Εχετε ακούσει για την πάλη των τάξεων. Γνωρίζετε τον πόλεμο των φύλων και τη σύγκρουση των πολιτισμών. Σήμερα, όμως, μια άλλη μεγάλη σύγκρουση ανοίγει. Σχεδόν κανένας δεν τη σχολιάζει και ελάχιστοι την έχουν επισημάνει, γι’ αυτό άλλωστε δεν έχει αποκτήσει ακόμη όνομα. Ομως θα επηρεάσει την κοινωνία μας και τις πολιτικές της επιλογές με αυξανόμενη ένταση καθώς προχωράει ο αιώνας.
Η σύγκρουση ήδη υπάρχει, είναι παρούσα παρότι δεν γίνεται πάντα αντιληπτή, σε ζητήματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους όπως η πυρηνική ενέργεια και οι συντάξεις, η χρηματοδότηση της ιατρικής περίθαλψης και η αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε Πόλεμο των Ηλικιών. Ή Μάχη των Γενεθλίων. Ή Σύγκρουση των Γενεών.
Ο τελευταίος τίτλος ανήκει στον Ντέιβιντ Γουίλετς, έναν ευφυή συντηρητικό βουλευτή, πολύ δραστήριο στο Κοινοβούλιο. Απ’ όσο γνωρίζω, είναι ο μόνος υψηλού επιπέδου πολιτικός που έχει διατυπώσει με σαφήνεια σκέψεις πάνω σ’ αυτό το τόσο σοβαρό πρόβλημα.
Οι συγκρούσεις συνήθως θεωρούνταν ότι έχουν να κάνουν με τις κοινωνικές τάξεις. Πιο πρόσφατα, η προσοχή επικεντρώθηκε στις πολιτιστικές συγκρούσεις. Πιστεύω ότι ο κ. Γουίλετς επισημαίνει κάτι πολύ πραγματικό όταν υποστηρίζει ότι «το ζήτημα της εντιμότητας μεταξύ των γενεών γίνεται όλο και πιο σημαντικό σε σχέση με τις άλλες, πιο οικείες, κοινωνικές συγκρούσεις».
Μπράιαν, 55 ετών
Ας δούμε με παραστατικό τρόπο γιατί. Πρώτα πρώτα, θέλω να σας γνωρίσω τον Μπράιαν. Είναι 55 ετών και η ζωή τού έχει φερθεί αρκετά καλά. Διάβασε στην εφημερίδα του την περασμένη εβδομάδα ότι «τώρα είναι η χρυσή εποχή για τους μεσήλικες», και δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει. Ο ίδιος και η γυναίκα του αγόρασαν το πρώτο τους σπίτι τη δεκαετία του ’70, λίγο πριν ξεκινήσει η μεγάλη άνοδος στις τιμές των ακινήτων. Εκτοτε η αξία του έχει πολλαπλασιαστεί. «Και να σκεφτείς ότι πήραμε αυτό το σπίτι για 20 χιλιάδες στερλίνες», σκέφτεται συχνά καθώς ποτίζει (νυχτερινές ώρες, γιατί το πότισμα με λάστιχο απαγορεύεται λόγω της λειψυδρίας στη Βρετανία) την πρασιά ενός σπιτιού που τώρα η αξία του έχει φτάσει κοντά στο ένα εκατομμύριο στερλίνες.
Διπλά τυχερός, ο Μπράιαν μπορεί τώρα να περιμένει με αισιοδοξία τη συνταξιοδότησή του. Το συνταξιοδοτικό πρόγραμμα της εταιρείας του (που δεν ισχύει πλέον για τους νεότερους εργαζόμενους) θα του πληρώνει τα δύο τρίτα του μισθού του όταν αποσυρθεί. Με το εισόδημα αυτό και με το στεγαστικό δάνειο αποπληρωμένο, ο Μπράιαν και η σύζυγός του θα έχουν αρκετά χρήματα να ξοδεύουν σε διακοπές, χόμπι και άλλες ανανεωτικές δραστηριότητες.
Του αρέσει πολύ να οδηγάει το μεγάλου κυβισμού αυτοκίνητό του, παρ’ όλο που τα παιδιά του τον ζαλίζουν για την ποσότητα «αερίων θερμοκηπίου» που εκτοξεύει στην ατμόσφαιρα το διψαλέο για βενζίνη όχημα. Ο Μπράιαν πιστεύει ότι δικαιούται αυτή την απόλαυση ύστερα από τόσα χρόνια δουλειάς.
Οπως και να ‘ναι, ακόμα κι αν έχουν δίκιο οι επιστήμονες και ο πλανήτης βαδίζει ολοταχώς στην καταστροφή, ο ίδιος δεν θα είναι σε θέση να νοιάζεται όταν η Γη αρχίσει να ψήνεται. Σήμερα, ο Μπράιαν θα αφήσει το 4×4 του στο πάρκινγκ της βιλίτσας του και θα πάει να διαμαρτυρηθεί μαζί με άλλους γείτονες για τα σχέδια της δημοτικής αρχής να χτίσει ένα συγκρότημα φθηνών διαμερισμάτων στην όμορφη κηπούπολή τους.
Απόψε, μερικοί από τους γείτονες θα έρθουν σπίτι του για φαγητό. Θα είναι ένα τυπικό γεύμα «chez Brian», όπου ο οικοδεσπότης θα επαναλαμβάνει χαρούμενος για χιλιοστή φορά πόσο φτηνά αγόρασε το σπίτι του αλλά θα εκφράσει επίσης τη δυσαρέσκειά του που ο γιος του δεν μπορεί να αγοράσει ούτε ένα μικρό διαμέρισμα.
