Τα ζώα και τα φυτά στην Ελλάδα κινδυνεύουν περισσότερο από την αδιαφορία παρά από τις κλιματικές αλλαγές. Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες για τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην πανίδα και τη χλωρίδα της Ελλάδας, αναμφισβήτητα κάποια είδη θα εξαφανιστούν ή θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν εφόσον η άνοδος της θερμοκρασίας θα αλλάξει το οικοσύστημα της χώρας. Ωστόσο, επειδή η Ελλάδα έχει ποικιλία κλίματος τα είδη που διαθέτει «αντέχουν» περισσότερο στις αλλαγές του κλίματος. Αφανίζονται όμως από τους ανθρώπους… Οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην ελληνική βιοποικιλότητα δεν έχουν εξεταστεί συγκεκριμένα. Αλλωστε, ακόμα δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσα είδη ζώων και φυτών κατοικούν στη χώρα μας. Ωστόσο ο κ. Μυλωνάς Μωυσής, αναπληρωτής καθηγητής Οικολογίας στο Βιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης, εμφανίζεται αισιόδοξος. Οπως λέει στην «K» «τα είδη που έχουν επιβιώσει στην Ελλάδα έχουν περάσει διά πυρός και σιδήρου. Σε όλη τη μεσογειακή λεκάνη το κλίμα γινόταν άλλοτε ψυχρό και άλλοτε θερμό κατά τη διάρκεια του Πλειστόκαινου, δηλαδή τα τελευταία 2.000.000 χρόνια, οπότε οι οργανισμοί είναι προσαρμοσμένοι». Επίσης, όπως εξηγεί, η ανθρώπινη παρέμβαση στις χώρες της Μεσογείου είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα να έχει αλλάξει το οικοσύστημα και να έχουν εισαχθεί νέα είδη. «Οσα είδη κατάφεραν λοιπόν να επιβιώσουν είναι αρκετά σκληροτράχηλα. Εχουμε ακόμα την ευτυχία να διαθέτουμε ποικιλία κλίματος, οπότε οι πληθυσμοί συγκεντρώνονται σε πολλές περιοχές και άρα κινδυνεύουν λιγότερο. Τα περισσότερα προβλήματα από τις κλιματικές αλλαγές θα αντιμετωπίσουν περιοχές με σταθερό κλίμα, όπως οι βόρειες ή οι τροπικές περιοχές», τονίζει ο κ. Μυλωνάς. Είναι λοιπόν πιθανότερο να έχουμε μετακινήσεις πληθυσμών και όχι εξαφανίσεις.
Οπως τονίζει ο κ. Δημήτρης Λάλας, πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Εθνικού Προγράμματος για την Παρακολούθηση των Κλιματικών Αλλαγών, οι περιοχές της Μεσογείου θα γίνουν πιο ξηρές. «Ωστόσο, δεν έχουμε παρά ελάχιστες συγκεκριμένες εκτιμήσεις για τις συνέπειες στη χλωρίδα και την πανίδα». O κ. Λάλας επισημαίνει ότι έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης έχει δείξει ότι η άνοδος της θερμοκρασίας έχει συνέπειες και συγκεκριμένα μειώνει την παραγωγική ικανότητα του γαύρου. Μπορούμε όμως να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα, συμπληρώνει. «Εφόσον η θερμοκρασία θα αυξηθεί, είδη που ζουν αποκλειστικά σε συγκεκριμένες περιοχές θα οδηγηθούν σε εξαφάνιση». Πολλά είδη άλλωστε κινδυνεύουν να εξαφανιστούν από τις «παράπλευρες» συνέπειες των κλιματικών αλλαγών. Για παράδειγμα, η αύξηση της θερμοκρασίας σημαίνει αύξηση των πυρκαγιών, οπότε και μείωση των περιοχών που μπορούν να ζήσουν συγκεκριμένα είδη και να βρουν τροφή. Εφόσον η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει και οι παραλίες θα αλλάξουν όψη, τα είδη που κατοικούν σε αυτές θα κινδυνεύσουν σοβαρά.
Ωστόσο, πολλά ζώα, πουλιά, αλλά και φυτά στην Ελλάδα κινδυνεύουν με εξαφάνιση ή έχουν ήδη εξαφανιστεί λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης.
Η καφέ αρκούδα βρίσκεται σε αυτόν τον πλανήτη εδώ και 25.000.000 χρόνια. Ωστόσο αυτήν τη στιγμή είναι ζήτημα αν σε ολόκληρη την Ευρώπη υπάρχουν 200 άτομα του είδους από τα οποία περίπου τα 120 ζουν στην Ελλάδα. Αν και στην πραγματικότητα δεν είναι επιθετική παρά μόνο στην περίπτωση που κάποιος απειλήσει τα μικρά της, οι άνθρωποι την κυνηγούν ανελέητα και καταστρέφουν τους τόπους όπου ζει και μπορεί να βρει την τροφή της, που κατά 60% είναι καρποί του δάσους.
Το τσακάλι
Ενα ακόμα ζώο που ζει αποκλειστικά στην Ελλάδα από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι το τσακάλι που αυτήν τη στιγμή θεωρείται το πλέον απειλούμενο είδος θηλαστικού. Και αν για τα δύο παραπάνω είδη υπάρχει η εξήγηση των καταστροφών που προκαλούν για το κυνήγι τους εκ μέρους των ανθρώπων, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα δελφίνια που ανήκουν επίσης στα είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Τα δελφίνια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στη θαλάσια ρύπανση, ενώ συχνά δεν βρίσκουν τροφή λόγω της υπεραλίευσης.
Η θαλάσσια χελώνα καρέτα καρέτα είναι το μόνο είδος θαλάσσιας χελώνας που αναπαράγεται στην Ελλάδα και παρά τις τεράστιες προσπάθειες που έχουν γίνει για τη διάσωσή της ακόμα κινδυνεύει με εξαφάνιση. Δυστυχώς γι’ αυτήν γεννάει τα αυγά της σε παραλίες όπου ο τουρισμός είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος, με αποτέλεσμα τα μικρά της αμέσως μόλις βγουν από τα αυγά να σκοτώνονται πριν καταφέρουν να φτάσουν στη θάλασσα.
Η μεσογειακή φώκια μονάχους-μονάχους δεκαπέντε εκατομμύρια χρόνια μετά την εμφάνιση του είδους στον πλανήτη κινδυνεύει επίσης να εξαφανιστεί. Υπολογίζεται ότι στη Μεσόγειο έχουν απομείνει περίπου 400-500 φώκιες από τις οποίες οι μισές ζουν στην Ελλάδα. Πολλά είδη πουλιών επίσης κινδυνεύουν να εξαφανιστούν λόγω του γεγονότος ότι η ανθρώπινη παρέμβαση έχει καταστρέψει τους τόπους όπου κατοικούσαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο γυπαετός που κατοικούσε παλιά σε περιοχές των Βαλκανίων και στις Αλπεις, τώρα βρίσκεται μόνο στην Κρήτη. Με εξαφάνιση κινδυνεύουν επίσης και άλλα πουλιά της άγριας πανίδας, όπως ο βασιλαετός, η λεπτομύτα, το κιρκινέζι, το κεφαλούδι, ο μαυροπετρίτης, ο αιγαιογλάρος, η λαγγόνα, η βαλτόπαπια, ο σπιζαετός, η νανόχηνα που είναι η σπανιότερη χήνα της Ευρώπης.
Ισως η πιο εύκολη «δικαιολογία» που θα μπορούσε να βρει κάποιος είναι ότι σε όλη την ιστορία αυτού του πλανήτη πολλά είδη εξαφανίστηκαν για πάντα και δεν συνέβη καμία καταστροφή, κατά συνέπεια δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε. Χρειάστηκαν όμως χιλιάδες χρόνια για να γίνουν αλλαγές που τώρα συμβαίνουν πολύ γρήγορα. H φύση λοιπόν δεν βρίσκει τον χρόνο να αντικαταστήσει το «κομμάτι» που χάνει, με αποτέλεσμα να υπάρχει ανισορροπία. Για παράδειγμα, ένας από τους λόγους που πολλοί αγροτικοί νομοί της χώρας κηρύχθηκαν πέρυσι «αρουραιόπληκτοι» είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον σαρκοφάγα πουλιά για τα οποία αποτελούσαν τροφή.
Τέλος, μια από τις περισσότερο «ύπουλες» εξαφανίσεις ειδών είναι η εξαφάνιση συγκεκριμένων ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτών, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμο γενετικό υλικό, το οποίο θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι επιστήμονες για την άντληση πληροφοριών αλλά και την καταπολέμηση ασθενειών.