ΠΡΙΣΤΙΝΑ. Σε αρχική συμφωνία έφθασαν χθες εκπρόσωποι των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου με εκπροσώπους των Σέρβων για την προστασία των ορθόδοξων πολιτιστικών και θρησκευτικών μνημείων της επαρχίας, στην οποία πλειοψηφούν οι αλβανόφωνοι. «Υπάρχουν ακόμη ορισμένες διαφορές αντιλήψεων, αλλά η συμφωνία για την προστασία των μνημείων είναι ιδιαίτερα σημαντική», είπε ο Αυστριακός επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του ΟΗΕ, πρέσβης Αλμπερτ Ρόχαν. Σύμφωνα με τον Αυστριακό διπλωμάτη, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στη σημασία της «φυσικής προστασίας» των ορθόδοξων μονών, η οποία θα εξασφαλίζεται από δυνάμεις κυανόκρανων.
Τον Μάρτιο του 2004, οι ιεροί τόποι των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου έγιναν στόχος αντισερβικών διαδηλώσεων, που οδήγησαν στην καταστροφή πάνω από τριάντα βυζαντινών εκκλησιών και μοναστηριών. Τη χρονιά εκείνη, η UNESCO ανακήρυξε τη μονή του Βισόκι Ντεκάνι, μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Θα ανοικοδομηθεί
«Κάθε κατεστραμμένο θρησκευτικό μνημείο πρέπει να ανοικοδομηθεί, με τη βοήθεια ειδικών της UNESCO και της Ε.Ε.», είπε ο Ρόχαν. Η αρχική συμφωνία προβλέπει ότι οι σερβικές ορθόδοξες ενορίες του Κοσόβου θα έχουν δικαίωμα να διατηρούν ειδικούς δεσμούς με το Πατριαρχείο Βελιγραδίου, θα απολαμβάνουν ειδικού φορολογικού καθεστώτος, απόλυτης ελευθερίας κινήσεων και το δικαίωμα να επενδύουν σε επιχειρηματικές προσπάθειες.
«Βρήκαμε κοινό έδαφος συζήτησης σε πολλά πρακτικά σημεία. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή ήταν η πρώτη συνάντηση για το θέμα αυτό», είπε ο επικεφαλής της σερβικής αντιπροσωπείας, Λέον Κότζεν. Οι Σέρβοι διαπραγματευτές προσπάθησαν επίσης να συνδέσουν το ζήτημα της προστασίας σερβικών ορθόδοξων εκκλησιών και μονών με εκείνο της αυτονομίας της σερβικής μειονότητας στο Κόσοβο, κάτι με το οποίο διαφωνεί η αλβανική πλευρά. «Διαφωνούμε με τη σύνδεση του θέματος της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς με το ζήτημα της αποκέντρωσης των εξουσιών», είπε ο Αλβανός διαπραγματευτής Ιλμπέρ Κίσα. Στις συνομιλίες συμμετείχαν τρεις Σέρβοι ορθόδοξοι αρχιερείς, συμπεριλαμβανομένου του επισκόπου Αρτεμίου, ιεράρχη στο κεντρικό Κόσοβο.
Το κουτί της Πανδώρας και για άλλα αποσχιστικά κινήματα στην Ευρώπη και την πρώην Σοβιετική Ενωση θα μπορούσε να ανοίξει η ανεξαρτησία του Μαυροβουνίου, η οποία επισημοποιήθηκε με το δημοψήφισμα της Κυριακής και τη χθεσινή ανακοίνωση του Βελιγραδίου ότι αποδέχεται το αποτέλεσμα.
Οι αυτονομιστές Βάσκοι στην Ισπανία, καθώς και οι Καταλανοί έσπευσαν να χαιρετίσουν το δημοψήφισμα ως θετικό οιωνό για τις δικές τους φιλοδοξίες απαγκίστρωσης από τη Μαδρίτη. Ωστόσο ο Ισπανός υπουργός Εξωτερικών, Μιγκέλ Ανχέλ Μορατίνος, τόνισε ότι δεν είναι συγκρίσιμα μεγέθη το Μαυροβούνιο και η χώρα των Βάσκων ή η Καταλωνία, χαρακτηρίζοντας ανεύθυνο οιονδήποτε παραλληλισμό.
Βαλκάνιοι αναλυτές, πάντως, διατείνονται ότι το Κοσσυφοπέδιο είναι πολύ πιο δύσκολο πρόβλημα από το Μαυροβούνιο. «Αν και κάποιοι αρνούνται να προχωρήσουν σε τέτοιου είδους συσχετισμούς, η ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου είναι αυτή που θα τροφοδοτήσει περαιτέρω τις αποσχιστικές βλέψεις Βάσκων, Κορσικανών, Καταλανών κ.ά.
Ηδη ενθαρρυμένοι από το δημοψήφισμα της Κυριακής εμφανίστηκαν οι Σέρβοι της Βοσνίας, ενώ την ίδια ώρα σε δηλώσεις προέβησαν οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας του γερμανικού Τυρόλου από την Ιταλία και της προσάρτησής του στην Αυστρία, ενώ Ρώσος βουλευτής δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να διεκδικήσει την ανεξαρτησία του και το υπό τουρκική κατοχή βόρειο κομμάτι της Κύπρου. Πρότυπο αυτοδιάθεσης χαρακτήρισαν το Μαυροβούνιο στελέχη των αυτονομιστικών κινημάτων στην Υπερδνειστερία στη Μολδαβία, στην Αμπχαζία της Γεωργίας και όλων των δημοκρατιών της πρώην Σοβιετικής Ενωσης.
Οριστικό το διαζύγιο
Στο μεταξύ ο πρόεδρος της Σερβίας, Μπόρις Τάντιντς, αναγνώρισε τα εκλογικά αποτελέσματα, τα οποία επισφραγίζουν το διαζύγιο -συναινετικό όπως αποδεικνύεται- μεταξύ Ποντγκόριτσας και Βελιγραδίου. «Ημουν υπέρ της διατήρησης του ενιαίου κράτους, αλλά ως δημοκρατικός πρόεδρος μιας δημοκρατικής χώρας αναγνωρίζω την έκφραση της βούλησης των πολιτών του Μαυροβουνίου», σχολίασε ο Τάντιτς. «Το Μαυροβούνιο θα έχει έναν έμπιστο φίλο στη Σερβία, τόσο από οικονομική όσο και πολιτική άποψη», πρόσθεσε. Διάλογο για τις μελλοντικές σχέσεις Μαυροβουνίου – Σερβίας ζήτησε και ο πρωθυπουργός του νεοπαγούς κράτους, Μίλο Τζουγκάνοβιτς, ο οποίος κάλεσε εξάλλου το Βελιγράδι να εξοικειωθεί με τη νέα πραγματικότητα. «Υποθέτω ότι χρειάζονται κάποιο χρόνο να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα», είπε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενωτική παράταξη, που αντιτίθετο στην απόσχιση του Μαυροβουνίου, ζήτησε νέα καταμέτρηση, επικαλούμενη παρατυπίες.
Από την πλευρά του, ο επίτροπος Διεύρυνσης της Ε.Ε., Ολι Ρεν, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ένταξης του Μαυροβουνίου στην Ε.Ε. στο απώτερο μέλλον. «Η ευρωπαϊκή προοπτική είναι ανοιχτή για το Μαυροβούνιο», δήλωσε χαρακτηριστικά.