Τα ερείπια του Βερολίνου ακόμα κάπνιζαν όταν η Ελενα Ρεφσκάγια έμαθε την παράδοση του ναζιστικού καθεστώτος. O πόλεμος είχε πλέον τελειώσει. Στο χέρι της βαστούσε σφικτά ένα μικρό δέμα. Ηταν 8 Μαΐου 1945 και στο Κάρλχερστ, στα όρια της πόλης του Βερολίνου, η ηγεσία του Τρίτου Ράιχ έβαζε οριστική τελεία στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώπιον των συμμάχων. H νεαρή Ρωσίδα, διερμηνέας της σοβιετικής υπηρεσίας πληροφοριών, εκείνο το βράδυ γιόρτασε τη νίκη χωρίς όμως να αφήσει ούτε για μια στιγμή το κουτί που της είχαν εμπιστευθεί. Στο εσωτερικό του -που ήταν ντυμένο με μετάξι- βρισκόταν ένα τμήμα της γνάθου του Αδόλφου Χίτλερ που είχε αφαιρεθεί απ’ την αποτεφρωμένη σορό του. Το πτώμα -ή καλύτερα ό,τι είχε απομείνει από αυτό- εντόπισε ένας στρατιώτης του Ερυθρού Στρατού κοντά στο υπόγειο καταφύγιο του φύρερ μερικές μέρες πριν από την παράδοση.
Το γνώριζαν άλλοι δύο
Ο Στάλιν, όμως, είχε απαιτήσει να παραμείνει κρυφό απ’ όλους το μακάβριο εύρημα. «Μόνο δύο αξιωματικοί γνώριζαν τι μετέφερα. Δεν έπρεπε να πω κουβέντα σε κανέναν» θυμάται σήμερα η Ρεφσκάγια, 85 ετών. Για την αναγνώριση της σορού (ή μάλλον ό,τι είχε απομείνει μετά την καύση) «κλειδί» ήταν η οδοντοστοιχία. Ωστόσο, ελάχιστοι γνώριζαν ότι είχε βρεθεί. Μόλις το 1960 αποκαλύφθηκε το απόρρητο φορτίο της. H αλήθεια αποκαλύφθηκε επισήμως μόλις προ δέκα ετών. H ιστορία, εξάλλου, που διηγήθηκε στους Βρετανούς δημοσιογράφους, αποτελεί μία ακόμα υπενθύμιση του φθόνου και του διχασμού των συμμαχικών δυνάμεων, ακόμα και τη στιγμή της νίκης όταν άρχισαν να μαζεύονται τα πρώτα μαύρα σύννεφα του Ψυχρού Πολέμου. Εκείνη την ημέρα, στις 8 Μαΐου του 1945, οι Σοβιετικοί στρατιώτες πανηγύριζαν ξέφρενα στους δρόμους του Βερολίνου, διαλαλώντας την ήττα των ναζί. Μαζί τους διασκέδαζε και η νεαρή διερμηνέας, γεμίζοντας με το ένα της χέρι κρασί στα ποτήρια των συναδέλφων της, χωρίς να αφήνει από το άλλο το κουτί με το πολύτιμο περιεχόμενο.
«Μπορείτε να νιώσετε, να καταλάβετε πώς αισθανόμουν; Ημουν ένα νεαρό κορίτσι που είχε διασχίσει τη μισή Ευρώπη πολεμώντας από τη Μόσχα μέχρι το Βερολίνο. Και να, λοιπόν, που βρισκόμουν στην πάλαι ποτέ πρωτεύουσα του χιλιόχρονου Ράιχ και άκουγα την ανακοίνωση της παράδοσης, γνωρίζοντας ότι στα χέρια μου κρατούσα την οριστική απόδειξη του θανάτου του Χίτλερ. Δεν μπορούσα να κινηθώ από τη συγκίνηση». Οι διαταγές που είχε η γυναίκα ήταν να παραδώσει το μικρό δέμα με τα οστά στον συνταγματάρχη Βασίλη Γκορμπούσιν, που ηγείτο της μικρής ομάδας «εξιχνίασης» της μοίρας του Χίτλερ και είχε αναλάβει την αναγνώριση των λειψάνων του.
Ενας στρατιώτης είχε ανακαλύψει την άκρη μιας κουβέρτας που προεξείχε κάτω από το φρεσκοσκαμμένο χώμα με το οποίο είχε καλυφθεί ο πελώριος κρατήρας μιας βόμβας, στον κήπο της καγκελαρίας κοντά στο μπούνκερ. Οταν τελείωσε ο ξέφρενος εορτασμός, η Ρεφσκάγια και οι δύο ανώτεροι αξιωματικοί κατάφεραν και εντόπισαν τον βοηθό του οδοντιάτρου του Χίτλερ, ο οποίος επιβεβαίωσε την «ταυτότητα» της γνάθου.