Το σταυρόλεξο των σχέσεων ΗΠΑ και Κίνας

Το σταυρόλεξο των σχέσεων ΗΠΑ και Κίνας

5' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το 1979, ο τότε ηγέτης της Κίνας, Ντενγκ Χσιαοπίνγκ είχε αφήσει τους πάντες άφωνους όταν εμφανίστηκε με καουμπόικο καπέλο σε ροντέο του Τέξας. H μη προσχεδιασμένη χειρονομία είχε εκληφθεί ως ένδειξη οτι η Κίνα επιτέλους εγκατέλειπε τον μαοϊκό αντιαμερικανισμό της. Εξάλλου, στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι Ηνωμένες Πολιτείες αναδείχθηκαν σε ισχυρό σύμμαχο της χώρας. Την επόμενη εβδομάδα στην Ουάσιγκτον, ο Κινέζος πρόεδρος Χου Ζιντάο θα επιχειρήσει να πείσει τους Αμερικανούς ότι η Κίνα παραμένει σύμμαχος των ΗΠΑ και ότι η διαρκώς αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική ισχύς της δεν πρέπει να αποτελούν πηγή ανησυχίας. Ομως, όλα δείχνουν οτι επιχείρηση πειθούς δεν θα είναι εύκολη. O κ. Χου εμφανίζει ορισμένα «μειονεκτήματα» εντελώς προσωπικά. H εξωτερική πολιτική εξακολουθεί να μοιάζει πεδίο αγνωστο γι’ αυτόν. Επιπλέον, η προσωπική χημεία με τον πρόεδρο Μπους δεν μοιάζει ιδανική, μολονότι οι δυο ηγέτες έχουν συναντηθεί αρκετές φορές. O κ. Χου παραμένει αινιγματικό πρόσωπο, χωρίς να διαθέτει το χάρισμα του Ντενγκ και, σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους, ακολουθεί πιστά το πρωτόκολλο.

Διαφωνία και στο πρωτόκολλο

Οι σινοαμερικανικές σχέσεις είναι αυτή τη στιγμή τόσο πολύπλοκες, ώστε οι δύο πλευρές δεν συμπίπτουν ούτε καν στην περιγραφή της επίσκεψης. O Κινέζος πρόεδρος προτίμησε την επίσημη υποδοχή στον Λευκό Οίκο από την πρόσκληση του Τζορτζ Μπους για ανεπίσημες συνομιλίες στο ράντσο του στο Τέξας. Οι Αμερικανοί, ωστόσο, αρνούνται να χαρακτηρίσουν την επίσκεψη «επίσημη», όρο που χρησιμοποιούν οι Κινέζοι αξιωματούχοι. O κ. Χου θα τύχει επίσημης υποδοχής στον Λευκό Οίκο, δεν θα ακολουθήσει, ωστόσο, επίσημο δείπνο. Ολα αυτά μπορεί να θεωρούνται απλώς τυπικές διαδικασίες, όμως τελικά αποδεικνύουν ότι δεν είναι όλα ρόδινα στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Οι λόγοι είναι μάλλον ευδιάκριτοι. Στη διάρκεια των τελευταίων μηνών, επικριτές της Κίνας έχουν εμφανιστεί σε όλο το φάσμα της αμερικανικής πολιτικής σκηνής. Στην αριστερά, τα συνδικάτα θεωρούν ότι η Κίνα αποτελεί απειλή για την αμερικανική αγορά εργασίας. Από την άλλη πλευρά, οι «ιέρακες» του Πενταγώνου αισθάνονται ότι απειλούνται από την ενίσχυση των κινεζικών ενόπλων δυνάμεων – για να μην υπεισέλθουμε στην πώληση όπλων σε διάφορα κράτη-παρίες. Το Κογκρέσο πρόσφατα αποφάνθηκε ότι η κινεζική συμμετοχή στην αγορά αμερικανικής πετρελαϊκής εταιρείας αποτελεί την απαρχή μιας προσπάθειας των Κινέζων να εξαγοράσουν τις ΗΠΑ, εις βάρος της ασφάλειάς τους. Επιπλέον, η χριστιανική δεξιά του προέδρου Μπους θεωρεί το κινεζικό καθεστώς μια άθεη δικτατορία που καταδιώκει τους χριστιανούς. Και είναι δύσκολο να βρει κανείς έναν Αμερικανό ο οποίος δεν αντιμετωπίζει επικριτικά τη συνήθεια των Κινέζων αξιωματούχων να τιμωρούν παραδειγματικά όσους παραβιάζουν τις ποσοστώσεις στις γεννήσεις.

