O Γερμανός υπουργός Αμυνας Πίτερ Στρουκ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η Ευρώπη πρέπει να γίνει πολιτικός παίκτης παγκόσμιας εμβέλειας με καθοριστικό ρόλο, έτοιμη για «ευρείες προληπτικές εμπλοκές», πράγμα που απαιτεί μεγαλύτερη αμυντική ικανότητα. Τις επόμενες ημέρες, το υπουργείο Αμυνας ανακοίνωσε μειώσεις δαπανών της τάξης των 26 δισ. ευρώ, στερώντας τη χρηματοδότηση από παλιότερα προγράμματα, ευνοώντας αντίθετα όσα είχαν ως στόχο τη διεύρυνση του στρατηγικού ρόλου τη Γερμανίας. O στόχος αυτός ίσως, όμως, αποδειχθεί δυσαναπλήρωτος, καθώς οι αμυντικές δαπάνες της χώρας δεν αναμένεται να αυξηθούν από το 1,5% του ΑΕΠ που βρίσκονται σήμερα.
Η αποξένωση
Αυτό συμβαίνει σε μια στιγμή, κατά την οποία ΗΠΑ και μέρος της Ευρώπης έχουν αποξενωθεί, την ώρα που η κυβέρνηση Μπους θεωρεί την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή ανίκανη να αντιμετωπίσει απειλές κατά της παγκόσμιας ειρήνης. Οι επικριτές της αμερικανικής πολιτικής αντιμετωπίζουν την κυβέρνηση Μπους ως πολεμοχαρή και υπερβολικά πρόθυμη να επιλέξει τα στρατιωτικά μέσα αντί της διπλωματίας. Οι Ευρωπαίοι ευελπιστούν να μετατρέψουν την E.E. σε αξιόπιστο και ισχυρό συνομιλητή των ΗΠΑ, διαδικασία την οποία ο Βέλγος πρωθυπουργός Φέρχοφστατ χαρακτηρίζει «χειραφέτηση». H δημιουργία της «Ισχυρής Ευρώπης», την οποία προωθούν Γάλλοι και Γερμανοί, σημαίνει αύξηση των αμυντικών δαπανών, ταυτόχρονα με τη δημιουργία πραγματικής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής. H πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Δηλώσεις, όπως αυτές του Γερμανού ΥΕΘΑ, για ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της Ενωσης δεν συνάδουν με μειώσεις αμυντικών προϋπολογισμών. H κατάρρευση των συνομιλιών για το ευρωπαϊκό Σύνταγμα τον περασμένο μήνα, από τη μεριά της, δημιουργεί κακούς οιωνούς για ενδεχόμενη χειραφέτηση της Ευρώπης και την ανάπτυξη ικανότητας «προληπτικών εμπλοκών».
Η αποδιοργάνωση αυτή δεν μπορεί να ερμηνευθεί μόνο από την ευρωπαϊκή καχυποψία εξαιτίας αμερικανικών προσπαθειών για δημιουργία διαιρέσεων στους κόλπους της E.E., ούτε και από την υποτιθέμενη έλλειψη σεβασμού των Αμερικανών για τα ευρωπαϊκά ιδεώδη της πεφωτισμένης περιβαλλοντικής ευαισθησίας και της παγκόσμιας πρωτοκαθεδρίας των διεθνών οργανισμών.
«Μετατόπιση θυμού»
Το μίασμα της ευρωπαϊκής απογοήτευσης, η διάσπαση στους κόλπους της και η αδιαφορία της κοινής γνώμης για τα θέματα της εξουσίας δεν εξαφανίσθηκαν με την έλευση του νέου έτους. Δημοσκοπήσεις των τελευταίων δύο εβδομάδων δείχνουν ότι το 59% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι τα εθνικά τους νομίσματα είχαν πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με το ευρώ. O περιορισμός της γαλλικής επιρροής που θα ακολουθήσει τη διεύρυνση της Ενωσης με δέκα νέα μέλη, οδηγεί το 55% των Γάλλων να διαφωνούν με την είσοδο των όψιμων φιλο-αμερικανικών κρατών της Ανατολικής Ευρώπης. «O θυμός των Ευρωπαίων με τις ΗΠΑ οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδυναμία της E.E. να ολοκληρώσει το όραμά της. Πρόκειται για μετατόπιση θυμού», εξηγεί ανώτατος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπους. O πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ιμπέρ Βεντρίν λέει: «Υπάρχει αναμφισβήτητη ζηλοφθονία. Οι ΗΠΑ έγιναν ό,τι ονειρευόταν πάντα η Γαλλία: μία διεθνής χώρα. Αναγνωρίζω τη γαλλική νεύρωση». Αν και ο Βεντρίν θα ήθελε η Ευρώπη να αποτελέσει παγκόσμιο πόλο επιρροής, θεωρεί υπεραπλουστευτική την πρόθεση μεταμόρφωσης της E.E. σε αντίβαρο των ΗΠΑ. O πρώην ΥΠΕΞ της Γαλλίας εκτιμά ότι οι μαζικές αντιπολεμικές διαδηλώσεις της περασμένης άνοιξης δεν έγιναν για τη στήριξη της «ισχυρής Ευρώπης», αλλά εξαιτίας της φοβίας που προκαλεί η χρήση στρατιωτικής βίας στους Ευρωπαίους.
Ο αρχιτέκτονας της δυτικογερμανικής «Οστ-πολιτίκ» του Βίλι Μπραντ, Εγκον Μπαρ, επιμένει σήμερα ότι οι ευρωπαϊκές προσπάθειες γεφύρωσης του αμυντικού χάσματος με τις ΗΠΑ δεν είναι παρά θλιβερές και εκ των προτέρων καταδικασμένες προσπάθειες, που διαιωνίζουν τις διατλαντικές τριβές. O Μπαρ ζητεί, αντίθετα, τον επαναπροσδιορισμό της αποστολής του NATO, με τις ΗΠΑ να αναλαμβάνουν την «επιβολή» της ειρήνης και την Ευρώπη να μεριμνά για τη διατήρησή της.
Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, η πλειοψηφία των Γερμανών δήλωσε απερίφραστα ότι δεν θα υποστήριζε επίθεση εγκεκριμένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας εναντίον του Ιράν με στόχο τα όπλα μαζικής καταστροφής που διαθέτει. H μεγάλη πλειοψηφία των Αμερικανών και μικρότερες πλειοψηφίες σε Γαλλία και Βρετανία απήντησαν ότι θα υποστήριζαν τέτοια επιχείρηση.
Ισχυρή δόση ρεαλισμού
Σε μία προσπάθεια εξισορρόπησης της αμερικανικής ισχύος, Γερμανία και Γαλλία προτείνουν την ένωσή τους. Μια τέτοια συμμαχία θα δημιουργούσε τη δεύτερη δύναμη του πλανήτη. H οικονομική της ισχύς, η πυρηνική ενέργεια και η μόνιμη έδρα της στο Συμβούλιο Ασφαλείας θα την καθιστούσε απροσπέλαστη για την αμερικανική πολιτική. O Βρετανός συγγραφέας κατασκοπευτικών μυθιστορημάτων Τζον Λε Καρέ μιλάει για νεοσυντηρητική χούντα, που κατέλαβε την εξουσία στην Ουάσιγκτον και «περιορίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα σε απίστευτο βαθμό». Ερωτώμενος από δημοσιογράφο γιατί συγκρίνει το καθεστώς των ναζί με την κυβέρνηση Μπους, απήντησε: «Δεν ευθύνομαι εγώ γι’ αυτήν τη σύνδεση».
Ο πρώην υπουργός των Γάλλων Σοσιαλιστών Μπερνάρ Κουσνέρ, που παραμένει ο δημοφιλέστερος πολιτικός της αντιπολίτευσης, λέει: «Μετατρέψαμε τον Μπους σε μεγάλο εχθρό, σαν να μπορούσε κάτι τέτοιο να συσπειρώσει μια φοβισμένη και διστακτική χώρα». Σε ραδιοφωνική του συνέντευξη ο Κουσνέρ δήλωσε: «Ναι, οι Γάλλοι είναι αντιαμερικανοί, ενώ είναι επίσης αντισημίτες και ρατσιστές. Κάτι δεν πάει καλά στα μυαλά των Γάλλων». O πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, είναι ο μοναδικός μεταξύ των Ευρωπαίων συναδέλφων του που έζησε και εργάστηκε στις ΗΠΑ. O Μπαρόζο μιλάει ευχαρίστως για τις διαφορές «ευαισθησιών και μεθόδων» μεταξύ των δύο ηπείρων, αναφερόμενος και στην αποτυχία της αμερικανικής κυβέρνησης να προωθήσει με αποτελεσματικό και διπλωματικό τρόπο τα αιτήματά της. Σπεύδει, ωστόσο, να επισημάνει ότι η Ευρώπη χρειάζεται ισχυρή δόση του ρεαλισμού που διακρίνει τις αμερικανικές πολιτικές αποφάσεις.