Στη δεκαετία του 1970, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου πυροδότησαν μια σημαντική αύξηση των πετροδολαρίων τα οποία οι τράπεζες ανακύκλωσαν σε δάνεια προς αναπτύσσομενες οικονομίες, κυρίως σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Οταν ο πληθωρισμός και τα επιτόκια αυξήθηκαν κατακόρυφα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η αδυναμία των χωρών-οφειλετών να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, οδήγησαν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα στο χείλος της καταστροφής.
Σύγκριση με παλαιότερα
Θα μπορούσε άραγε σήμερα να επαναληφθεί η ίδια ιστορία; «Σε πραγματικούς όρους, οι τιμές του πετρελαίου πλησιάζουν τα επίπεδα των δεκαετιών του 1970 και του 1980», λέει ο Μάθιου Σέργουντ, αναλυτής του ινστιτούτου Economic Intelligence Unit, στο Λονδίνο. «Οι συγκρίσεις με τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 γίνονται ολοένα και πιο επίκαιρες». Στις 30 Αυγούστου, το αμερικανικό αργό εκτοξεύθηκε στα 70,85 δολάρια το βαρέλι όταν ο τυφώνας «Κατρίνα» έπληξε τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και τα διυλιστήρια με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά 90% η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού.
Την περασμένη εβδομάδα το αμερικανικό αργό πετρέλαιο έπεσε στα 63 δολάρια το βαρέλι στη Νέα Υόρκη, σχεδόν 11 ποσοστιαίες μονάδες από το ρεκόρ που είχε σημειώσει μετά τον τυφώνα «Κατρίνα». Σύμφωνα με τον Σέργουντ, είναι πολύ νωρίς να πει κανείς ότι η παρούσα αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα επιφέρει αστάθεια στις χρηματαγορές ανάλογη με εκείνη που ακολούθησε την κρίση που προκάλεσε το χρέος του Μεξικού το 1982. H εκτίμηση αυτή ωστόσο μπορεί να ανατραπεί αν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν στα σημερινά υψηλά επιπεδα.
«Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, θα υπάρξει αντίκτυπος στις παγκόσμιες αγορές». Το αν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν τόσο υψηλές είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Σύμφωνα πάντως με τον Στιβ Μπράις, οικονομολόγο στην τράπεζα Standard Chartered, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στην κρίση της δεκαετίας του 1970 και σήμερα. «Οι αιτίες της κρίσης είναι διαφορετικές. Στη δεκαετία του 1970, οι τιμές του αργού πετρελαίου εκτοξεύθηκαν εξαιτίας των προβλημάτων που υπήρχαν στην προσφορά του πετρελαίου. Σήμερα η αιτία φαίνεται ότι είναι η ανησυχία των πετρελαιοπαραγωγών ότι δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στη ζήτηση των υπολοίπων χωρών». Ενδεχόμενη μεγάλη ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο θα είχε ως αποτέλεσμα η έκρηξη των τιμών, να διαρκέσει περισσότερο από ότι πριν απο 30 χρόνια.
Επιπλέον, στη σημερινή εποχή, τα έσοδα από την πώληση του πετρελαίου χρησιμοποιούνται με διαφορετικό τρόπο. Οι χώρες του Περσικού Κόλπου,- οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο, αφού καλύπτουν το ένα τρίτο του παγκόσμιας προσφοράς σε αργό- κρατούν τα κέρδη από τις πωλήσεις πετρελαίου στην περιοχή. «Δεν έχει σημειωθεί, προς το παρόν, μεγάλη εισροή πετροδολαρίων στην παγκόσμια αγορά», επισημαίνει ο Σέργουντ. Οι χώρες του Περσικού Κόλπου και κυρίως η Σαουδική Αραβία, η υπ’ αριθμόν ένα πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου, δαπανούν χρήματα σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας και επενδύουν περισσότερο σε έργα άντλησης πετρελαίου.
Ωστόσο, υπάρχουν όρια σχετικά με το πού μπορεί να διοχετευθεί όλο αυτό το χρήμα στον Περσικό Κόλπο, υπογραμμίζει ο Σέργουντ. «Αν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν υψηλές, όλο και μεγαλύτερο κομμάτι των κερδών από το πετρέλαιο θα επενδυθεί εκτός των χωρών της περιοχής, γεγονός που θα έχει σημαντικότερο αντίκτυπο στην παγκόσμιες αγορές».
Μεγάλα κέρδη
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, τα διεθνή περιουσιακά στοιχεία των έξι χωρών μελών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Περσικού Κόλπου – του Μπαχρέιν, του Κουβέιτ, του Ομάν, του Κατάρ της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων- θα αυξηθούν πάνω από τα 360 δισ. δολάρια το 2005 και το 2006. Οι αναλυτές του Ινστιτούτου υποστηρίζουν ότι μόνον η Σαουδική Αραβία θα κερδίσει στο διάστημα 2004-2006, από τις εξαγωγές πετρελαίου περισσότερα χρήματα από όσα κέρδισε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990.
Ωστόσο αυτήν τη φορά, η εισροή των πετροδολαρίων μπορεί να έχει ηπιότερη επίδραση για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα από ό,τι στη δεκαετία του 1980 – τουλάχιστον γι’ αυτούς που διαμορφώνουν την αμερικανική πολιτική και οι οποίοι πιθανόν ανησυχούν για ενδεχόμενη μείωση της ζήτησης εκ μέρους των ασιατικών κρατών, περιουσιακών στοιχείων με ρήτρα δολαρίου.