Η Κίνα πάλι αρχίζει να πιστεύει ότι η σινοφοβία που έχει καταλάβει τους Αμερικανούς συναγωνίζεται την εμμονή τους με την τρομοκρατία. Το Πεκίνο αρχίζει να παραπονείται πως η προθυμία που έχει εκφράσει η Κίνα να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας και στην επίλυση της κρίσης της Βόρειας Κορέας δεν ικανοποιεί αρκετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ με την Κίνα, το οποίο έχει διπλασιαστεί τα τελευταία δύο χρόνια, ενισχύει το πρόβλημα. O βασικός φόβος των Κινέζων είναι ότι οι εντάσεις ενδέχεται να ενισχυθούν, δημιουργώντας προβλήματα στην πρόσβαση της χώρας σε μεγαλύτερες διεθνείς αγορές και οδηγώντας ακόμη και σε στρατιωτικό ανταγωνισμό. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι ο κ. Χου δεν θα γευθεί τα «ντελικατέσεν» της κουζίνας του Λευκού Οίκου.

Πάντως, τα συμφέροντα των δύο χωρών στο μέτωπο του πολέμου του εμπορίου είναι σχεδόν ταυτόσημα. Και οι δύο χώρες θα έβγαιναν ωφελημένες από την απελευθέρωση του εμπορίου. Ομως, οι κινεζικές εξαγωγές στις ΗΠΑ είναι εξαπλάσιες από τις εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων. Επειτα από πολυετείς αμερικανικές προσπάθειες για καλύτερη πρόσβαση στην κινεζική αγορά, τώρα είναι οι Κινέζοι εκείνοι που πιέζουν για την απελευθέρωση του εμπορίου. Πολλοί Αμερικανοί θεωρούν λοιπόν πως δεν ακολουθούν το περίφημο «fair play» στις συναλλαγές τους. Τέλος, ένα άλλο «καυτό» ζήτημα είναι η διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη της Κίνας για ενέργεια, γεγονός που έχει συμβάλει στην άνοδο της τιμής του πετρελαίου.

Η βόμβα του στρατηγού Ζου

Εκτός από τους οικονομικούς παράγοντες, εκείνοι που βλέπουν με μεγάλη ανησυχία την ενίσχυση της Κίνας είναι όσοι ασχολούνται με τον αμυντικό τομέα. Θεωρούν οτι πρόκειται για ένα αυταρχικό καθεστώς, που εκσυγχρονίζει τον τεράστιο στρατό του, ο οποίος ούτως η άλλως υπερκαλύπτει τις αμυντικές ανάγκες της χώρας.

Καθώς η Κίνα ενισχύεται οικονομικά, είναι σε θέση να εξοπλίσει τον στρατό της με όπλα τελευταίας τεχνολογίας, ορισμένα από τα οποία τοποθετεί απειλητικά στο στενό της Ταϊβάν. Πριν από λίγες εβδομάδες, ο Κινέζος στρατηγός Ζου Τσενγκού απείλησε ότι η χώρα του μπορεί να εξαπολύσει εκατοντάδες πυρηνικά όπλα εναντίον αμερικανικών πόλεων, στην περίπτωση που οι δύο χώρες εμπλακούν στρατιωτικά με αφορμή την Ταϊβάν.

