Δριμύτατη κριτική κατά της ενεργειακής πολιτικής της κυβέρνησης των ΗΠΑ ασκεί ο διευθυντής του Earth Institute του Πανεπιστημίου της Κολούμπια, Τζέφρι Σακς, με άρθρο του που δημοσιεύθηκε σε πρόσφατο φύλλο της εφημερίδας «Financial Times». Το άρθρο αυτό χρησιμοποιεί ως αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους να επιτεθεί και να καταλάβει το Ιράκ. Μια απόφαση η οποία υπήρξε αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, εκ των οποίων ο σημαντικότερος είναι -σύμφωνα με τον κ. Σακς- η άποψη του αντιπροέδρου, Ρίτσαρντ Τσένι, πως η αμερικανική εξουσία/δύναμη απειλείται από την πιθανή απώλεια του ελέγχου στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής.
Η στρατηγική Τσένι
Οπως υπενθυμίζει ο εξέχων αρθρογράφος, τον Αύγουστο του 2002, ο κ. Τσένι υποστήριζε πως «με ένα τέτοιο οπλοστάσιο, και με το 10% των παγκοσμίων αποθεμάτων πετρελαίου στην κατοχή του, ο Σαντάμ Χουσεΐν θα μπορούσε να επιδιώξει την κυριαρχία σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, να αποκτήσει τον έλεγχο μεγάλης ποσότητας των παγκόσμιων ενεργειακών αποθεμάτων, να απειλήσει άμεσα τους φίλους των ΗΠΑ στην περιφέρεια αυτή και να υποβάλει τις ΗΠΑ ή οποιαδήποτε άλλη χώρα σε πυρηνικό εκβιασμό». H Μέση Ανατολή και τα πετρελαϊκά της αποθέματα, βέβαια, δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που βρέθηκαν στο επίκεντρο της προσοχής του κ. Τσένι τα τελευταία 30 χρόνια. O σημερινός αντιπρόεδρος είχε θέσει στο στόχαστρο την περιφέρεια αυτή και είχε εκφράσει την άποψη ότι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των ΗΠΑ μπορεί να διασφαλισθεί με τη χρήση στρατιωτικής δύναμης ήδη από τότε που ήταν προσωπάρχης του προέδρου Τζέραλντ Φορντ, μετά το πρώτο αραβικό πετρελαϊκό εμπάργκο. Και όπως και τότε, έτσι και σήμερα αιτιολογεί την άποψη αυτή με καθαρά αριθμητικούς υπολογισμούς των παγκόσμιων πετρελαϊκών αποθεμάτων.
Η αμερικανική παραγωγή «μαύρου χρυσού» έφθασε στο ζενίθ της στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Εκτοτε, η εξάρτηση της χώρας από το εισαγόμενο πετρέλαιο αυξάνεται διαρκώς. Το 2003, οι ΗΠΑ εισήγαγαν περίπου 11 εκ. βαρέλια ημερησίως, ενώ οι προβλέψεις κάνουν λόγο για αύξηση του αριθμού αυτού περίπου στα 20 εκ. βαρέλια ημερησίως έως το 2005. Επιπλέον, σημαντική άνοδο αναμένεται να παρουσιάσει η παγκόσμια ζήτηση, ιδιαίτερα από τη στιγμή που αυξάνονται δραματικά οι ενεργειακές ανάγκες της Κίνας. Παρά τις ανακαλύψεις νέων αποθεμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο, τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας θεωρείται ότι θα αποκτήσουν ακόμα πιο καίρια σημασία τις ερχόμενες δεκαετίες, καθώς το μέγεθός τους θα αναλογεί στα δύο τρίτα των παγκοσμίων αποθεμάτων το 2025.
Εύλογα, λοιπόν, ο κ. Τσένι και οι συνεργάτες του πιστεύουν πως η μακροπρόθεσμη στρατηγική ανάγκη των ΗΠΑ είναι να διασφαλίσουν τη στρατιωτική κυριαρχία τους στην περιφέρεια αυτή. Με αυτό το σκεπτικό έγινε η εισβολή στο Ιράκ.
Εναλλακτικές πηγές ενέργειας
Ομως -και στο σημείο αυτό ο αρθρογράφος ξεκινά την επίθεσή του- η αντίληψη του Αμερικανού αντιπροέδρου περί ενεργειακής ασφαλείας είναι λανθασμένη, τόσο από οικονομική όσο και από γεωπολιτική άποψη. Είναι λάθος, επισημαίνει ο κ. Σακς, να συγχέεται το πετρέλαιο με την ενέργεια, εφόσον υπάρχουν τρόποι αποτελεσματικότερης χρήσης της ενέργειας, αλλά και αναζήτησης νέων πηγών της. Σίγουρα το πετρέλαιο, ως υγρό καύσιμο, είναι φθηνότερο από το φυσικό αέριο, τον άνθρακα και άλλα προϊόντα που βρίσκονται σε αφθονία στη φύση, για την παραγωγή των οποίων υπάρχουν οικολογικά αποδεκτοί και οικονομικά εφικτοί τρόποι σήμερα. Ωστόσο, το κόστος παραγωγής των τελευταίων θα μειωθεί σημαντικά αν η παραγωγή οργανωθεί σε ευρεία κλίμακα και με την κατάλληλη έρευνα και ανάπτυξη. O κ. Σακς τονίζει ότι αν κινηθούμε προς την κατεύθυνση μιας οικονομίας κινούμενης από το υδρογόνο, τα πλεονεκτήματα του πετρελαίου γίνονται αμελητέα.
Αντίστοιχα, λανθασμένη βρίσκει ο αρθρογράφος τη γεωπολιτική αντίληψη του κ. Τσένι. Και υπενθυμίζει ότι, ως υπουργός Αμυνας της κυβέρνησης του πατρός Μπους, ο σημερινός αντιπρόεδρος έλαβε την πρωτοβουλία της ανάπτυξης αμερικανικών στρατευμάτων στη Σαουδική Αραβία, η οποία διήρκεσε πλέον της δεκαετίας και πυροδότησε τη δυσαρέσκεια που συνέβαλε στην εξάπλωση της Αλ Κάιντα. H σημερινή, «ανοιχτή» αμερικανική κατοχή του Ιράκ ίσως είναι απλώς στρατηγική μέθοδος για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης πρόσβασης των Αμερικανών στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Ομως, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να διασφαλίσουν τα πετρελαϊκά αποθέματα της περιφέρειας με στρατιωτική κατοχή. Βρισκόμαστε στο 2003 και όχι στο 1903. Το όραμα του κ. Τσένι περί εθνικής ασφάλειας, στο οποίο η μάχη για τα κρίσιμα και ελάχιστα αποθέματα πετρελαίου θα κριθεί στο μέλλον από τα όπλα, πρέπει να αντικατασταθεί από μια διεθνή στρατηγική συνεργασίας για την εκλογίκευση της πετρελαϊκής ζήτησης και την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων στην ενέργεια.