Ωσάν να ήθελαν να επισημάνουν ότι με το νέο έτος γεννώνται νέες ελπίδες, οι κυβερνήσεις της Λιβύης, του Ιράν, της Βόρειας Κορέας και του Πακιστάν μετέβαλαν, τις τελευταίες εβδομάδες, τη στάση τους -είτε περιφρονητική είτε παραπλανητική- στο θέμα των πυρηνικών όπλων. Κορυφαία προτεραιότητα της Ουάσιγκτον για το 2004 θα πρέπει να είναι η ώθηση αυτών των τεσσάρων ταραξιών να αποσαφηνίσουν τις προθέσεις τους.
Πολυμερείς προσπάθειες
Η αμερικανική εκστρατεία στο Ιράκ ξύπνησε από τον λήθαργο μερικά κράτη που είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μπορούν χωρίς επιπτώσεις να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα, κρυφά, αγνοώντας τις διεθνείς συμφωνίες. Οι οπαδοί της πολιτικής της μονομέρειας θα θριαμβολογήσουν γι’ αυτή την αδιαμφισβήτητη επιτυχία. Ωστόσο, στην επιβράδυνση και διαμόρφωση της παράνομης πορείας προς την απόκτηση πυρηνικών όπλων έχουν συμβάλει και οι διεθνείς συμφωνίες, οι επιθεωρήσεις των Ηνωμένων Εθνών, η διεθνής κοινή γνώμη και το είδος γειτονικής πίεσης που η Κίνα άσκησε πρόσφατα κατά της Βόρειας Κορέας. Οσο ατελείς κι αν είναι αυτές οι εξωτερικές επιρροές, είναι σημαντικές για την άρνηση της νομιμότητας και προστασίας σε ένα κράτος που οραματίζεται ένα πυρηνικό οπλοστάσιο ως ιδιότητα της κυριαρχίας του ή για άλλους σκοπούς. Αυτοί οι περιορισμοί δεν πρέπει να εγκαταλειφθούν, πρέπει να ενισχυθούν στο πλαίσιο μιας νέας ισορροπίας, στο πλαίσιο των προσπαθειών για την παύση της διάδοσης των πυρηνικών και άλλων μη συμβατικών όπλων.
«Κλειδί» για την πρόσφατη πρόοδο υπήρξε η νέα επίσημη επιδίωξη της Ουάσιγκτον να ονομάσει και αντιμετωπίσει το Πακιστάν ως τον πλέον αποφασισμένο διακινητή παράνομου πυρηνικού οπλισμού και τεχνολογίας στον κόσμο. H πακιστανική βοήθεια ήταν καθοριστική για τις φιλοδοξίες της Λιβύης και του Ιράν να αποκτήσουν τέτοια όπλα, όπως ήταν και για την ανάπτυξη των όπλων της Βορείου Κορέας. H Ουάσιγκτον το γνωρίζει προ καιρού, αλλά δίσταζε να αντιμετωπίσει το Ισλαμαμπάντ. Οταν το 1995 έγραψα για τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει οι ΗΠΑ σχετικά με την πακιστανική βοήθεια προς το Ιράν, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρνήθηκε να επιβεβαιώσει τα στοιχεία. Μόλις πριν από λίγους μήνες, εκπρόσωπος της πακιστανικής κυβέρνησης διέψευσε τις πληροφορίες περί διασυνδέσεων αυτού του είδους με τη Βόρειο Κορέα. Οι διαψεύσεις τώρα σταμάτησαν και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι που αναφέρονται στο θέμα μιλούν για τις λεπτομέρειες της πακιστανικής ανάμιξης στο Ιράν, τη Βόρειο Κορέα και τη Λιβύη.
Τώρα, το καθεστώς του προέδρου Περβέζ Μουσάραφ διεξάγει απρόθυμα μια «έρευνα» προκειμένου να διαπιστωθεί εάν Πακιστανοί επιστήμονες έπραξαν αυτό που ο ίδιος πάντα ηρνείτο. Αυτή η εκδοχή του «επιστήμονα-ταραξία» παρακάμπτει την επίσημη βοήθεια που απαιτείται για τη μεταφορά πυρηνικού υλικού, βοήθεια που δόθηκε στον πακιστανικό στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες. H κυβέρνηση Μπους δεν πρέπει να υποκύψει μπροστά στη νέα πλάνη.
Το Πακιστάν εξακολουθεί να είναι το πιο επικίνδυνο μέρος στον πλανήτη, λόγω της ποικιλίας των πυρηνικών όπλων του, της ασταθούς πολιτικής του σκηνής, του θρησκευτικού φανατισμού και της ανάμιξης κορυφαίων αξιωματούχων του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών σε τρομοκρατικά δίκτυα, περιλαμβανομένων αυτών της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν. Δύο πρόσφατες απόπειρες δολοφονίας κατά του Μουσάραφ υπογραμμίζουν τον εύθραυστο χαρακτήρα της διακυβέρνησής του. Είναι ασαφές εάν ο Μουσάραφ ωθείται σήμερα από την εσωτερική του ισχύ ή αδυναμία όταν δείχνει έτοιμος να ανοίξει τα χαρτιά του για τα πυρηνικά, να βελτιώσει τις σχέσεις του με την Ινδία και υπόσχεται να σταματήσει την τρομοκρατία στο Κασμίρ, όπως έκανε πριν από λίγες ημέρες. Εάν προωθήσει σοβαρά αυτές τις προσπάθειες, θα προκαλέσει την εσωτερική αντιπαράθεση που προ καιρού προσπαθεί να αποφύγει, αλλά που πρέπει να γίνει εάν πρόκειται το Πακιστάν να σταματήσει την εγκληματική του δράση στην παγκόσμια σκηνή.
Ειλικρινής η Λιβύη
Σε αυτό το κουαρτέτο της ατιμίας, μόνο η Λιβύη φαίνεται ότι έχει αποφασίσει να ξεκαθαρίσει τη θέση της και να κάνει μια νέα αρχή χωρίς όπλα μαζικής καταστροφής. H Βόρειος Κορέα και το Ιράν, παρότι υπόσχονται να παγώσουν τα πυρηνικά τους προγράμματα, δίνουν την εντύπωση ότι θέλουν να κερδίσουν χρόνο έως ότου η διεθνής προσοχή στραφεί σε κάποιο άλλο θέμα? τότε οι δύο χώρες ελπίζουν ότι θα μπορέσουν να συνεχίσουν ανεμπόδιστα την ανάπτυξη του οπλοστασίου τους. Παλιές συνεντεύξεις με τον εκκεντρικό ηγέτη της Λιβύης, τον Μουαμάρ Καντάφι, με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι απίθανο να μάθουμε ποτέ γιατί αποφάσισε να αποκαλύψει σε αυτήν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ότι έφθασε πολύ πιο κοντά στην ανάπτυξη πυρηνικού όπλου, απ’ ό,τι πίστευαν οι διεθνείς επιθεωρητές και μυστικές υπηρεσίες.
Η αμερικανική και βρετανική διπλωματία και η Επιχείρηση Απελευθέρωσης του Ιράκ έπαιξαν αναμφισβήτητα τον ρόλο τους στην απόφαση του Καντάφι να υποστεί τις διεθνείς επιθεωρήσεις στο οπλοστάσιό του. Θα μπορούσα να υποθέσω ότι η επιθυμία του να κληροδοτήσει την εξουσία του στον γιο του, μέσα στα επόμενα χρόνια, και η ανάγκη να διασφαλίσει τη διεθνή υποστήριξη γι’ αυτήν τη διαδοχή, έπαιξαν επίσης το ρόλο τους.