Στην πραγματικότητα, το ενδεχόμενο ενός πολέμου μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας όχι μόνον δεν είναι ορατό, δεν είναι καν ρεαλιστικό. H «πυρηνική βόμβα» του στρατηγού Ζου δεν αντικατοπτρίζει την επίσημη γραμμή της Κίνας, όπως άλλωστε έσπευσε να υπογραμμίσει και το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών. O κ. Χου και άλλοι Κινέζοι ηγέτες θεωρούν ότι η ενίσχυση της κινεζικής στρατιωτικής ισχύος είναι απαραίτητη προκειμένου να αποθαρρυνθεί η Ταϊβάν και να μην κηρύξει επισήμως την ανεξαρτησία της.

Και οι δύο πλευρές, πάντως, προσπαθούν να ενισχύουν τις περιφερειακές τους συμμαχίες. Οι μεν ΗΠΑ έχουν αρχίσει να φλερτάρουν με την Ινδία, προσπαθώντας παράλληλα να πείσουν την Ιαπωνία να γίνει λίγο πιο επιθετική, η δε Κίνα πλησιάζει τη Ρωσία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας.

Πάντως, Πεκίνο και Ουάσιγκτον φαίνεται να συμφωνούν απόλυτα σε ένα θέμα: ότι η Βόρεια Κορέα αποτελεί απειλή. Οι δύο κυβερνήσεις συνεργάζονται προκειμένου να πείσουν τον Κιμ Γιονγκ Ιλ να εγκαταλείψει το πυρηνικό του πρόγραμμα. Ωστόσο, και στο ζήτημα αυτό οι προτεραιότητες διαφέρουν. Για τις ΗΠΑ, ο αφοπλισμός της B. Κορέας αποτελεί πρωταρχικό στόχο. Για την Κίνα προέχει να διασφαλίσει ότι το κορεατικό καθεστώς δεν θα καταρρεύσει, οδηγώντας κύμα προσφύγων στα κινεζικά σύνορα.

Κάθε πτυχή των σινοαμερικανικών σχέσεων περιπλέκεται από το γεγονός ότι μόνον μία από τις δύο δυνάμεις είναι χώρα με δημοκρατικούς θεσμούς. Επιπλέον, το γεγονός ότι η οικονομική ενίσχυση της Κίνας έχει αρχίσει να συνοδεύεται από έναν αρκετά έντονο εθνικισμό αποτελεί μία ακόμη πηγή ανησυχίας.

Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί πως δεν υπάρχει λόγος πανικού. Μακροπρόθεσμα υπάρχουν τρεις λόγοι οι οποίοι εξηγούν γιατί η «κινεζική απειλή» είναι μάλλον υπερτιμημένη.

Β O πρώτος είναι πως σε αντίθεση με την αμερικανική κυβέρνηση, τον Οσάμα Μπιν Λάντεν και την πρώην Σοβιετική Ενωση, η Κίνα δεν προσπαθεί να εξαγάγει κάποια ιδεολογία, διότι, απλούστατα, δεν διαθέτει καμία.

Β O δεύτερος είναι ότι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις δεν αποκλείεται τελικώς να οδηγήσουν σε πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Ηδη έντονες είναι οι πιέσεις για αλλαγές.

Β O τρίτος λόγος είναι ότι η οικονομική έκρηξη της Κίνας δεν μπορεί να συνεχισθεί για πάντα. H πολιτική του ενός παιδιού έχει καταδικάσει τον κινεζικό πληθυσμό να γεράσει πριν γίνει πλούσιος. Τέλος, μια «αναγκαστική προσγείωση» της κινεζικής οικονομίας θα απέβαινε επιζήμια με πολλούς τρόπους για τον υπόλοιπο κόσμο. Σίγουρα όμως θα άμβλυνε τις ανησυχίες ότι η επόμενη υπερδύναμη δεν θα είναι χώρα της δημοκρατίας.

Και άλλοτε η Αμερική αγωνιούσε στη σκέψη της ανάδυσης ενός υπολογίσιμου Ασιάτη ανταγωνιστή. Το 1991 την «ιαπωνοφοβία» αποτύπωσε το βιβλίο «O επερχόμενος πόλεμος με την Ιαπωνία». Δεν υπήρξε καθόλου προφητικό. Ισως, λοιπόν, ύστερα από 20 χρόνια, η σημερινή «σινοφοβία» να είναι απλώς ένα ευτράπελο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή