Επικίνδυνοι και μυστήριοι μικροοργανισμοί κρύβονται σε πολλές περιπτώσεις στο μεταγγιζόμενο αίμα. Νέες τεχνολογίες καθαρισμού του αίματος θα μπορέσουν να επιλύσουν το σοβαρό αυτό πρόβλημα. Σε μια γωνιά ενός αμφιθεάτρου διαλέξεων στα αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας στη Βηθεσδά της Πολιτείας Μέριλαντ υπάρχει ένα γυάλινο ντουλάπι που περιέχει μια συσκευή που θα μπορούσε να ήταν δημιούργημα του Rube Goldberg. H μανομετρική αυτή συσκευή του Vanslyke με τους ελαστικούς και γυάλινους σωλήνες και τις βαλβίδες της χρησιμοποιήθηκε αρχικά το 1921 και επέτρεψε στους επιστήμονες να αναλύσουν το ανθρώπινο αίμα.
Υστερα από οκτώ δεκαετίες η ανάλυση αυτή δεν είναι πλήρης. Τα ακριβή συστατικά του αίματος παραμένουν ακόμη μυστήριο, σύμφωνα με εκπροσώπους που παρέστησαν σε διεθνές συμπόσιο για την ασφάλεια των μεταγγίσεων, που έγινε πρόσφατα στο πιο πάνω αμφιθέατρο.
Γίνεται κατανοητή η σημασία του συμποσίου όταν, για παράδειγμα, ληφθεί υπόψη ότι μόνο τον περασμένο χρόνο 23 Αμερικανοί μολύνθηκαν με τον ιό του Δυτικού Νείλου, ύστερα από μεταγγίσεις αίματος. Εξι από αυτούς πέθαναν. Πριν απ’ αυτό είχε θεωρηθεί ότι ο ιός μπορούσε να μεταδοθεί σε ανθρώπους μόνο από μολυσμένα κουνούπια. O David Leiby επικεφαλής παρασιτολογίας του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού ανέφερε ότι ο ιός «μας έπιασε στον ύπνο».
Εδώ και λίγο καιρό χρησιμοποιείται ένα νέο και εξαιρετικά ευαίσθητο τεστ για το γενετικό υλικό του ιού για να ελεγχθούν όλες οι αιμοδοσίες. «H ενίσχυση νουκλεϊνικών οξέων» επιτυγχάνεται, με επαναλαμβανόμενη αναπαραγωγή -αντιγραφή- μικρών ποσοτήτων του γενετικού υλικού του ιού και με τον τρόπο αυτό γίνεται εφικτή η ανίχνευσή του.
Δύσκολος ο εντοπισμός
Με χιλιάδες παθογόνους οργανισμούς που ήδη υπάρχουν και, που σύμφωνα με τον δρα Leiby, και τα νέα είδη ιών που αναδύονται σχεδόν κάθε χρόνο, είναι δύσκολο να ξέρουμε ποιοι από αυτούς μεταδίδονται με το αίμα. Μόνο στις ΗΠΑ προσφέρονται σχεδόν 14 εκατομμύρια μονάδες αίματος κάθε χρόνο. Είναι αδύνατον να ελέγχεται κάθε μονάδα αίματος για κάθε γνωστό παθογόνο μικροοργανισμό. Και ενώ το αίμα ελέγχεται συστηματικά για προσμίξεις, οι οποίες είναι γνωστό ότι μεταδίδονται με το αίμα, όπως οι ιοί του έιτζ (HIV) και της ηπατίτιδας C, παραμένει το πρόβλημα του ονομαζόμενου «παραθύρου χρόνου», δηλαδή, των περιπτώσεων, κατά τις οποίες οι αιμοδότες μπορούν να είναι μολυσμένοι, αλλά τα τεστ ανίχνευσης μολυσματικών μέσων δεν μπορούν να τα ανιχνεύσουν πριν από την πάροδο κάποιου χρόνου ή επειδή τα τεστ αυτά έχουν μικρή ευαισθησία.
