Δεν ήταν ποτέ εύκολο να εκτοπίσεις έναν πρωθυπουργό από την Ντάουνινγκ Στριτ, αλλά τώρα έχει αρχίσει πια μια συντονισμένη προσπάθεια και τα σημάδια της αποχώρησης του Τόνι Μπλερ μοιάζουν αλάνθαστα. Τα σκάνδαλα των Εργατικών υπουργών, οι ήττες στις δημοτικές εκλογές και ο χαοτικός ανασχηματισμός που τις ακολούθησε ήλθαν να επιδεινώσουν τη ζημιά που έχει υποστεί ο κ. Μπλερ εξαιτίας του πολέμου στο Ιράκ. Εννέα χρόνια εξουσίας έσβησαν την άλλοτε αφοπλιστική ακτινοβολία αυτού του χαρισματικού πολιτικού. «Ο πραγματικός ανασχηματισμός έπρεπε να γίνει στο πρόσωπο του ίδιου του πρωθυπουργού», δήλωσε ο Κρις Χιουν, υπουργός Περιβάλλοντος στη σκιώδη κυβέρνηση των Φιλελεύθερων Δημοκρατών. «Οτιδήποτε άλλο μοιάζει ως δεύτερη λύση. Ο κ. Μπλερ έχει προσπεράσει την ημερομηνία λήξης του»…
Σίγουρα πρόκειται για μια άποψη που συμμερίζεται ο υπουργός Οικονομικών και δεξί χέρι του Μπλερ, Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος έχει κουραστεί να περιμένει τη σειρά του για την πρωθυπουργία. Η πρόσφατη έκκληση του κ. Μπράουν για «σταδιακή μετάβαση εξουσίας» αποτελούσε απλώς ευγενική διατύπωση του αιτήματος να οριστεί το χρονοδιάγραμμα εξόδου ορισμένων εσωκομματικών αντιπάλων· όχι και τόσο κόσμιος τρόπος για να αποχαιρετίσουν οι Εργατικοί τον άνθρωπο που τους οδήγησε σε τρεις αλλεπάλληλες εκλογικές νίκες, αν και η μικρότερη απέβη καθοριστική. Η πολιτική όμως είναι ένα άσχημο άθλημα και τώρα ο Μπλερ γίνεται θύμα των δικών του ψυχολογικών παζαριών.
Προς αποχώρηση
Για να εξασφαλίσει την αφοσίωση του κ. Μπράουν πριν από έναν χρόνο, ο Τόνι Μπλερ υποχρεώθηκε να διακηρύξει ότι δεν θα ξαναθέσει υποψηφιότητα. Αυτό ισοδυναμούσε με αναγγελία του τέλους τής πολιτικής του σταδιοδρομίας και εάν πίστεψε ότι έτσι θα κατευνάσει όσους διέκριναν σε αυτόν κάποιο σύνδρομο Θάτσερ έκανε λάθος. Από τη στιγμή που ξεκαθαρίζεις ότι οδεύεις προς την έξοδο, είναι αναπόφευκτο ο αντίπαλός σου να προσπαθήσει να σε σπρώξει προς την πόρτα. Αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα. Η διαδικασία μοιάζει μη αναστρέψιμη. Ακόμη και η ίδια η δήλωση του κ. Μπλερ ότι δεν επιδιώκει να ολοκληρώσει την τρίτη του θητεία, αλλά και η υπόσχεσή του να δώσει «άπλετο χρόνο» στον διάδοχο προκειμένου να ετοιμαστεί για τις επόμενες εκλογές, δεν πρόκειται να σταματήσουν τη φιλολογία γύρω από το κεντρικό ερώτημα: Πότε θα φύγει;
Ο κ. Μπλερ έχει περιληφθεί σε μια ομάδα Ευρωπαίων ηγετών, ανίκανων να δώσουν στην ήπειρο οποιαδήποτε νέα κατεύθυνση για τον επόμενο χρόνο, τουλάχιστον. O Γάλλος πρόεδρος, Ζακ Σιράκ, βρίσκεται σε ανάλογη θέση, οδεύοντας προς τις εκλογές του επόμενου έτους, ενώ ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ρομάνο Πρόντι έχει τόσο ισχνή πλειοψηφία που τα περιθώρια ελιγμών του είναι περιορισμένα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση -με το σχέδιο του ευρωπαϊκού Συντάγματος εγκλωβισμένο σε αδιέξοδο αφού απορρίφθηκε από τους Δανούς και τους Γάλλους- θα παραμείνει σε κατάσταση σύγχυσης για αρκετό καιρό. Μόνο η Γερμανίδα καγκελάριος, Αγκελα Μέρκελ είναι ανερχόμενη προσωπικότητα μεταξύ των μεγάλων Ευρωπαίων ηγετών. Αλλά είναι απομονωμένη.
Ελλειψη εμπιστοσύνης
Ο κ. Μπλερ, απασχολημένος με την επιβίωσή του στο εσωτερικό, δεν θα χαλαρώσει αυτή την απομόνωση. Η σχέση του με τον Γκόρντον Μπράουν έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό που εμποδίζει τη λειτουργία της κυβέρνησης. Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο ανδρών πια. Οι πολιτικές συναλλαγές μεταξύ των στρατοπέδων τους είναι δηλητηριώδεις. Τις τελευταίες εβδομάδες, η κυβέρνηση βούλιαξε στα βαθιά, εν μέσω ερωτικών και άλλων σκανδάλων. Ο μετασχηματισμός του κ. Μπλερ, σε αντίθεση με την εκκαθάριση του υπουργικού συμβουλίου του Χάρολντ ΜακΜίλαν το 1962, απλώς άλλαξε τις θέσεις των παλαιών γνωστών προσώπων, αντί να προβάλει νέα. Ο ΜακΜίλαν είχε προωθήσει τότε υπερσυντηρητικούς πολιτικούς, οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν μακροπρόθεσμη επίδραση ο καθένας με τον τρόπο του, περιλαμβανομένων των Κιθ Τζόζεφ και Ινοκ Πάουελ. Ο Μπλερ, ωστόσο, στράφηκε προς οικεία αφοσιωμένα πρόσωπα, μεταξύ τους και ο Τζον Ριντ, ο οποίος ανέλαβε το όγδοο αξίωμά του μετά το 1997 ως υπουργός Εσωτερικών, όπως και η Μάργκαρετ Μπάκετ, η νέα υπουργός Εξωτερικών. Το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός επιδίωξε με τον τρόπο αυτό να εδραιώσει τη θέση του εξόργισε τον Γκόρντον Μπράουν. Ο ανασχηματισμός αφήνει να εννοηθεί ότι ο Τόνι Μπλερ θέλει να παραμείνει στο πολιτικό παιχνίδι, διεκδικώντας μισή θητεία τουλάχιστον.
Σύμφωνα με μια θεωρία, ο Βρετανός ηγέτης επιθυμεί να συμπληρώσει μια δεκαετία στην εξουσία, διατηρώντας την πρωθυπουργία για έναν χρόνο ακόμη έως τον επόμενο Μάιο. Σύμφωνα με μια άλλη, ενδέχεται ίσως να αναγγείλει αυτή την αποχώρησή του στην ομιλία που θα απευθύνει στο συνέδριο του κόμματος στα τέλη του έτους. Η Ιστορία όμως -από τον Τσόρτσιλ έως τη Θάτσερ- δείχνει ότι τα πράγματα δεν θα είναι τόσο εύκολα. Ο Τόνι Μπλερ είναι ακόμη νέος. Δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα άλλο πιθανό πόστο. Πρόσωπα εστάλησαν στα Ηνωμένα Εθνη για να διερευνήσουν αν υπάρχει πιθανότητα να διαδεχθεί τον Κόφι Ανάν στη θέση του γενικού γραμματέα του Οργανισμού, αλλά οι αποτυχίες στο Ιράκ, μεταξύ άλλων παραγόντων, καθιστούν τον στόχο απρόσιτο. Καθώς περιμένει ο Γκόρντον Μπράουν, θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός. Ο ίδιος έχει αναγνωρίσει ότι ένα διχασμένο κόμμα αποτελεί βέβαιη συνταγή για την καταστροφή, ειδικά τώρα που οι Συντηρητικοί ξέφυγαν επιτέλους από τη δική τους πορεία αυτοκαταστροφής.
Μικρά κέρδη
Τα κέρδη των Τόρις στο Λονδίνο και στη νοτιοανατολική Βρετανία στις τοπικές εκλογές καταδεικνύουν ότι μέρος της υποστήριξης στον πυρήνα του «Νέου Εργατικού Κόμματος» φθίνει παρότι το Μάντσεστερ και το Λίβερπουλ παραμένουν σταθερά στην τροχιά των Εργατικών.
Οι εκλογές στις δυτικές κοινωνίες κερδίζονται στο κέντρο. Με ένα κόμμα να τον τραβά στα Αριστερά και τις πολιτικές διεργασίες να τον σπρώχνουν στα Δεξιά, ο κ. Μπράουν θα χρειαστεί να κάνει αρκετούς ελιγμούς αν υποθέσουμε ότι αναλαμβάνει την εξουσία.
«Μικρή διαφορά υπάρχει μεταξύ των δύο ανδρών, αλλά ο Μπράουν θεωρείται πιο Αριστερός, πιο Εργατικός», δήλωσε ο κ. Χιουν. «Ετσι θα υποχρεωθεί ίσως σε επανορθώσεις, όντας σκληρός στο θέμα της εγκληματικότητας, στενός συνεργάτης των ΗΠΑ και δραστήριος μεταρρυθμιστής των δημόσιων υπηρεσιών». Ο Τόνι Μπλερ θα χρειαστεί και αυτός να κάνει υπομονή έως ότου τον κρίνει η Ιστορία. Εως ότου αποδειχθεί ότι έδωσε πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα, απ’ όση θα ήθελε, στην έκβαση του πολέμου στο Ιράκ. Η αξιοπιστία του δεν αποκαταστάθηκε ποτέ από το πλήγμα ενός πολέμου που βασίστηκε σε πλαστά στοιχεία. Η αισιοδοξία της χώρας του, ωστόσο, είναι ανέπαφη χάρη στην οξεία αίσθηση του κ. Μπλερ για την εποχή του και την αναγέννηση ενός κόμματος, που αποδείχθηκε στραμμένο στην οικονομία της αγοράς. Τα ίδια επιχειρηματικά δαιμόνια θα πρέπει τώρα να πουν στον κ. Μπλερ ότι η χειρότερη ζημιά για την κληρονομιά του θα ήταν να μείνει περισσότερο απ’ όσο τον θέλουν.