Ταραχή, όχι μόνο εν κρανίω, αλλά επί της Γης και εν τοις ουρανοίς προαναγγέλλει το «νέο αμερικανικό πρωτόκολλο» περί ασφάλειας των διεθνών πτήσεων, που κατ’ αρχήν προβλέπει τοποθέτηση ένοπλων και ειδικά εκπαιδευμένων αστυνομικών στο εσωτερικό των αεροσκαφών των ξένων αεροπορικών εταιρειών που έχουν προορισμό τις ΗΠΑ ή διέρχονται τον αμερικανικό εναέριο χώρο. Το πρωτόκολλο, το οποίο ανακοινώθηκε την περασμένη Δευτέρα από τον υπουργό Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τομ Ριτζ, υπό τύπον «έκτακτης εντολής» στο πλαίσιο του περίφημου «πορτοκαλί συναγερμού», θεωρήθηκε προμήνυμα ευρύτερης αναστάτωσης στις διεθνείς αερομεταφορές. Χωρίς να αμφισβητούν το βάσιμο των αμερικανικών ανησυχιών περί επικείμενου «τρομοκρατικού πλήγματος, χειρότερου των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου», Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αναλυτές εξέφραζαν, αμέσως ή εμμέσως, ορισμένες απορίες ως προς τις παράπλευρες σκοπιμότητες της «εντολής Ριτζ» ή επί το αβρότερον «οδηγίας» προς ξένες κυβερνήσεις και αεροπορικές εταιρείες.
«Συγγνώμη, λάθος»
«Η ασφάλεια της διεθνούς αεροπλοΐας δεν αποτελεί μόνο αμερικανική αλλά διεθνή προτεραιότητα. Εμείς θέλουμε οι επιβάτες εντός και εκτός Αμερικής να ταξιδεύουν άφοβα», είχε τονίσει ο υπουργός Εθνικής Ασφαλείας στις αρχές της εβδομάδας. H λογική της ενισχυμένης ασφάλειας των πτήσεων δεν θα εντυπωσίαζε τόσο, εάν δεν είχε προηγηθεί, παραμονές των Χριστουγέννων, η ματαίωση έξι πτήσεων της «Air France» από Παρίσι προς Λος Αντζελες και το αντίστροφο, κατόπιν αμερικανικού αιτήματος και πληροφοριών του FBI για την ύπαρξη «τρομοκρατών της Αλ Κάιντα» μεταξύ των επιβατών. Ως έγινε γνωστό εκ των υστέρων, η γαλλική κυβέρνηση συμμορφώθηκε αγογγύστως με το αίτημα των ΗΠΑ και ανέκρινε τους «έξι υπόπτους» της αμερικανικής λίστας, ενώπιον Αμερικανών πρακτόρων. Απεδείχθη, όμως, ότι το FBI είχε κάνει λάθος στα ονόματα. O αρχηγός τρομοκρατικής οργάνωσης με έδρα την Τυνησία ήταν παιδί, η «ύποπτη κυρία» ήταν γηραιά Κινέζα πρώην ιδιοκτήτρια εστιατορίου στο Παρίσι, οι άλλοι ύποπτοι ήταν ένας Ουαλλός ασφαλιστής και τρεις Γάλλοι υπήκοοι. Την Παρασκευή, το FBI παραδέχθηκε το σφάλμα, το οποίο οι Γάλλοι αρμόδιοι απέδωσαν ευγενώς στο γεγονός ότι «οι άνθρωποι έχουν ονόματα, αλλά υπάρχουν και οι συνωνυμίες», ή σε «παράφραση ονομάτων, λόγω άγνοιας του αραβικού αλφαβήτου». Ομως, το «σφάλμα» ή η «άγνοια» εγκαινίασαν μία νέα κατάσταση, την οποία ο γαλλικος «Figaro» τιτλοφόρησε «Οι ΗΠΑ κλειδώνουν τους ουρανούς τους».
Αυτή ακριβώς η παράμετρος, δηλαδή ο αποκλεισμός του αμερικανικού εναέριου χώρου, ενυπήρχε στην προειδοποίηση του Τομ Ριτζ προς ξένες εταιρείες, που δεν θα συμμορφωθούν προς το «νέο αμερικανικό πρωτόκολλο». Ανήμερα την Πρωτοχρονιά, η πτήση 490 της «Aeromexico» από την Πόλη του Μεξικού προς Λος Αντζελες ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή, λόγω «υπόπτων επιβατών» – κατά άλλη εκδοχή το αεροσκάφος ειδοποιήθηκε εν πτήσει να επιστρέψει, διότι δεν θα τού επέτρεπαν να προσγειωθεί. Ταυτόχρονη σχεδόν ήταν η περιπέτεια της πτήσης 223 της British Airways από Λονδίνο προς Ουάσιγκτον την παραμονή του νέου έτους. Το αεροσκάφος προσγειώθηκε μεν στο αεροδόμιο Ντάλες, έμεινε, όμως, καθηλωμένο, όπως και οι ταλαίπωροι 247 επιβάτες, επί τρεισήμισι ώρες, έως ότου Αμερικανοί πράκτορες διεξαγάγουν πάσης φύσεως έρευνες ή ανακρίσεις.
Εντονες αντιδράσεις
Στην περίπτωση της BA και της Air France, δύο είναι τα εντυπωσιακά στοιχεία: τα αεροσκάφη των εταιρειών συνοδεύτηκαν από αμερικανικά F-16 μέχρι την προσγείωσή τους στο αμερικανικό έδαφος, πράγμα κάπως ανορθόδοξο, έστω και υπό το κράτος μέτρων ασφαλείας, που αντιστοιχούν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις υψίστης ασφαλείας, όπως ο «πορτοκαλί συναγερμός»? η BA ανέβαλε δύο ακόμη μεσημεριανές πτήσεις προς Ουάσιγκτον και την Παρασκευή εξέταζε την πλήρη αναθεώρηση του καθημερινού προγράμματος πτήσεων προς την αμερικανική πρωτεύουσα. Συνοψίζοντας τις γενικότερες επιφυλάξεις, η μεν Βρετανική Ομοσπονδία Πιλότων της Πολιτικής Αεροπλοΐας (BALPA) χαρακτήρισε τις «εισαγόμενες» από τις ΗΠΑ πρωτοβουλίες της βρετανικής κυβέρνησης «αμφισβητούμενης αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας», απορριπτικοί ήταν Δανοί, Νορβηγοί και Σουηδοί, ενώ η IATA (Διεθνής Ενωση Αερομεταφορών), όμιλος 275 αεροπορικών εταιρειών, εκφράζοντας τη δυσφορία της, επεσήμανε προς τον κ. Ριτζ ότι «η καλύτερη προστασία είναι η πρόληψη επί του εδάφους».
Συνειρμικά, οι προβληματισμένοι αναλυτές αναρωτήθηκαν εάν είναι τυχαίο ότι το «νέο αμερικανικό πρωτόκολλο» σχεδόν συνέπεσε με τη συγχώνευση, την περασμένη Τρίτη, της Air France με την ολλανδική KLM σε κολοσσό των αερομεταφορών. H εμπορική αυτή ερμηνεία χαρακτηρίσθηκε από άλλους απολύτως κυνική. Ενδιαμέσως, όμως, η πρόταση των Αμερικανών προς ξένες αεροπορικές εταιρείες με περιορισμένα οικονομικά μέσα, να τις συνδράμουν ακόμη και στην εκπαίδευση «αεροσερίφηδων», εξέθρεψε την άποψη περί «έντονης διατλαντικής καχυποψίας».