O πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και ο πόλεμος στο Ιράκ έχουν αποσπάσει σε μεγάλο βαθμό την προσοχή του κόσμου από το πιεστικό ζήτημα αναφορικά με το πώς θα πρέπει να διαχειριστούμε την παγκοσμιοποίηση, ώστε όλοι να ωφεληθούν από αυτήν.
Μια νέα έκθεση της επιτροπής για τις κοινωνικές διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας (ΠΟΕ), μας θυμίζει ότι η πολιτική της κυβέρνησης Μπους αποκλίνει πολύ από την παγκόσμια συναίνεση που έχει επιτευχθεί για το ζήτημα.
Ο ΠΟΕ είναι μια οργάνωση στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι τριών φορέων, εργαζομένων, κυβερνήσεων και επιχειρηματιών. H επιτροπή του ΠΟΕ για τις κοινωνικές διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης, έχει 24 μέλη (μεταξύ των οποίων υπήρξα και εγώ) διαφόρων εθνικοτήτων, επαγγελματικών συμφερόντων και ιδεολογικών πεποιθήσεων. Και όμως αυτή η ετερογενής ομάδα κατόρθωσε να αποκρυσταλλώσει τη συναινετική άποψη που κερδίζει έδαφος: ότι η παγκοσμιοποίηση -παρά τη θετική δυναμική της- απέτυχε όχι μόνο να την αξιοποιήσει αλλά συνέβαλε και στην επίταση της κοινωνικής δυσαρέσκειας.
Η αιτία εντοπίζεται στον τρόπο που έχουν διαχειριστεί την παγκοσμιοποίηση οι χώρες, αλλά κυρίως η διεθνής κοινότητα και διεθνείς θεσμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), οι οποίοι έχουν θέσει τους κανόνες του παιχνιδιού.
Χάσμα με Αμερική
Η επιτροπή του ΠΟΕ κατέληξε σε συναίνεση αναφορικά με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων για να αποκτήσει η παγκοσμιοποίηση ανθρώπινο πρόσωπο ή τουλάχιστον να περιοριστούν οι χειρότερες συνέπειές της. Το χάσμα ανάμεσα στη συναίνεση για την παγκοσμιοποίηση και την διεθνή οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Μπους, το οποίο αποτυπώνεται στην έκθεση της επιτροπής, ερμηνεύει την έντονη εχθρότητα προς την αμερικανική κυβέρνηση.
Αναλογιστείτε, επί παραδείγματι, ένα ζήτημα που αποτελεί τμήμα των πρόσφατων διμερών εμπορικών συμφωνιών, το οποίο απορρίπτει ευθέως η κυβέρνηση Μπους. H κρίση σε χώρες της ανατολικής Ασίας και η πρόσφατη ύφεση στη Λατινική Αμερική, δείχνουν ότι η πρόωρη απελευθέρωση της αγοράς κεφαλαίου μπορεί να έχει ως συνέπεια την οικονομική αστάθεια, την αύξηση της φτώχειας και την καταστροφή της μεσαίας τάξης. Ακόμη και το ΔΝΤ αναγνωρίζει σήμερα ότι η απελευθέρωση της αγοράς κεφαλαίου δεν επέφερε ούτε ανάπτυξη ούτε σταθερότητα σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Παρ’ όλα αυτά, είτε ωθούμενη από ιδεολογική στενομυαλιά είτε ανταποκρινόμενη σε απαιτήσεις που υπαγορεύονται από συγκεκριμένα συμφέροντα, η κυβέρνηση Μπους στις διμερείς εμπορικές της συμφωνίες ζητεί περαιτέρω απελευθέρωση των αγορών κεφαλαίου.
Βάση οι διμερείς σχέσεις
Οι διμερείς συμφωνίες αποτελούν τη βάση για την ενίσχυση των φιλικών σχέσεων μεταξύ των χωρών. Ομως η άτεγκτη στάση της Αμερικής στο συγκεκριμένο ζήτημα προκαλεί τη διαμαρτυρία χωρών, όπως το Μαρόκο, για παράδειγμα. Αυτή η στάση της Αμερικής θέτει επίσης τις βάσεις για τη δημιουργία βαθέος μίσους απέναντί της.
Η επιτροπή του ΠΟΕ επισημαίνει επίσης και άλλα ζητήματα που δεν έχουν λάβει τη δέουσα προσοχή από την παγκόσμια κοινότητα – όπως το ότι ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών, έχει ως συνέπεια να απαλλάσσονται από τα βάρη της φορολογίας περισσότερο οι επιχειρήσεις και λιγότερο οι εργαζόμενοι.
Μέχρι σήμερα η κύρια ανησυχία των περισσότερων ειδικών στο ζήτημα της παγκοσμιοποίησης, ήταν η υπερβολική κρατική παρέμβαση στην οικονομία. H επιτροπή του ΠΟΕ φοβάται ακριβώς το αντίθετο. Υποστηρίζει ότι ο ρόλος του κράτους είναι να προστατεύει τους πολίτες και την κοινωνία από τις επιπτώσεις της ταχύτατης αλλαγής στην οικονομία.
Ο τρόπος όμως διαχείρισης της παγκοσμιοποίησης μέχρι σήμερα, περιόρισε δραστικά την ικανότητα του κράτους να διαδραματίσει αυτόν το ρόλο. Αιτία αυτού του προβλήματος είναι το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα – αν μπορούμε να το αποκαλέσουμε έτσι. Βασικοί διαμορφωτές του συστήματος όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα πρέπει να καταστούν πιο διαφανείς και οι δομές τους να αλλάξουν κατά τρόπο ώστε να αντανακλούν τόσο τη σημερινή κατανομή της οικονομικής ισχύος όσο και τις βασικές δημοκρατικές αξίες.