ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ. Μπορεί το θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης να διακηρύσσει την εξάλειψη του εβραϊκού κράτους από τον χάρτη της Μέσης Ανατολής και ν’ αρνείται οποιαδήποτε διπλωματική επαφή με την εκάστοτε κυβέρνησή του, πλην όμως, Ιρανοί αξιωματούχοι διαπραγματεύονται με Ισραηλινούς για τη διευθέτηση προγενέστερων οικονομικών διαφορών μεταξύ των δύο χωρών σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Η υπόθεση σχετίζεται με την ιρανικών και ισραηλινών συμφερόντων εταιρεία παροχής πετρελαίου Trans Asiatic Oil Ltd, η οποία ιδρύθηκε με τη σύμφωνη γνώμη του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί το 1967. Το επιχειρηματικό εγχείρημα, πρωταρχικός στόχος του οποίου ήταν η προμήθεια του Ισραήλ με ιρανικό πετρέλαιο, κατέρρευσε μετά την ισλαμική επανάσταση του 1979 και την ανατροπή του σάχη. Εξι χρόνια αργότερα, το καθεστώς Χομεϊνί απαίτησε διαμέσου Ευρωπαίων δικηγόρων την καταβολή των οφειλών της Trans Asiatic Oil Ltd προς την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου του Ιράν.
Τα δύο κράτη διατηρούσαν στενές σχέσεις από το 1951, όταν το Ιράν αναγνώρισε ντε φάκτο το εβραϊκό κράτος, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Σύμφωνα δε με την ισραηλινή εφημερίδα «Χααρέτς», η συνεργασία των χωρών είχε επεκταθεί σ’ επίπεδο στρατιωτικό και ανταλλαγής απόρρητων πληροφοριών. Οι Ιρανοί παρείχαν βοήθεια για την μεταφορά των Εβραίων του Ιράκ στο Ισραήλ, ενώ η Μοσάντ ανέλαβε την εκπάιδευση των ειδικών μονάδων του ιρανικού στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας του σάχη. Παράλληλα, οι μυστικές υπηρεσίες του Ιράν φέρονται να συνέβαλαν στην ανάπτυξη Ισραηλινών πρακτόρων σε ιρακινό έδαφος – αποστολή των οποίων ήταν η ενίσχυση του κουρδικού επαναστατικού κινήματος. Το 1975, επίσης, ο σάχης ενέκρινε κονδύλιο ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά ισραηλινών όπλων, όπως το μαχητικό Lavi και οι πύραυλοι θαλάσσης-θαλάσσης τύπου Gabriel, οι οποίοι θα κατασκευάζονταν σε ιρανικό έδαφος. Το πρόγραμμα στρατιωτικής συνεργασίας, καθώς και οι επιχειρηματικές δραστηριότητες του Ισραήλ στους τομείς των υποδομών και της φαρμακοβιομηχανίας του Ιράν, διεκόπησαν με την ανατροπή του σάχη το 1979.
Οσον αφορά την αξίωση της Τεχεράνης για καταβολή των χρεών της Trans Asiatic Oil Ltd προς την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου του Ιράν, οι Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι κατόπιν της ισλαμικής επανάστασης κατέβαλαν προσπάθειες για τον καταμερισμό των πόρων της εταιρείας και την ομαλή διάλυσή της. Σύμφωνα με τη «Χααρέτς», το καθεστώς Χομεϊνί είχε αρνηθεί οποιαδήποτε διαπραγμάτευση και ως εκ τούτου όλα τα περιουσιακά στοιχεία της Trans Asiatic Oil Ltd πέρασαν υπό τον πλήρη έλεγχο του ισραηλινού υπουργείου Οικονομικών.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 συστήθηκαν τρία διαιτητικά δικαστήρια σε ευρωπαϊκό έδαφος για την επίλυση των οικονομικών διαφορών μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Επικαλούμενη Ισραηλινούς διπλωμάτες, η «Χααρέτς» υποστηρίζει ότι δύο εκ των διαιτητικών αρχών εδρεύουν στην Ελβετία και ο τρίτος σ’ άλλο κράτος της Ε.Ε.