Στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, στο παγκόσμιο χωριό, ο εκμηδενισμός των αποστάσεων, η ταχύτητα και η μαζικότητα του αεροπορικού ταξιδιού γεννούν νέα δεδομένα όσον αφορά τη διάδοση και κατ’ επέκταση την αντιμετώπιση των ασθενειών και κάθε άλλου παράγοντα κινδύνου για τη δημόσια υγεία. Ηδη από προχθές αναζητούνται 33 χιλιάδες άτομα που πιθανώς να προσεβλήθησαν από ραδιενέργεια όντας επί μερικές ώρες σε τρία – μόνο- αεροσκάφη της British Airways. Ο αριθμός τους μόνο είναι εντυπωσιακός. Και αυτά τα άτομα ίσως ήδη να βρίσκονται διασκορπισμένα στις τέσσερις γωνιές της Γης. Αρα ο έλεγχός τους είναι πρακτικά αδύνατος.
Αν υποθέσουμε, λοιπόν, ότι οι επιβάτες της BA είχαν εκτεθεί σε σημαντική ποσότητα ραδιενέργειας, η ανθρωπότητα θα αντιμετώπιζε μείζον πρόβλημα. Το ίδιο, συμβαίνει και με όλες τις ασθένειες. Το 2003 οι υγειονομικοί κίνδυνοι του αεροπορικού ταξιδιού έγιναν σαφείς με την έλευση του Sars.
Λίγες ώρες μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, στους πρώτους ασθενείς της νόσου, ο κορωνοϊός που προκαλούσε την άτυπη πνευμονία είχε ταξιδέψει, και προσβάλει ανθρώπους, σε πέντε χώρες, δύο ήπειρων. Η ταχύτητα εξάπλωσης και το εύρος του γεωγραφικού χώρου που επλήγη πρωτόγνωρο. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι το βαρύτερο ίσως τίμημα κατέβαλλε η αεροπορική βιομηχανία. Το αεροπλάνο τότε θεωρήθηκε ένα είδος «θερμοκηπίου» της νόσου, όπου ο ιός μπορούσε να εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα, μεταξύ ανθρώπων που δεν είχαν τίποτε κοινό εκτός του ότι επί ώρες κάθησαν δίπλα δίπλα σε κλειστό χώρο.
Δεν είναι τυχαίο ότι μελέτες για τη διάδοση διαφόρων ιών κατά τη διάρκεια των αεροπορικών ταξιδιών άρχισαν να γίνονται πολύ πριν από την εμφάνιση της άτυπης πνευμονίας. Χαρακτηριστικά από το 1995 τα Κέντρα Ελέγχου Λοιμώξεων και Πρόληψης των ΗΠΑ είχαν εκδώσει μελέτη σύμφωνα με την οποία ο βάκιλος της φυματίωσης μπορεί να μεταδοθεί από έναν άρρωστο επιβάτη σε τέσσερις άλλους κατά τη διάρκεια μίας πτήσης 8,5 ωρών. Ανάλογες μελέτες έχουν γίνει και για τη μετάδοση της ιογενούς μηνιγγίτιδας, αλλά ακόμα και της κοινής γρίπης.
Ομως, όπως φαίνεται το μάθημα του Sars, η αναγνώριση της παγκοσμιοποίησης των κινδύνων για τη δημόσια υγεία, απέδωσε. Με την έλευση της γρίπης των πτηνών στη νοτιοανατολική Ασία και τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις για την επερχόμενη πανδημία, οι αερομεταφορείς αντέδρασαν τάχιστα υιοθετώντας νέα μέτρα ασφάλειας της υγείας του επιβατικού κοινού, με ειδικά φίλτρα εξαερισμού της καμπίνας επιβατών που τίποτα δεν έχουν να ζηλέψουν από αυτά που χρησιμοποιούνται στις χειρουργικές αίθουσες, απολυμάνσεις των σκευών, συχνότερους καθαρισμούς της καμπίνας επιβατών. Επίσης καθορίστηκαν ειδικά πρωτόκολλα που έπρεπε να ακολουθήσουν τα πληρώματα σε περίπτωση που υπήρχε ασθενής μεταξύ των επιβατών και δημιουργήθηκαν ειδικοί χώροι υποδοχής στα αεροδρόμια.
Το ποτάμι δεν γυρνά πίσω
Η πραγματικότητα είναι ότι τα αεροπορικά ταξίδια θα γίνονται όλο και πιο μαζικά. (Μεγαλύτερα αεροπλάνα, φθηνότερα εισιτήρια). Ο σημερινός ταξιδιώτης θα αναζητά όλο και πιο μακρινούς προορισμούς, όπου είναι πιθανό να έρθει σε επαφή με καινούργιες μεταδοτικές νόσους. Αυτά δεν θα αλλάξουν, όπως κανένα ποτάμι δεν γυρνά πίσω. Πρέπει, ωστόσο, οι αρμόδιοι ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς των αερομεταφορών να προετοιμαστούν για να αντιμετωπίσουν τα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας.