Το πρώτο αποφασιστικό βήμα στην κατεύθυνση της ανθρώπινης κλωνοποίησης, για θεραπευτικούς μόνο σκοπούς, όπως ξεκαθαρίζουν επίμονα οι δημιουργοί του, έγινε στη Νότιο Κορέα από ερευνητές του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σεούλ, μια αξιόπιστη ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Γου Σουκ Χουάνγκ. Σύμφωνα με ανακοίνωση στο αμερικανικό περιοδικό «Science», κατάφεραν να κλωνοποιήσουν 30 έμβρυα, από τα 242 που χρησιμοποιήθηκαν, τα οποία αναπτύχθηκαν φθάνοντας σε διαιρέσεις έως και 100 κυττάρων. Είναι η πρώτη φορά που επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο, αφού η προηγούμενη προσπάθεια από ερευνητές της αμερικανικής εταιρείας ACT, τον Νοέμβριο του 2001, είχε οδηγήσει σε πολύ «φτωχά» αποτελέσματα, έως έξι κυττάρων. Το γεγονός ότι η επιτυχία σημειώθηκε στην Κορέα δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση, καθώς οι Κορεάτες ήταν οι πρώτοι που είχαν ανακοινώσει, από το 1998 κιόλας, παραγωγή κλώνου τεσσάρων κυττάρων.
Πυρηνική αντικατάσταση
Στο πρόσφατο πείραμα χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της πυρηνικής μεταφοράς (αντικατάστασης), από την οποία γεννήθηκε η Ντόλι. Τα 242 ωάρια δόθηκαν από 16 εθελόντριες. Από τα ωάρια αφαιρέθηκε ο πυρήνας, ο οποίος αντικαταστάθηκε με τον πυρήνα ενός ώριμου κυττάρου της ίδιας γυναίκας.
Αλλά πού βρίσκεται η σημασία του επιτεύγματος της Σεούλ; Οι Νοτιοκορεάτες επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν μια βλαστοκύστη, μια κυτταρική δομή δηλαδή που περιέχει δεκάδες βλαστοκύτταρα ή εμβρυονικά κύτταρα. Τα βλαστοκύτταρα είναι τα αρχέτυπα κύτταρα, τα οποία αφενός μεταφέρουν στον πυρήνα τους όλο το γενετικό υλικό ενός ανθρώπου, αφετέρου δεν έχουν ακόμα διαφοροποιηθεί, δεν έχουν ακόμα «εκπαιδευθεί», ώστε να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες λειτουργίες στον ανθρώπινο οργανισμό. Δεν έχουν μετατραπεί, δηλαδή, σε εξειδικευμένα κύτταρα του στομαχιού ή της καρδιάς ή του δέρματος, κάτι που γίνεται στην πορεία. Το γεγονός αυτό συνδέει τα βλαστοκύτταρα με εντυπωσιακές προσδοκίες. Αφού δεν έχουν καμία εξειδίκευση, μπορούν να αποκτήσουν όποια χρειαζόμαστε!
Η βασική τους χρησιμότητα θα είναι στην ανάπτυξη κατάλληλων μοσχευμάτων. Σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα των μεταμοσχεύσεων είναι ότι συχνά τα μοσχεύματα απορρίπτονται από τον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς δέχονται ανηλεείς επιθέσεις από το ανοσοποιητικό σύστημα, που δεν αναγνωρίζει στα κύτταρά τους παρά ένα ξένο σώμα. Εάν όμως μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μοσχεύματα από τα κύτταρα του ίδιου του ανθρώπου που τα έχει ανάγκη, τότε είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχει απόρριψη. Η διαδικασία της μεταμόσχευσης θα επεκταθεί και μια σειρά από ανίατες σήμερα ασθένειες, όπως ο διαβήτης, η νόσος του Πάρκινσον ή του Αλτσχάιμερ, θα μπορούν να γιατρευθούν. Θα υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα να δημιουργηθούν «ανταλλακτικά» για το ανθρώπινο σώμα, με μία σπάνια εξειδίκευση μάλιστα, κατάλληλη για κάθε ξεχωριστό άνθρωπο. Ηδη οι Κορεάτες ερευνητές έχουν εμφυτεύσει κλωνοποιημένα βλαστοκύτταρα που δημιούργησαν σε ποντίκια, για να εξετάσουν εάν είναι δυνατή η διαφοροποίησή τους.
Η σημασία της κορεατικής επιτυχίας αναγνωρίστηκε διεθνώς. «Πρόκειται για ένα σπουδαίο ιατρικό ορόσημο», τόνισε ο δρ Ρόμπερτ Λάνζα, επικεφαλής των ανάλογων πειραμάτων της ACT. «Πιστεύω ότι θα βοηθήσει στην ανάπτυξη μιας επανάστασης στην Ιατρική».
