Λίαν κατατοπιστική για την Τουρκία πρέπει να υπήρξε η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την Τρίτη, να αναστείλει μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου την απόφασή της για την ένταξη ή μη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ενωση την 1η Ιανουαρίου του 2007. Ηταν μια απόφαση που αν και περιβεβλημένη τεχνοκρατικό μανδύα υπήρξε βαθύτατα πολιτική και χωρίς αμφιβολία ελήφθη καθ’ υπόδειξιν της Γαλλίας και ίσως μερικών ακόμα κρατών-μελών.
Οι δύο χώρες έχουν ολοκληρώσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις τους από τον Δεκέμβριο του 2004, όμως την Τρίτη, ύστερα από αρκετούς μήνες «θορύβου», της υφέρπουσας φημολογίας που προηγείται κάθε ευρωπαϊκής απόφασης, διαπιστώθηκε ότι αμφότερες έχουν ακόμα πολλά να κάνουν μέχρι να κριθούν τελεσίδικα ικανές για προσχώρηση.
Απτές αποδείξεις
Ετσι, τους ζητούνται, μέχρι τον Οκτώβριο, απτές αποδείξεις ότι η διαφθορά αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, ότι το οργανωμένο έγκλημα πλήττεται με σθένος και επιτυχία, ότι η διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων θα είναι χρηστή, ακόμα και ότι είναι αποτελεσματικοί οι μηχανισμοί αντιμετώπισης επιζωοτιών. Βέβαια εκ του ασφυκτικού χρονοδιαγράμματος και μόνον καθίσταται σαφές ότι δεν αναμένεται ούτε μπορεί να αναμένεται ουσιώδης πρόοδος, εκτός ίσως από την εσπευσμένη σύλληψη κάποιων… άτυχων μαφιόζων.
Γι’ αυτό και ο κατάλογος της Επιτροπής θα ήταν ακόμα πιο ειλικρινής αν περιείχε επίσης την επισήμανση: «και πολλές κυβερνήσεις απαιτούν να δείξουμε στους ψηφοφόρους τους πόσο αυστηροί είμαστε». Αυτό είναι και το μήνυμα που κυρίως ενδιαφέρει την Τουρκία.
Είναι ένα μήνυμα διπλό. Κατ’ αρχήν η Αγκυρα πληροφορείται ότι πλέον η Ευρώπη εξετάζει εξονυχιστικά τις υποψήφιες χώρες. Κάθε παρέκκλιση από τα όσα έχουν συμφωνηθεί και απαιτηθεί θα τιμωρείται. Μάλιστα, την επομένη της αποφάσεως, ο επίτροπος Διεύρυνσης, Ολι Ρεν, από τη Σόφια όπου είχε μεταβεί για να παρηγορήσει τους Βούλγαρους, προειδοποίησε την Αγκυρα με αναστολή των διαπραγματεύσεων αν δεν επιστρέψει στην οδό του εκδημοκρατισμού και δεν ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της σε κυπριακά πλοία και αεροσκάφη.
Αντίστοιχα μηνύματα λαμβάνουν άλλωστε και τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων, όπως απέδειξαν οι περιπέτειες της Κροατίας, που το περασμένο φθινόπωρο είδε τη δική της προσχώρηση να απειλείται λόγω της αδυναμίας σύλληψης του στρατηγού Γκοτόβινα ή πιο πρόσφατα της Σερβίας, που παραμένει στο περιθώριο μέχρι να συλλάβει τον στρατηγό Μλάντιτς. Μάλιστα η Σερβία απειλείται με «συνέπειες» κι αν δεν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Μαυροβουνίου, εφόσον πράγματι αυτό είναι το πόρισμα του δημοψηφίσματος. Τέλος, υπάρχει και η ατυχής Λιθουανία, στην οποία επίσης την Τρίτη δεν επετράπη να υιοθετήσει το ευρώ λόγω (αμφισβητούμενης) απόκλισης ενός δεκάτου της μονάδας από το κριτήριο του πληθωρισμού.
Η Τουρκία πρέπει να αντλήσει από τα παραδείγματα αυτά τα συμπεράσματά της, σχετικώς με τις συνέπειες της άρνησής της να υλοποιήσει τα όσα δεσμεύθηκε να πράξει περί τον εκδημοκρατισμό της καθώς και έναντι της Κύπρου.
Η ατιμωρησία του παρελθόντος, της υποδεικνύει η Ευρώπη, που από το 2002 μέχρι το 2005 παρέβη σε κάθε στάδιο τις ίδιες τις δικές της εξαγγελίες και «αρχές» για να προωθήσει την τουρκική υποψηφιότητα, δεν θα συνεχισθεί: Pacta sunt servanda, οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται και η Τουρκία οφείλει να πραγματοποιήσει τα όσα της έχουν υποδειχθεί εντός του χρονοδιαγράμματος που έχει τεθεί.
Το δεύτερο σκέλος του μηνύματος είναι ότι πράγματι έχει ουσία η διαρκής ευρωπαϊκή απειλή, πως η επιτυχής ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων αποτελεί αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για την ομαλή προσχώρησή της στην Ενωση. Πιο απλά, η ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ουδόλως εγγυάται την ένταξη.
Αλλωστε, Βουλγαρία και Ρουμανία έχουν προ πολλού ολοκληρώσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, όμως η Ενωση είχε διατηρήσει τη δυνατότητα 12μηνης αναβολής της προγραμματισμένης για την 1η Ιανουαρίου 2007 προσχώρησής τους, αν δεν κατέβαλλαν «επαρκείς περαιτέρω προσπάθειες». Με την απόφασή της, η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι μια παραπομπή τους στο 2008 παραμένει απόλυτα ρεαλιστικό σενάριο. Ομως αυτή η 12μηνη παράταση της αναμονής είναι και η μέγιστη προβλεπόμενη ποινή για την περίπτωση των δύο βαλκανικών χωρών…
Για την Αγκυρα η μέγιστη ποινή ή απειλή είναι απείρως σοβαρότερη: της έχει ήδη επισημανθεί πολλάκις ότι ακόμα κι αν κάνει τα πάντα ενδέχεται τελικά να περιορισθεί σε μια «ειδική σχέση» με την Ε.Ε. Μέχρι τώρα, αυτό το επιχείρημα παρέμενε κάπως θεωρητικό, όμως η Βουλγαρία και η Ρουμανία αποδεικνύουν ότι μπορεί πολύ εύκολα η θεωρία να γίνει πράξη, για λίγους μήνες σήμερα, ίσως για πολλά χρόνια όταν έρθει η ώρα της Τουρκίας. Αυτός είναι ο ευρωπαϊκός ζουρλομανδύας που οφείλει να φορέσει η Αγκυρα, αν επιθυμεί να έχει πράγματι η ευρωπαϊκή επιδίωξή της ρεαλιστικές ελπίδες υλοποίησης.
Παρεμπιπτόντως, είναι ενδιαφέρον ότι κατανοώντας πλήρως τι συμβαίνει, Βουλγαρία και Ρουμανία διατυμπανίζουν συνεχώς από την Τρίτη και εντεύθεν ότι θα… ανασκουμπωθούν και προ ουδενός θα διστάσουν για να ικανοποιήσουν την Επιτροπή. Η Τουρκία, που μάλλον δεν έχει καταλάβει τι συμβαίνει, απαντά στις αντίστοιχες ευρωπαϊκές αιχμές με αγανάκτηση και λεονταρισμούς. Εκείνο που μένει να φανεί, είναι ποιος ακολουθεί εν προκειμένω τη σωστή τακτική.
Γαλλία – Γερμανία
Βέβαια, είναι σαφές ότι σαν κάθε άσκηση δημοσίων σχέσεων, γιατί περί αυτού πρόκειται το «καψόνι» στο οποίο υποβάλλονται τώρα Βούλγαροι και Ρουμάνοι, η νέα ευρωπαϊκή αυστηρότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το δημόσιο αίσθημα στα κράτη-μέλη και πρωτίστως στο δίπολο Γαλλίας – Γερμανίας.
Η Βουλγαρία, η Ρουμανία, αλλά και η Κροατία με τη Σερβία έχουν την ατυχία να περνούν από ευρωπαϊκές εξετάσεις σε μια περίοδο κατά την οποία, μετά το περυσινό ναυάγιο του ευρωπαϊκού Συντάγματος, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δίνουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στις αρνητικές για κάθε περαιτέρω διεύρυνση και εχθρικές για την Τουρκία διαθέσεις της κοινής τους γνώμης.
Ισως σε δέκα χρόνια το κλίμα να έχει αλλάξει. Ομως για την Αγκυρα αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει παρηγοριά. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο, είναι υποχρεωμένη να αποδείξει πως σε ό,τι την αφορά, pacta sunt servanda.