Ο JohChapman, αντιπρόεδρος ερευνών της Vitex, μιας εταιρείας στην πόλη Watertowτης Μασαχουσέτης, πιστεύει ότι η εταιρεία του έχει τη λύση για το αίμα που είναι μολυσμένο από μικροοργανισμούς. Μετά την προσφορά αίματος από τον αιμοδότη τα ερυθρά αιμοσφαίρια διαχωρίζονται κανονικώς από το πλάσμα. Τεχνικές περιορισμού παθογόνων για το πλάσμα εφαρμόζονται ήδη σε βάση ρουτίνας, αλλά μέχρι τώρα τα ερυθρά αιμοσφαίρια δεν μπορούσαν να καθαρισθούν με εύκολο τρόπο. H τεχνική της Vitex συνίσταται στην ανάμιξή τους με διάλυμα που περιέχει ένα αντιμικροβιακό μόριο, το οποίο ανήκει σε μια οικογένεια ουσιών γνωστών ως αιθυλενοϊμινών. Αυτό το μόριο, το οποίο η εταιρεία ονομάζει Inactine PE110, έλκεται εντόνως προς τις χημικές βάσεις που συνιστούν το DNA και το RNA (τα μόρια που συνιστούν το γενετικό υλικό). H Inactine προσαρτάται στο DNA και RNA και σταματάει την αναπαραγωγή αυτών των μορίων. Επομένως, τα μικρόβια που βρίσκονται στο αίμα δεν μπορούν να αναπαραχθούν και πεθαίνουν. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία δεν περιέχουν DNA ή RNA από μικροοργανισμούς, δεν βλάπτονται από τη μέθοδο.
Το τελικό στάδιο της μεθόδου είναι η πλύση και φυγοκέντρηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων για τον καθαρισμό τους. Σε αυτό το στάδιο απομακρύνονται πρωτεΐνες και κυτταρικά θραύσματα που βρίσκονται στο αίμα. Αυτά προκαλούν αλλεργικές ή ανοσοαντιδράσεις σε περίπου ένα άτομο στα εκατό. Μια ουσία που απομακρύνεται είναι η πρωτεΐνη πρίον, το αίτιο της ασθένειας Κρόισφελντ Τζάκομπ. O δρ. Champaυποστηρίζει ότι η απομάκρυνση όλων των μικροοργανισμών, ανεξαρτήτως αν είναι γνωστό ή όχι ότι είναι παθογόνοι είναι σημαντικό πλεονέκτημα της τεχνολογίας του. Αντιθέτως, ο έλεγχος για παθογόνους μικροοργανισμούς στο αίμα αφορά μόνο σε περιστατικά που αυτοί εμφανίζονται σε πάσχοντες, οι οποίοι υφίστανται μεταγγίσεις.
Οι καρκίνοι
Αυτό είναι σημαντικό. O Michael Busch, αντιπρόεδρος ερευνών σε Κέντρα Αίματος στην πλευρά του Ειρηνικού, μια υπηρεσία μεταγγίσεων, λέει ότι για πολλές ασθένειες, όπως για μερικά είδη καρκίνων και αυτο-άνοσο ανωμαλιών υπάρχουν υποψίες ότι είναι μολυσματικές στην προέλευσή τους. Περίπου 15% των καρκίνων ίσως είναι ιογενούς διέγερσης. Αραγε αυτοί οι καρκίνοι μεταδίδονται διά του αίματος; Ουδείς γνωρίζει. Ούτε είναι πάντοτε σαφές κατά πόσον ένα είδος ιού είναι επικίνδυνο. O ιός της ηπατίτιδας G, ο οποίος ανακαλύφθηκε πρόσφατα και δεν είναι ακόμη γνωστό αν έχει σχέση με κάποια ασθένεια υπάρχει στο 1-2% των αιμοδοτών. Προς το παρόν αυτός ο ιός δεν απομακρύνεται. Αλλά, όπως υποδηλώνει το όνομά του, αυτός έχει σχέση με τους ιούς που προκαλούν ασθένεια, ηπατίτιδας, και επομένως ίσως πρέπει να απομακρύνεται.
Ακόμα και αν οι δοκιμές της Vitex αποδειχθούν επιτυχείς, η εταιρεία δεν θα λάβει την έγκριση πριν από το 2005. Θα χρειασθεί να αποδείξει ότι η διεργασία της δεν βλάπτει τα ερυθρά αιμοσφαίρια και ότι η χημική ουσία που χρησιμοποιείται στη διεργασία της δεν είναι επιβλαβής στους αποδέκτες του κατεργασμένου αίματος. Σημειωτέον, ότι η εταιρεία Cerns στην πόλη Concord της Καλιφόρνιας, κάνει επίσης δοκιμές τρίτης φάσης για τεχνολογία, η οποία εμποδίζει την αναπαραγωγή DNA και RNA στο αίμα.
Μεγάλη επιβάρυνση
Προς το παρόν, ο περιορισμός των παθογόνων μικροοργανισμών στο αίμα θεωρείται αμφιλεγόμενος από τους ειδικούς των μεταγγίσεων. Αν και πολλοί πιστεύουν ότι όταν η διεργασία αποδειχθεί ασφαλής, η χρησιμοποίησή της θα είναι αναπόφευκτη, ωστόσο αυτή θα προσθέσει ακόμη μια οικονομική επιβάρυνση στις ήδη οικονομικώς επιβαρυμένες υπηρεσίες αιμοδοσίας. Μερικοί φοβούνται ότι η νέα τεχνολογία θα κοστίζει μέχρι εκατό δολάρια ανά μονάδα μεταγγιζόμενου αίματος. H Vitex ισχυρίζεται ότι ο περιορισμός των παθογόνων μικροοργανισμών με τη μέθοδό της θα απαλλάξει τις υπηρεσίες αιμοδοσίας από την ανάγκη εκτέλεσης ακριβών τεστ για την ύπαρξη ιών στο μεταγγιζόμενο αίμα και θα εξοικονομήσει έτσι σοβαρές δαπάνες. Αλλά οι ειδικοί επί των μεταγγίσεων απαντούν ότι θα είναι δύσκολο να πεισθεί το κοινό να αποδεχθεί την εγκατάλειψη της εκτέλεσης εξετάσεων ελέγχου στο μεταγγιζόμενο αίμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στις ΗΠΑ εξετάζεται ακόμα το μεταγγιζόμενο αίμα για σύφιλη, αν και αυτή δεν αποτελεί πια πρόβλημα γι’ αυτό.
Οι εξετάσεις για παθογόνους οργανισμούς είναι πιθανόν να βελτιωθούν την επόμενη δεκαετία με τη χρησιμοποίηση μεθόδων οι οποίες θα είναι δυνατόν να ανιχνεύσουν συγχρόνως ευρύ φάσμα παθογόνων οργανισμών. Ωστόσο, καθώς οι ερευνητές θα μαθαίνουν περισσότερες πληροφορίες για τους πολυάριθμους ιούς και τα βακτήρια που ζουν στο ανθρώπινο αίμα και θα ανακαλύπτουν περισσότερα ζητήματα για να ανησυχούν, είναι πιθανόν ότι η ιδέα για την πλήρη απομάκρυνση των μικροοργανισμών θα γίνεται όλο και ελκυστικότερη σε πλούσιες χώρες με παράγοντες κινδύνου. Οπότε, είναι τότε πιθανόν να χρησιμοποιούνται συγχρόνως και ο περιορισμός των παθογόνων μικροοργανισμών και οι εξετάσεις ελέγχου της παρουσίας τους στο αίμα.
Οι φτωχότερες χώρες είναι απίθανο να αντιμετωπίσουν συντόμως το ενδεχόμενο δίλημμα χρησιμοποίησης μεθόδων περιορισμού παθογόνων μικροοργανισμών, επειδή απλώς δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους. Ωστόσο, στην Ευρώπη, στην Ιαπωνία και στις ΗΠΑ η Vitex εκτιμά ότι μεταγγίζονται ετησίως 40 εκατομμύρια μονάδες ερυθρών αιμοσφαιρίων, δημιουργώντας μια ευκαιρία αγοράς 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Εάν η μέθοδος περιορισμού παθογόνων οργανισμών εγκριθεί, αυτοί οι οποίοι θα συμμετέχουν στην προσπάθεια θα έχουν χτυπήσει φλέβα χρυσού.