Πριν από οκτώ χρόνια, έπειτα από γυναικολογική επέμβαση, η 42χρονη Ρόζλιν Ουόσιγκτον υπέστη μια απροσδόκητη παρενέργεια. Οι γιατροί της, οι οποίοι είχαν συστήσει αφαίρεση των ωοθηκών και της μήτρας εξαιτίας όγκων και κύστεων, δεν την προειδοποίησαν για το πλήγμα που θα δεχόταν η σεξουαλική της ζωή. H Ουόσιγκτον, η οποία είναι παντρεμένη και μητέρα εφήβου, εξηγεί ότι μετά την επέμβαση, η ερωτική της επιθυμία έσβησε.
Ο ρόλος της τεστοστερόνης
Αρκετά χρόνια αργότερα, η Ουόσιγκτον άκουσε ραδιοφωνική διαφήμιση, η οποία καλούσε γυναίκες με το ίδιο πρόβλημα να συμμετάσχουν σε κλινική μελέτη για αυτοκόλλητο διαδερμικό έμπλαστρο τεστοστερόνης. Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούν ότι η τεστοστερόνη είναι αποκλειστικά και μόνο ανδρική ορμόνη, παρ’ όλο που και οι γυναίκες διαθέτουν σημαντικά αποθέματά της. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν μάλιστα ότι η ορμόνη αυτή παίζει σημαντικό ρόλο στη γυναικεία ερωτική επιθυμία. Το ήμισυ, περίπου, της γυναικείας τεστοστερόνης παράγεται στις ωοθήκες και τα αυτοκόλλητα αποσκοπούν στην αναπλήρωση της τεστοστερόνης που χάθηκε εξαιτίας χειρουργικής επέμβασης. H Ουόσιγκτον ήταν μία από τις 75 γυναίκες που επελέγησαν για τη μελέτη, από 50.000 υποψήφιες. Δύο φορές την εβδομάδα, για το επόμενο έτος, η Ρόζλιν εφήρμοζε διαφανές αυτοκόλλητο επίθεμα στη μέση της, εναλλάσσοντας κατά περιόδους τη θέση του, ενώ δεν γνώριζε εάν ελάμβανε πραγματικά τεστοστερόνη ή κάποιο ψευδοφάρμακο. Γνώριζε, όμως, ότι κάτι έχει αλλάξει εντελώς στη ζωή της. «Είχα χρόνια να νιώσω έτσι. Αισθανόμουν ζωντανή», θυμάται η Ρόζλιν. Δυστυχώς, η ευεξία της αυτή έληξε μαζί με τη χορήγηση τεστοστερόνης.
Θα ήταν λογικό να υποθέσουμε ότι η εταιρεία Procter&Gamble, κατασκευάστρια του διαδερμικού εμπλάστρου τεστοστερόνης, ανακάλυψε το μυστηριώδες χημικό κλειδί του γυναικείας επιθυμίας. H μελέτη, που δημοσιεύθηκε σε τεύχος του 2000 της ιατρικής επιθεώρησης New England Journal of Medicine, ανέφερε ότι πολλές από τις γυναίκες που δοκίμασαν το δραστικό έμπλαστρο είχαν περισσότερες σεξουαλικές φαντασιώσεις, έκαναν συχνότερα έρωτα και αυτοϊκανοποιούνταν πιο συχνά απ’ ό,τι συνήθιζαν παλιότερα. Το ίδιο, όμως, αν και σε μικρότερο βαθμό, παρατηρήθηκε και στις γυναίκες των οποίων τα έμπλαστρα δεν περιείχαν καμία δραστική ουσία.
Η πυροδότηση του πάθους
Τα δεδομένα αυτά δείχνουν ότι οι έρευνες στη βιολογία της ανθρώπινης σεξουαλικότητας είναι ελπιδοφόρες. Οι άνθρωποι μπορεί να αισθανθούν ερωτική επιθυμία ακόμη και σε απίθανες καταστάσεις, όπως με τη νίκη της ομάδας τους για τους άνδρες ή σε στιγμές κινδύνου ή προσωπικής τραγωδίας για τις γυναίκες.
