολη», ομολογεί η 33χρονη σύζυγός του Μαρία, δασκάλα. «Είμαστε όμως Γιακούτιοι (η Γιακουτία είναι μεγάλη περιοχή της Σιβηρίας και το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής διαμαντιών και χρυσού στη Ρωσία) και έως ένα βαθμό, έχουμε συνηθίσει σ’ αυτές τις θερμοκρασίες. Γι’ αυτό και τα καταφέρνουμε. Υπάρχουν στιγμές που εύχομαι να μην έκανε τόσο κρύο ή έστω να είχαμε επάρκεια σε προμήθειες, γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που ξεμένουμε».
Μείον… 72 βαθμοί!
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τα πράγματα χειροτέρεψαν στο Oymyakon. «Υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στην καταβολή των μισθών», παραπονιέται ο Αντρέι, καθώς γεμίζει με ξύλα τη σόμπα που ζεσταίνει το σπίτι τους. Κατά παράδοση, οι μισθοί των κατοίκων στις απομακρυσμένες περιοχές της Σιβηρίας ήταν αρκετά καλοί και στο συγκεκριμένο χωριό ακόμη καλύτεροι. «Μέχρι το κραχ», μας λέει ο Αντρέι, «ο μισθός μου ήταν 200 δολ. το μήνα και της γυναίκας μου 170 δολ.» Μετά τον Αύγουστο του 1998, που το ρούβλι έπεσε πιο γρήγορα απ’ ό,τι η θερμοκρασία σε τούτη την ξεχασμένη γωνιά της «αυτοκρατορίας» του Κρεμλίνου, οι μισθοί μειώθηκαν δραματικά. Πριν από λίγα χρόνια, ο τοπικός μετεωρολογικός σταθμός, ένας από τους πιο σημαντικούς στη Ρωσία, έκλεισε επειδή η απόστασή του από τη Μόσχα έκανε απαγορευτικό το κόστος συντήρησής του. Ενα σφυροδρέπανο όμως δεσπόζει ακόμη στην κεντρική πινακίδα του χωριού, η οποία «καυχιέται» για τη χαμηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία σε κατοικημένη περιοχή? μείον 72 βαθμοί Κελσίου. H συγκεκριμένη θερμοκρασία θεωρείται ανεπίσημη και δεν αναγνωρίζεται από το Βιβλίο Γκίνες, το οποίο αρκείται στους μείον 68 βαθμούς του 1933. Οπως και να ‘χει, κανείς δεν αμφισβητεί αυτό το ρεκόρ.
Για τη σύντομη βόλτα στο χωριό, η οικογένεια Ιβανόφ, ο Αντρέι, η σύζυγός του Μαρία και τα παιδιά τους, Κάτια 13 ετών και Ραφαήλ 5 ετών, έχουν φορέσει καπέλα από δέρμα πολικής αλεπούς και μπότες από δέρμα τάρανδου με γούνινη επένδυση. Εντάξει, δεν είναι και η πιο οικολογική ενδυματολογική επιλογή, αλλά φαντάζομαι ότι με τόσο κρύο η οικολογική τους συνείδηση «συστέλλεται» κι αυτή. Αλλωστε, σ’ αυτό το χωριό κανείς δεν διανοείται να μην εμπιστευθεί τη ζεστασιά μιας αληθινής γούνας. «Αν μείνεις για αρκετή ώρα έξω πρέπει να καλύψεις με το χέρι το στόμα σου γιατί τα πνευμόνια δεν αντέχουν τόσο κρύο», μας λέει η Μαρία, ενώ ο σύζυγός της προσθέτει ότι «είναι πολύ επικίνδυνο να προσπαθήσεις να καπνίσεις έξω. Επιπλέον, αν δεν κινείσαι, αποκλείεται να αντέξεις περισσότερο από μια ώρα όσο καλά κι αν έχεις ντυθεί». Σήμερα, το Οymyakoκατοικείται αποκλειστικά από Γιακούτιους, μία από τις περίπου διακόσιες φυλές της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Οι Ρώσοι που κατοικούσαν εκεί, υποχώρησαν μπροστά στο πολικό ψύχος, και μετανάστευσαν σε πιο ζεστά μέρη.