Βέβαια, είμαστε πολύ μακριά ακόμα από αυτές τις πρώτες επιτυχίες στη θεραπευτική τους χρήση. Ο Ντόναλντ Κένεντι, ένας από τους εκδότες του περιοδικού «Science», σημείωνε ότι «οι δυνατότητες των εμβρυονικών κυττάρων είναι τρομερές, αλλά οι ερευνητές έχουν να ξεπεράσουν σημαντικά επιστημονικά εμπόδια. Μπορεί να περάσουν χρόνια, πριν γίνει κατορθωτό να χρησιμοποιηθούν τα βλαστοκύτταρα στις μεταμοσχεύσεις».
Περιοριστικά μέτρα
Το τοπίο όμως γύρω από τον συγκεκριμένο τομέα έρευνας δεν είναι καθόλου ανέφελο. Η Καθολική Εκκλησία είναι κατηγορηματικά αντίθετη, καθώς θεωρεί ότι γίνεται μια «διαβολική» παρέμβαση στα άδυτα των αδύτων της ζωής. Αρνητικές είναι και οι άλλες χριστιανικές εκκλησίες, ανάμεσά τους οι Ορθόδοξες, όχι όμως με την ίδια ένταση. Ειδικά στις ΗΠΑ, μια σειρά από υπερσυντηρητικά πολιτικο-θρησκευτικά ρεύματα, που διατηρούν αυξημένη επιρροή στην προεδρία Μπους, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη θέσπιση νόμου το 2001, που απαγορεύει τη χρηματοδότηση από κυβερνητικά κονδύλια της έρευνας, τόσο στη θεραπευτική όσο και στην αναπαραγωγική κλωνοποίηση. Δεν απαγορεύεται, βέβαια, η ιδιωτική χρηματοδότηση, ενώ παρέχονται και δώδεκα συγκεκριμένες πηγές βλαστοκυττάρων για έρευνα, πράγμα που θεωρείται από τους ερευνητές εξαιρετικά ανεπαρκές. Στην Ε.Ε. αποφασίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο η χρηματοδότηση κάποιων ερευνών στα εμβρυονικά κύτταρα, αν και με ισχυρή μειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο.
Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι διχασμένες. Η Βρετανία, για παράδειγμα, έχει νόμο που απαγορεύει την αναπαραγωγική κλωνοποίηση, επιτρέπει όμως τη θεραπευτική. Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται και η ελληνική νομοθεσία. Στη Γερμανία όμως, που η φροντίδα σε θέματα βιοηθικής και περιβαλλοντικής δεοντολογίας είναι πολύ ανεπτυγμένη, απαγορεύονται και οι δύο μορφές. Οι χώρες της Ασίας και ιδιαίτερα η Κίνα, που για πολλούς κρύβει πολλές γενετικές εκπλήξεις, αφού δείχνει να αδιαφορεί για κάθε περιορισμό, αναδεικνύονται τώρα σε Ελντοράντο της κλωνοποίησης, προσελκύοντας επίδοξους τυχοδιώκτες της αγοραίας επιστήμης.
Η ανησυχία πολλών επιστημόνων, που δεν δεσμεύονται από θρησκευτικές δοξασίες, είναι ότι η προώθηση της θεραπευτικής κλωνοποίησης αντικειμενικά προετοιμάζει την υλικοτεχνική βάση για τη δημιουργία κλωνο-ανθρώπων. Ετσι, μια σειρά επιστημόνων επιμένουν στην ανάγκη να χρησιμοποιηθούν βλαστικά κύτταρα που υπάρχουν ήδη στον ανθρώπινο οργανισμό, ειδικά στον μυελό των οστών. Η ανακάλυψη της ύπαρξης αυτών των «ξεχασμένων» προγονικών κυττάρων μέσα στο σύγχρονο ανθρώπινο σώμα πριν από μερικά χρόνια και η αποκάλυψη της δυνατότητάς τους να διαφοροποιούνται και να αναλαμβάνουν νέους ρόλους (τον Φεβρουάριο του 2001 κύτταρο από δέρμα αγελάδας μετατράπηκε σε κύτταρο μυϊκής ίνας) ανέδειξε έναν εναλλακτικό δρόμο.
Ο καθηγητής Πάτρικ Ντίξον, μιλώντας στον Guardian, θεωρεί ότι η τεχνολογία της θεραπευτικής κλωνοποίησης θα ξεπεραστεί από τις επιτυχίες στην αξιοποίηση ώριμων κυττάρων. Φυσικά υπάρχουν αντιρρήσεις. Πολλοί γενετιστές υποστηρίζουν ότι τα ώριμα βλαστοκύτταρα δεν έχουν την ίδια ευελιξία με αυτά που προέρχονται από έμβρυα. Η συζήτηση θα συνεχιστεί, το ίδιο και η έρευνα. Το ζήτημα είναι να αγρυπνούν, εκτός από τα εργαστήρια, και οι πολίτες.