Ανεξάρτητα από το τι πυροδοτεί τον ερωτικό πόθο, όμως, το σεξ, όπως το φαγητό και ο ύπνος, είναι βιοχημική διαδικασία, η οποία ελέγχεται από ορμόνες, νευρομεταδότες και άλλες ουσίες, οι οποίες αλληλεπιδρούν με περίπλοκους τρόπους για να προκαλέσουν τις γνώριμες αισθήσεις της επιθυμίας και του οργασμού. H κατανόηση των διεργασιών αυτών ίσως βοηθήσει τον ιατρικό κόσμο στην ανακάλυψη φαρμάκων για όσους δεν ικανοποιούνται από το σεξ. Οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει πολλά στάδια της διαδικασίας αυτής μέσα στις τελευταίες δύο δεκαετίες. H διαδικασία αφορά κατά κύριο λόγο την τεστοστερόνη, καθώς και άλλες ορμόνες, όπως τα οιστρογόνα και την οξυτοκίνη. Στον εγκέφαλο, παρατηρείται έκκριση των ουσιών ντοπαμίνη, σεροτονίνη και νορεπινεφρίνη. Στην ερωτική διέγερση συμβάλλουν και άλλες ουσίες, όπως τα μυστηριώδη πολυπεπτίδια και το κοινό οξείδιο του αζώτου.
Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν επίσης τη ρήση ότι το 90% της ερωτικής επιθυμίας βρίσκεται στον εγκέφαλό μας, αν και ποιες ακριβώς ουσίες επιτελούν ποια λειτουργία παραμένει άγνωστο. Παρ’ όλα αυτά, η επιστημονική κοινότητα έχει πραγματοποιήσει άλματα στην κατανόηση της ερωτικής επιθυμίας από τις δεκαετίες του 1920 και 1930, όταν οιστρογόνα και τεστοστερόνη αναγνωρίσθηκαν για πρώτη φορά.
Αν και οι επιστήμονες βρέθηκαν μπροστά σε δυσεπίλυτο πρόβλημα στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν τον έρωτα, η χημική εκδήλωση της ερωτικής επιθυμίας αποδείχθηκε σχετικά εύκολη στην αποκρυπτογράφισή της. H αρτηρία του πέους γεμίζει αίμα ή ποσότητες αίματος μεταφέρονται στον κόλπο και στην κλειτορίδα. H βασική χημική ουσία στη διαδικασία αυτή είναι το οξείδιο του αζώτου. Αυτό επενεργεί σαν ρυθμιστής της κυκλοφορίας, ελέγχοντας τη διαστολή και συστολή των μυών που διοικούν τα αιμοφόρα αγγεία. Τα σκευάσματα Viagra και Levitra κάνουν ακριβώς αυτό: ενισχύουν τα επίπεδα οξειδίου του αζώτου.
Οπως έδειξε, όμως, η κλινική μελέτη της Procter&Gamble, η ερωτική διέγερση και ο πόθος είναι συνυφασμένα σε τέτοιο βαθμό με την ψυχική διάθεση της στιγμής, ώστε ο διαχωρισμός τους να γίνεται ουσιαστικά αδύνατος. «Μία αφροδισιακή ουσία, που θεωρείται δραστική σε αγροτική κοινωνία, μπορεί να μην έχει καμία επίδραση σε κάτοικο του Λος Αντζελες», λέει ο δρ Αλαν Αλτμαν, ειδικός της εμμηνόπαυσης στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Οπως δείχνουν, όμως, τα θετικά αποτελέσματα ψευδοφαρμάκων σε ορισμένες γυναίκες κατά τη διάρκεια της ιατρικής μελέτης για τα αυτοκόλλητα τεστοστερόνης, μεγαλύτερη σημασία από τα φαρμακευτικά σκευάσματα έχει η κατάλληλη διάθεση. Και φαίνεται ότι η περίφημη αγκαλιά, η ασφάλεια και η κατανόηση παραμένουν παράγοντες καθοριστικοί.