H προσπάθεια για την εξάπλωση της δυτικού τύπου δημοκρατίας στον αραβικό κόσμο, που αποτελεί κύριο μέλημα της αμερικανικής πολιτικής και η οποία οδήγησε στη διεξαγωγή εκλογών στο Ιράκ, στην Αίγυπτο και στην Παλαιστίνη, φαίνεται πως δεν αποδίδει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς επιβραδύνονται οι διαδικασίες της κοινωνικής μεταρρύθμισης σε ολόκληρη τη γεωπολιτική περιοχή της Μέσης Ανατολής. H άνοδος των ισλαμιστών, το χάος που επικρατεί στο Ιράκ, η συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας στα χέρια των σιιτών αποτελούν, σύμφωνα με τους αναλυτές, τροχοπέδη για τον εκδημοκρατισμό των αραβικών κοινωνιών. Μάλιστα, όπως αναφέρει ο αρχισυντάκτης της «Φόρμπες Αράμπια» και οπαδός των μεταρρυθμίσεων, Σουλεϊμάν αλ Χατλάν, «η σημερινή κατάσταση φανερώνει ότι τελικά δεν υπήρξαν ουσιαστικές αλλαγές στη δομή των κοινωνιών της Μέσης Ανατολής», ενώ προσθέτει ότι «κανείς δεν δείχνει σήμερα εμπιστοσύνη στις τοπικές κυβερνήσεις πως θα εργαστούν με σκοπό τον εκδημοκρατισμό».
Η απουσία της δημοκρατίας αποτελεί γεγονός για τις περισσότερες χώρες του αραβικού κόσμου. Συγκεκριμένα, στην Αίγυπτο η κυβέρνηση του Χόσνι Μουμπάρακ ανέβαλε τις δημοτικές εκλογές για δύο χρόνια, προκειμένου να εμποδίσει την αδελφότητα των μουσουλμάνων να αποκτήσει πρόσθετη πολιτική εξουσία. Στην Ιορδανία οι μεταρρυθμιστές πιστεύουν ότι στην προσπάθειά τους για την επίτευξη των απαραίτητων κοινωνικοπολιτικών αλλαγών δεν έχουν την αρωγή της πολιτικής ηγεσίας. Στην Υεμένη, η κυβέρνηση επέβαλε λογοκρισία στα MME και διέταξε τη φυλάκιση των δημοσιογράφων εκείνων που αντιτίθενται στις κυβερνητικές αποφάσεις. Στη Σαουδική Αραβία, η φυλάκιση ενός επικριτή της κυβέρνησης, του Μουσίν αλ Αγαζί, δημιούργησε ερωτήματα σχετικά με την ελευθερία του λόγου στη χώρα, ενώ στη Συρία, την υπόσχεση για μεταρρυθμίσεις ακολούθησε η επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους επικριτές της κυβερνητικής πολιτικής.
Οι σχεδιαστές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ αποδέχονται ότι τα παραπάνω παραδείγματα αποτελούν την πραγματικότητα του αραβικού κόσμου και δεν αρνούνται ότι υπήρξαν χρονοτριβές στην προσπάθεια εκδημοκρατισμού των συγκεκριμένων κοινωνιών. Μετά την 11/9, η κυβέρνηση Μπους έθεσε πρωταρχικό της στόχο τον εκδημοκρατισμό των ισλαμικών κοινωνιών. Ομως οι αραβικές κυβερνήσεις υποστηρίζουν ότι τελικά η επίτευξη της κοινωνικής μεταβολής δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Μάλιστα, οι οικονομικά ισχυρές χώρες του Κόλπου δεν φαίνονται διατεθειμένες να εργαστούν για τέτοιου είδους μεταβολές και καθυστερούν την υλοποίησή τους. Ωστόσο, οι χρονοτριβές αυτές επιβαρύνουν την αρνητική εικόνα της κυβέρνησης Μπους τόσο στο εξωτερικό όσο και στις ίδιες τις ΗΠΑ, όπου η κοινή γνώμη αντιδρά πλέον στο ενδεχόμενο νέων, πολυδάπανων επεμβάσεων στη M. Ανατολή.