Το Ιράν περιμένει τώρα τις ευρωπαϊκές προτάσεις

Το Ιράν περιμένει τώρα τις ευρωπαϊκές προτάσεις

7' 31" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Καθώς το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών οργάνωσε συνέντευξη Τύπου, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από την κρίσιμη συνάντηση εκπροσώπων των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γερμανίας στο Λονδίνο γύρω από την ευρωπαϊκή, συμβιβαστική πρόταση προς την Τεχεράνη, όλοι οι ξένοι ανταποκριτές περίμεναν κάποιο φως γύρω από ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ωστόσο, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Χαμίντ Ρεζά Ασεφί διάλεξε ένα εντελώς διαφορετικό θέμα για την εισηγητική του τοποθέτηση: Συνεχάρη τον… ιρακινό λαό για τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης Μαλίκι, εξέφρασε τη θέληση της Τεχεράνης να συνεργασθεί με τη Βαγδάτη και ανακοίνωσε ότι ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών κ. Μοτακί θα επισκεφθεί σύντομα το Ιράκ. Η αίσθηση όλων των ξένων συναδέλφων ήταν ότι ο Ασεφί «τα είπε στη νύφη, για να τα ακούσει η πεθερά». Οτι επρόκειτο δηλαδή για μια χειρονομία που είχε ως πραγματικό αποδέκτη την Ουάσιγκτον, υπενθυμίζοντας την ιδιαίτερη επιρροή που ασκεί το σιιτικό καθεστώς Ιράν στην επίσης σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ. Μια χειρονομία που μπορεί να εκληφθεί ως προσφορά «υπεύθυνου» ρόλου προς τους Αμερικανούς, με αντάλλαγμα μια αξιοπρεπή για το Ιράν διέξοδο στο πυρηνικό πρόβλημα ή ως απειλή ή και τα δύο μαζί. Αλλωστε, ο κ. Ασεφί φρόντισε να ενισχύσει το αμφίσημο μήνυμα προς την Ουάσιγκτον λίγο αργότερα. Απαντώντας σε ερώτηση γύρω από την άρνηση των ΗΠΑ να προσφέρουν εγγυήσεις ασφαλείας (πρακτικά, μη επίθεσης) στο Ιράν, κάτι που φέρονται να επιζητούν οι Ευρωπαίοι, δήλωσε: «Αυτό που περιμένουμε από τους Αμερικανούς είναι να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους. Δεν περιμένουμε εγγυήσεις ασφαλείας. Μάλλον οι Αμερικανοί πρέπει να ζητήσουν εγγυήσεις ασφαλείας από άλλες χώρες» – ένα σαφές υπονοούμενο για τις δυσκολίες που συναντούν οι ΗΠΑ στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Επί της ουσίας της ευρωπαϊκής πρότασης, ο κ. Ασεφί απέφυγε να τοποθετηθεί, δηλώνοντας ότι δεν έχει υποβληθεί ούτε επίσημα ούτε ανεπίσημα στην Τεχεράνη. Τόνισε όμως ότι η κυβέρνησή του θα είναι κατ’ αρχήν «ανοιχτή» στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, εφόσον αυτή θα σέβεται το δικαίωμα του Ιράν στην ειρηνική χρήση πυρηνικής ενέργειας, που κατοχυρώνεται από το διεθνές δίκαιο. Η τοποθέτηση αυτή, όπως και οι ταυτόσημες δηλώσεις του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών από τη Δαμασκό, σηματοδοτούν μια μεγαλύτερη ευελιξία της Τεχεράνης, τουλάχιστον στο ρητορικό επίπεδο, έναντι των πρόσφατων δηλώσεων του προέδρου Αχμεντινετζάντ, ο οποίος, προτού συγκεκριμενοποιηθεί το περιεχόμενο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας, είχε δηλώσει καυστικά ότι «μας προσφέρουν σοκολάτες και καρύδια και μας ζητάνε χρυσάφι».