Μπεν, 25 ετών
Ας γνωρίσουμε όμως και τον γιο του. Ο Μπεν είναι 25 ετών και μένει στο Λονδίνο, όπου δουλεύει εξίσου σκληρά, αν όχι σκληρότερα, απ’ όσο δούλεψε ποτέ ο πατέρας του. Ο Μπεν έμεινε με χρέη μετά τις σπουδές του γιατί ήταν υποχρεωμένος να πληρώνει για την πανεπιστημιακή του εκπαίδευση, που για τον πατέρα του ήταν δωρεάν.
Ανησυχεί πραγματικά για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Τονίζει στον πατέρα του ότι η γενιά του κατασπατάλησε όλο το πετρέλαιο και το αέριο της Βόρειας Θάλασσας. Ο ίδιος και οι συνομήλικοί του βρίσκονται μπροστά στη δυσάρεστη επιλογή, ή να εξαρτηθούν από ενεργειακές προμήθειες που ελέγχουν ο Βλαντιμίρ Πούτιν και διάφοροι άλλοι ή να κατασκευάσουν μια νέα γενιά ακριβών πυρηνικών εργοστασίων που κληροδοτούν επικίνδυνα ραδιενεργά απόβλητα ή να διακινδυνεύσουν να επενδύσουν σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, ελπίζοντας ότι ίσως μπορέσουν να καλύψουν το ενεργειακό χάσμα πριν σβήσουν τελείως τα φώτα.
Ο Μπεν ανησυχεί για τον πλανήτη στον οποίο θα ζήσουν τα παιδιά του. Οχι ότι υπάρχει καμιά προοπτική να αποκτήσουν σύντομα παιδιά αυτός και η σύντροφός του. Θα τους άρεσε πολύ να κάνουν οικογένεια, αλλά οικονομικά «δεν τους παίρνει». Ακόμα και στην «ντεμοντέ» συνοικία του Λονδίνου όπου μένουν, ένα μέτριο διαμέρισμα με δυο κρεβατοκάμαρες κοστίζει τώρα πάνω από 250 χιλιάδες στερλίνες. Ο Μπεν και η σύντροφός του χρειάζονται ένα κοινό εισόδημα πάνω από 80.000 λίρες ετησίως για να πάρουν δάνειο. Και το να προσπαθήσουν να αποταμιεύσουν για ν’ αγοράσουν σπίτι τούς φαίνεται απλώς αστείο.
Δεν ισχυρίζομαι ότι κάθε μεσήλικας στη Βρετανία είναι σαν τον Μπράιαν ή ότι κάθε νέος είναι σαν τον Μπεν. Απλώς αυτοί οι δύο συμβολίζουν ένα χάσμα μεταξύ των ηλικιών που συνεχώς διευρύνεται. Υπάρχουν πολλοί φτωχοί συνταξιούχοι, αλλά αυτό καμιά φορά μας τυφλώνει όσον αφορά τον μεγάλο πλούτο που βρίσκεται στα χέρια των ηλικιωμένων ως ομάδας. Οι άνω των 50 κατέχουν τα τέσσερα πέμπτα του εθνικού πλούτου. Τα ΜΜΕ μπορεί να προβάλλουν τη Λατρεία της Νιότης αλλά στην πραγματικότητα ζούμε στην Εποχή των Μεγάλων. Οι άνω των 50 είναι σήμερα η μεγαλύτερη και πλουσιότερη ομάδα καταναλωτών.
Το 2050 πάνω από τους μισούς Βρετανούς θα είναι άνω των 50, μια ομάδα με τεράστια πολιτική επιρροή. Αντίθετα η αναλογία των νέων συνεχώς μικραίνει. Με τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, οι νέοι αναβάλλουν την απόκτηση οικογένειας – παντρεύονται αργότερα με αποτέλεσμα να κάνουν λιγότερα παιδιά, πράγμα που δημιουργεί δημογραφικό φαύλο κύκλο. Βρισκόμαστε σε μια κοινωνία όπου όλο και λιγότεροι νέοι θα αναγκάζονται να πληρώνουν όλο και βαρύτερους φόρους για να στηρίξουν τους όλο και περισσότερους ηλικιωμένους.
Εχουμε μια γενιά μεσηλίκων που ξοδεύουν τον πλούτο τους για να αισθάνονται και να φαίνονται πιο νέοι, την ώρα που η νεότερη γενιά γερνάει πριν από την ώρα της.
Σε αντίθεση με τους προγενέστερους που ένιωθαν ένα δέος για την εξουσία, οι σημερινοί μεσήλικες είναι πολιτικά έναρθροι, οργανωμένοι και επίφοβοι για τους πολιτικούς που θα τολμήσουν να τους αγνοήσουν.
Τι μπορούν να κάνουν οι νέοι για να έχουν πιο δίκαιη μεταχείριση; Μια πρώτη πρόταση θα ήταν να αρχίσουν να ενδιαφέρονται για την πολιτική και να μην παραλείπουν να ψηφίζουν. Οι πολιτικοί σέβονται τις απαιτήσεις των ηλικιωμένων γιατί ψηφίζουν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες ηλικιακές ομάδες. Και τους είναι ευκολότερο να αγνοούν τις απαιτήσεις των νέων, γιατί βλέπουν ότι οι νέοι αδιαφορούν για την τρέχουσα πολιτική και τον συνδικαλισμό, ενώ πολλοί δεν κάνουν καν τον κόπο να ψηφίσουν.
Ο Μπεν πρέπει να χρησιμοποιήσει την ψήφο του, γιατί μπορεί να είναι βέβαιος ότι ο Μπράιαν θα χρησιμοποιήσει τη δική του. Ο Πόλεμος των Ηλικιών έχει ξεκινήσει.