Κατεψυγμένο ψάρι
Την Πρωτοχρονιά, ο Αντρέι και η οικογένεια του φόρεσαν τις πολύχρωμες παραδοσιακές ενδυμασίες τους. Το γιορτινό γεύμα ήταν ιδιαίτερα απλό και αποτελούνταν από ωμό ψάρι το οποίο φυσικά ψάρεψαν από τρύπες στον πάγο. «Αμέσως μόλις βγει από το νερό, το ψάρι γίνεται κατεψυγμένο(!)», μας πληροφορεί ο Αντρέι «κι έτσι μπορούμε εύκολα να το διατηρήσουμε για αρκετό καιρό. Επίσης, τρώμε μοσχαρίσιο κρέας αλλά και κρέας αλόγου, τα οποία προετοιμάζουμε κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου και μετά τα καταψύχουμε για να έχουμε το χειμώνα».
Σήμερα ο Αντρέι έχει σερβίρει το ψάρι για το οικογενειακό γεύμα και στη συνέχεια θα αναλάβει να ψυχαγωγήσει την οικογένειά του, παίζοντας με το ακορντεόν του, τις αγαπημένες τους μελωδίες. Δεν θα τσουγκρίσουν όμως, αφού το αλκοόλ είναι εξαιρετικά σπάνιο στο Oymyakon. Γιατί; «Γιατί αν αρχίσουμε να πίνουμε δεν θα σταματήσουμε ποτέ…». O 41χρονος γείτονάς του Νικολάι μας εξηγεί ότι η πιο σημαντική μέρα των Γιακούτιων είναι η 21η Ιουνίου, που το φως της ημέρας διαρκεί τις περισσότερες ώρες «Είναι μια μέρα γιορτής και προσευχής για όλο το χωριό. Σηκωνόμαστε νωρίς για να απολαύσουμε τον ήλιο και αφού προσευχόμαστε έχουμε μια μεγάλη μέρα στη διάθεσή μας για να γιορτάσουμε».
Ενα δημοφιλές χόμπι σ’ αυτές τις περιοχές είναι το κυνήγι. Ακόμη και για τους μικρούς, όπως οι γιοι του Νικολάι, ο 15χρονος Σέμιον και ο 14χρονος Πέτρια, στους οποίους αρέσει να κυνηγάνε πέρδικες, αν και απ’ ό,τι μας λένε δεν είναι και πολύ δύσκολο να τις πιάσουν. «Το συγκεκριμένο είδος πέρδικας που υπάρχει στην περιοχή, δεν φημίζεται για την εξυπνάδα του, αφού πηγαίνει κατευθείαν πάνω στις παγίδες μας», λέει ο Σέμιον.
Διαρκής μάχη με το κρύο
Η ζωή στο χωριό είναι πραγματικά πολύ δύσκολη. Είναι ένας διαρκής αγώνας με το ψύχος. Τα σπίτια δεν έχουν τηλέφωνο και όταν οι κάτοικοι χρειάζονται νερό πρέπει να σηκώνουν μια κόκκινη σημαία έξω από το σπίτι τους, για να έρθει το βυτιοφόρο του χωριού να τους εφοδιάσει. Στα χρόνια της Σοβιετικής Ενωσης, φυσικά, η σημασία της κόκκινης σημαίας ήταν τελείως διαφορετική. Τώρα, ένα από τα ελάχιστα πράγματα που θυμίζουν εκείνη την εποχή, είναι οι υπαίθριες τουαλέτες που ακόμη υπάρχουν στα σπίτια.
Παρά τις τεράστιες δυσκολίες οι κάτοικοι του Οymyakoδεν κάθονται να κλάψουν τη μοίρα τους. Ξεπερνούν τα προβλήματά τους και προχωρούν στη ζωή, τουλάχιστον όσο υπάρχει δουλειά στα ορυχεία χρυσού της περιοχής. «Εργάζομαι εκεί, από τον Απρίλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο, την περίοδο δηλαδή που λειτουργούν τα ορυχεία», μας λέει ο 29χρονος Νικολάι Βινοκούροφ. «Τον υπόλοιπο χρόνο δεν δουλεύω και φυσικά δεν έχω έσοδα».
40 βαθμοί το καλοκαίρι
Το ευχάριστο για τους κατοίκους είναι ότι το κρύο δεν κρατάει όλο το χρόνο. Μεσούσης της καλοκαιρινής περιόδου, το θερμόμετρο σκαρφαλώνει στους 40 βαθμούς Κελσίου, πολύ υψηλότερα από πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Τότε, οι κάτοικοι του χωριού βρίσκουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με τα αγαπημένα τους σπορ όπως η πάλη, οι αγώνες ιππασίας και το βόλεϊ, ξεχνώντας όλα τα προβλήματά τους. Ή σχεδόν όλα. Γιατί όπως μας λένε «το καλοκαίρι μας ταράζουν τα κουνούπια». Κάθε πράγμα στον καιρό του…