Αφού ολοκλήρωσε τις συνεντεύξεις του με «αμέτρητους» αξιωματούχους της Υπηρεσίας Πληροφοριών, ο παραιτηθείς επιθεωρητής του οπλοστασίου του Ιράκ, Ντέιβιντ Κέι, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση Μπους δεν άσκησε πίεση στους αναλυτές της CIA, προκειμένου αυτοί να διογκώσουν το μέγεθος της απειλής που αποτελούσαν τα ιρακινά όπλα μαζικής καταστροφής.
Στο Καπιτώλιο, εξάλλου, η υπεύθυνη για τις μυστικές υπηρεσίες Επιτροπή της Γερουσίας εξέτασε περισσότερους από εκατόν εβδομήντα πέντε αναλυτές και κατέληξε στο ίδιο ακριβώς συμπέρασμα.
Επιπλέον, στην εσωτερική έρευνα την οποία διεξήγε ο υπεύθυνος της ετήσιας επιθεώρησης της CIA, Ρίτσαρντ Κερ, φέρεται να έχει και αυτός συμπεράνει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ασκήθηκαν πολιτικές πιέσεις κατά τη διάρκεια της σύνταξης των αναφορών της υπηρεσίας. Εδώ ακριβώς, όμως, βρίσκεται και η ρίζα του προβλήματος.
Ενας μύθος…
Για δεκαετίες ολόκληρες, η κοινότητα των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών καλλιέργησε τον μύθο ότι χρησιμοποιεί μεθόδους ανάλυσης, οι οποίες θα πρέπει να διαφυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού μακράν του κόσμου της πολιτικής.
Η CIA προβάλλει τον εαυτό της -και αυτήν τη μεταχείριση έχει- ως μια άλλη εθνική μετεωρολογική υπηρεσία για τα παγκόσμια δρώμενα. Θεμελίωσε το κύρος της στην αύρα της επιστημονικής της αντικειμενικότητας και στηριζόμενη σ’ αυτήν προσπάθησε να δικαιολογήσει τα μεγάλα κονδύλια που απορροφά, παρά το βεβαρημένο από σφάλματα ιστορικό της.
Η επιστημονική υποκρισία της CIA τεκμηριώθηκε πολύ νωρίς από τον Σέρμαν Κεντ. Με το βιβλίο του «Στρατηγικές Πληροφορίες για την Αμερικανική Πολιτική ανά τον Κόσμο», που εκδόθηκε το 1949, ο Κεντ υποστήριξε ότι η αλήθεια πρέπει να προσεγγίζεται διαμέσου συστηματικών μεθόδων, «οι οποίες δεν διαφέρουν πολύ απ’ αυτές που χρησιμοποιούνται στις φυσικές επιστήμες». Το βιβλίο γράφτηκε, βέβαια, σε μια εποχή, όπου και οι οικονομολόγοι πίστευαν ότι τα ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο πρέπει να γίνονται κατανοητά κατά τρόπο επιστημονικό και ότι οι κοινωνικές επιστήμες έπρεπε να προσεγγίσουν τις θετικές, όπως η φυσική.
Αν τύχει να διαβάσετε τα σημερινά κείμενα της CIA, θα γίνετε μάρτυρες της επιστημονικής αυτής προσέγγισης σ’ όλο της το μεγαλείο. Θα διαισθανθείτε πως η τεχνοκρατική διαδικασία δημιούργησε όλες τις «έγκυρες αναλύσεις» που θα μπορούσαν να είναι προϊόν της φαντασίας ενός ατόμου. Δεν θα βρείτε τα στοιχεία που φαντάζεστε ότι επεξεργάζονται από μια τέτοια υπηρεσία.
Αυτή η δήθεν επιστημονική προσέγγιση είναι υπεύθυνη για αρκετές από τις λανθασμένες εκτιμήσεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν η CIA απέτυχε να προβλέψει «μη λογικές» εξελίξεις, όπως ο πόλεμος Ιράν – Ιράκ ή η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν.
Στην εποχή της διεθνούς τρομοκρατίας και του ασύμμετρου πολέμου, οι συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι οδυνηρές, καθώς η τρομοκρατία είναι ως επί το πλείστον «μη λογική».
Ποια επιστημονική μέθοδος μπορεί, για παράδειγμα, να εξηγήσει την οργή που προκαλεί τις επιθέσεις αυτοκτονίας στη Μέση Ανατολή; Ποια τεχνοκρατική νοοτροπία μπορεί να συνηδειτοποιήσει την ψυχοσύνθεση του σαδιστικού τέρατος που συνελήφθη σε μια τρύπα του βόρειου Ιράκ πριν από λίγες εβδομάδες; Επί των τελευταίων ημερών του Σαντάμ στην εξουσία, η ιρακινή κοινωνία βρισκόταν σε στάδιο αποσύνθεσης – μιας αποσύνθεσης που είχε καταλυτικές συνέπειες και στο πρόγραμμα των όπλων μαζικής καταστροφής του καθεστώτος. Πώς μπορούν οι αναλυτές του Λάγκνεϊ, οι οποίοι έχουν την τάση να επιβάλουν στην πραγματικότητα τις προσωπικές τους εσφαλμένες εκτιμήσεις, να αντιληφθούν τι εστί διαφθορά και παράνοια;
Εν ολίγοις, είμαστε αντιμέτωποι μ’ ένα σοβαρότατο πρόβλημα. Δεδομένου, ότι ζούμε στην εποχή του τρόμου και των όπλων μαζικής καταστροφής δεν μπορούμε να περιμένουμε μέχρι να γίνουν πραγματικότητα οι σε βάρος μας απειλές. Αν λάβουμε υπ’ όψιν τα σφάλματα της CIA στο Ιράκ και την ανακρίβεια των πληροφοριών της, τότε η δυνατότητα λήψης προληπτικών μέτρων για την εξουδετέρωση των απειλών είναι πολύ δύσκολη υπόθεση.
Πρόβλημα η μεθοδολογία της
Η CIA φέρεται να έχει κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος, αλλά δεν είναι σε θέση να διορθώσει τον ίδιο της τον εαυτό. Το πρόβλημα είναι η μεθοδολογία της. Προσωπικά, λοιπόν, όταν η ανάγκη να κατανοήσουμε τις σε βάρος μας απειλές είναι επιτακτική, θα εμπιστευόμουν περισσότερο τους πολιτικούς, ακόμα και τα αφεντικά της μαφίας και σε τελευταία ανάλυση, οποιονδήποτε έχει διαβάσει ένα από τα έργα του Ντοστογιέφσκι. Θα εμπιστευτώ την κρίση του άτομου και όχι της οργάνωσης. Το μεμονωμένο άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει τη διαίσθησή του και την εμπειρία του για να εκτιμήσει μια κατάσταση. Ακόμα και αν κάνει λάθος, δεν πρόκειται να στηρίξει την υπόθεση του σε δήθεν έγκυρα και αδιαμφισβήτητα επιστημονικά στοιχεία.
Οταν, λοιπόν, ο πρόεδρος Μπους επιλέξει τα μέλη της ανεξάρτητης επιτροπής, η οποία θα ελέγχει τις Μυστικές Υπηρεσίες και τα όσα ανέφεραν στον Λευκό Οίκο, προκειμένου να γίνουν πιστευτές για τα όπλα του Σαντάμ, ελπίζω να μην επιλέξει ανθρώπους, που αποτελούν προϊόντα της παλιάς μεθοδολογίας, αλλά ανθρώπους που θα αναλάβουν το σοβαρό έργο της αναθεώρησης του τρόπου ανάλυσης των πληροφοριών.