Εκτός από το θέμα του πυρηνικού προγράμματος, ο ιρανικός Τύπος δίνει έμφαση τις τελευταίες ημέρες στη σύνοδο κορυφής του Συμφώνου της Σαγκάης, τον Ιούνιο, όπου έχει προσκληθεί και θα συμμετάσχει ο Αχμεντινετζάντ. Πρόκειται για την περιφερειακή συνεργασία των χωρών της Κεντρικής Ασίας σε θέματα ασφαλείας, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία Ρωσίας και Κίνας. Ο κ. Ασεφί επιβεβαίωσε ότι το Ιράν, που μετέχει στο Σύμφωνο ως παρατηρητής, επιθυμεί να καταστεί πλήρες μέλος του. Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι η υποψηφιότητά του θα εξετασθεί ως «πακέτο» μαζί με τις άλλες χώρες που έχουν εκφράσει ανάλογο ενδιαφέρον (Ινδία, Πακιστάν) και ότι δεν πρέπει να αναμένεται απόφαση κατά την προσεχή σύνοδο.

Εθνικισμός και πυρηνικά

Συνομιλώντας με αξιωματούχους διαφόρων τάσεων, δημοσιογράφους και πανεπιστημιακούς, θέσαμε το ερώτημα γιατί είναι τόσο δύσκολο στο Ιράν να παραιτηθεί από τον εμπλουτισμό ουρανίου στο έδαφός του, διακινδυνεύοντας οδυνηρές οικονομικές κυρώσεις ή ακόμη και στρατιωτικές περιπέτειες με τις ΗΠΑ. Ολοι ανεξαιρέτως οι συνομιλητές μας συμφώνησαν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα είναι το μόνο ζήτημα όπου υπάρχει συναίνεση όχι μόνο του συνόλου του πολιτικού κατεστημένου αλλά και της λαϊκής πλειοψηφίας, καθώς ερεθίζει τα εθνικιστικά και αντιαποικιοκρατικά αντανακλαστικά της κοινής γνώμης.

«Στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος ενώνονται τα δύο βασικά ρεύματα της ιρανικής εθνικής ταυτότητας», μας λέει ο Καουμπίτ Ταράνα, αναλυτής διεθνών θεμάτων στη μεγαλύτερης κυκλοφορίας ιρανική εφημερίδα «Χαμσαρί» και διευκρινίζει: «Τα δύο αυτά ρεύματα είναι το σιιτικό Ισλάμ και ο εθνικισμός ενός λαού που αισθάνεται κληρονόμος μιας από τις αρχαιότερες και ισχυρότερες αυτοκρατορίες, που νιώθει ότι προέρχεται από τους Αριους, ότι είναι ανώτερος από τους Αραβες, τους Αφγανούς και τους Τούρκους που τον περιτριγυρίζουν. Το πυρηνικό πρόγραμμα συμβολίζει τη θέλησή του να βγει από αυτή τη ζώνη της καθυστέρησης και να πάρει τη θέση που του ανήκει, να φτάσει στο ίδιο επίπεδο με τις παλιές αποικιοκρατικές δυνάμεις που τον εκμεταλλεύονταν και τον καταπίεζαν. Βεβαίως, υπάρχουν αντίθετες φωνές αναλυτών, που εκφράζονται κυρίως μέσω Ιντερνετ, αλλά δεν έχουν μεγάλη απήχηση, πέρα από ένα τμήμα της μορφωμένης μεσαίας τάξης».

Ιρανός αξιωματούχος, κάθε άλλο παρά «αιρετικός», εξέφρασε την εξής εκτίμηση: «Δεν είμαστε τρελοί ή τυχοδιώκτες ώστε να επιζητούμε στρατιωτική σύγκρουση. Ωστόσο, με αυτήν την κυβέρνηση στις ΗΠΑ, δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα μας ξημερώσει. Αν υποχωρήσουμε στο θέμα του εμπλουτισμού ουρανίου χωρίς κανένα αντάλλαγμα, θα είναι σήμα αδυναμίας και μετά θα μας ζητήσουν και άλλα – τη μία να αναγνωρίσουμε το Ισραήλ, την άλλη να κόψουμε τη βοήθεια προς τους Παλαιστίνιους, τελικά να τους δώσουμε την εξουσία! Επί οκτώ χρόνια οι Αμερικανοί είχαν απέναντί τους έναν μεταρρυθμιστή πρόεδρο, τον Χαταμί, για τον οποίο όλη η Δύση είχε μόνο καλά λόγια. Και πώς τον ενθάρρυναν; Με το να βάλουν το Ιράν στον λεγόμενο… Αξονα του Κακού, μαζί με τον Σαντάμ και τη Βόρεια Κορέα! Αυτή τη στιγμή, δεν νομίζω ότι οι Αμερικανοί θέλουν όντως να προχωρήσει η ευρωπαϊκή πρόταση. Μάλλον θέλουν να ταπεινώσουν την Ευρώπη, να αποδείξουν ότι δεν μπορεί να δώσει λύση σε μια διεθνή κρίση όπου ανέλαβε πρωτοβουλίες. Γι’ αυτό και δεν μας δίνουν εγγυήσεις ασφαλείας ούτε επιθυμούν απ’ ευθείας διάλογο με την Τεχεράνη».

Διπλωμάτης σημαντικής ευρωπαϊκής χώρας τόνιζε ότι, παρά τη δικαιολογημένη καχυποψία της Δύσης για τις προθέσεις της Τεχεράνης, γεγονός είναι ότι μέχρι στιγμής το Ιράν συνεργάζεται πλήρως με τους επιθεωρητές της ΙΑΕΑ (κάνουν πιο συχνά το δρομολόγιο Βιέννη – Τεχεράνη από τη διαδρομή του μετρό που τους πάει από το σπίτι στο γραφείο, όπως μας είπε). Πρόσθεσε δε ότι οι Ιρανοί πρότειναν πρόσφατα στην ΙΑΕΑ να εγκαταστήσει μόνιμα παρατηρητές στο Ιράν, κάτι που μέχρι στιγμής έχει γίνει μόνο στην Ιαπωνία.

Τρεις γραμμές άμυνας

Ενδιαφέρον έχουν οι απόψεις του Χάμζα Μουσαβί, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. «Αν η κυβέρνηση ανακοίνωνε αύριο ότι έγινε δοκιμή της πρώτης πυρηνικής βόμβας, ο κόσμος θα πανηγύριζε, όπως έγινε στο Πακιστάν. Θα ένιωθε πιο ασφαλής απέναντι στις ΗΠΑ και το Ισραήλ, που έχουν πυρηνικά όπλα – ο πρόεδρος Μπους δήλωσε ότι δεν αποκλείει να μας τα ρίξει. Ο κόσμος αισθάνεται πραγματικά ότι απειλείται από τους Αμερικανούς, που έχουν γίνει πια… γείτονές μας, καθώς τα στρατεύματά τους μας έχουν περικυκλώσει – σε Ιράκ, Αφγανιστάν, Κουβέιτ, Κατάρ, Μπαχρέιν, Πακιστάν και Τουρκία.

Ωστόσο η κυβέρνηση δεν επέλεξε αυτόν τον δρόμο, τον δρόμο της Βόρειας Κορέας. Παραιτείται από το πυρηνικό όπλο, αλλά εννοεί να διαπραγματευθεί σκληρά ανταλλάγματα όπως μεταφορά τεχνολογίας, ένταξη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, επενδύσεις ξένων κεφαλαίων κ.ά. Το ζήτημα είναι ότι μας κλείνουν όλες τις πόρτες, είτε είναι στην εξουσία ο Χαταμί είτε ο Αχμεντινετζάντ, κι αυτό οδηγεί σε πόλωση. Στη συνέχεια, η ακραία δεξιά πτέρυγα του καθεστώτος χρησιμοποιεί την πόλωση για να συσπειρώνει γύρω της την κοινωνία και να απομονώσει τους μεταρρυθμιστές, που εμφανίζονται μέσα σ’ αυτό το κλίμα σαν ενδοτικοί, αν όχι και φερέφωνα των εχθρών μας».

Δεν πρόκειται, ωστόσο, για παιχνίδι πολύ υψηλού ρίσκου; Ο κ. Μουσαβί απαντά: «Νομίζω ότι έχουν στο μυαλό τους τρεις γραμμές άμυνας. Η πρώτη, είναι η Ρωσία και η Κίνα, που θα εμποδίσουν, οποιαδήποτε απόφαση για κυρώσεις και για πόλεμο. Η δεύτερη είναι η επιρροή που ασκούμε στο Αφγανιστάν, στο Λίβανο στο Ιράκ- αλλά και στην ίδια την κυβέρνηση. Και η τρίτη γραμμή άμυνας είναι η δυνατότητα που έχουμε να απαντήσουμε στρατιωτικά σε αμερικανική επίθεση πλήττοντας το Ισραήλ- κάτι που λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψιν και το ισχυρό ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ».

Τυχοδιωκτισμοί με τις εθνικές μειονότητες

Ενα ζήτημα, πάντως, που έχει αρχίσει τελευταία να ανησυχεί την Τεχεράνη, αν και περνάει εντελώς απαρατήρητο στη Δύση, είναι η αναζωπύρωση της δράσης ορισμένων αυτονομιστικών, αντικαθεστωτικών ομάδων, που κάποτε καταφεύγουν ακόμη και σε ένοπλες επιθέσεις. Από τα 70 εκατομμύρια των Ιρανών, περίπου 54% είναι Πέρσες, 25% Αζέροι, 10% Κούρδοι, 3% Αραβες (οι οποίοι, όμως, βρίσκονται στην κατ’ εξοχήν πετρελαιοπαραγωγό περιοχή του Κουζεστάν), 2% Βαλούχοι, 2% Τουρκμένιοι κ.ά. Από το 2003, μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου έχουν αναπτύξει στενές σχέσεις με το «Κίνημα Εθνικής Αφύπνισης Νοτίου Αζερμπαϊτζάν» κάποιου Μαχμούντ Αλί Τσεχρεγκανί, που, όπως και η τρομοκρατική οργάνωση «Μουτζαχεντίν Χαλκ» του Ρατζαβί, έχει πολύ περισσότερους φίλους στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό της χώρας. Αν οι Αζέροι είναι, ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό ενσωματωμένοι στο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα του Ιράν, δεν είναι βέβαιο ότι συμβαίνει το ίδιο με μικρότερες μειονότητες. Στο Σιστάν – Βαλουχιστάν, την πιο φτωχή περιφέρεια της χώρας στα σύνορα με το Πακιστάν, με αρχαϊκές – φυλετικές δομές και σουνιτικό θρήσκευμα, σημειώθηκαν πρόσφατα ένοπλες επιθέσεις, με καμιά δεκαριά νεκρούς. Πρόκειται για ομάδες κυρίως μαφιόζικου χαρακτήρα, που θησαυρίζουν από το λαθρεμπόριο ναρκωτικών, τα οποία ξεκινούν από το Αφγανιστάν και διακινούνται, μέσω Ιράν και Τουρκίας, στην Ευρώπη. Εκρήξεις βομβών σημειώθηκαν τελευταία και στο Κουζεστάν, ενώ το Ιράν έχει έρθει τελευταία πιο κοντά με την Τουρκία για την αντιμετώπιση οποιωνδήποτε αυτονομιστικών τάσεων των Κούρδων. Ο Καουμπίτ Ταράνα θεωρεί ότι είναι πολύ πιθανό να βρίσκεται πίσω από αυτά αμερικανικός «δάκτυλος» και κάνει λόγο για σενάριο τύπου Κοσσυφοπεδίου: Να ενθαρρύνουν δηλαδή οι Αμερικανοί κάποια αυτονομιστικά επεισόδια, για να εμφανισθούν στη συνέχεια ως προστάτες «καταδιωκόμενων μειονοτήτων» και να δικαιολογήσουν κάποιου είδους «ανθρωπιστικό πόλεμο».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή