Ο θησαυρός της Βακτριανής, γνωστός και ως θησαυρός Τίλια Τέπε, δηλαδή, του «Λόφου του Χρυσού», κοσμεί τους σκοτεινούς διαδρόμους του Μουσείου Γκουιμέ του Παρισιού, που βρέθηκε στο βόρειο Αφγανιστάν. Πέρα από την καλλιτεχνική και ιστορική του αξία, αυτό το έκθεμα έχει να μαρτυρήσει σε όποιον το επισκέπτεται μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία.
20.000 αντικείμενα
Ο θησαυρός της Βακτριανής βρέθηκε στο εμπορικό σταυροδρόμι μεταξύ Κίνας, Ινδίας και Μεσογείου από Ρώσους αρχαιολόγους το 1978, σε τάφους νομάδων αριστοκρατών που πέθαναν, όπως υπολογίζεται, την ίδια χρονική περίοδο με τη γέννηση του Ιησού. Κατά την ανασκαφή βρέθηκαν περισσότερα από 20.000 ολόχρυσα αντικείμενα, από μικρές χάντρες και καρδιές ραμμένες πάνω σε ενδύματα μέχρι το απαστράπτον στέμμα μιας βασίλισσας και τα χρυσά της σανδάλια. Αυτά το 1978. Λίγο αργότερα το Αφγανιστάν έγινε πεδίο συγκρούσεων και ο θησαυρός εξαφανίστηκε. Κανείς δεν γνώριζε τι είχε απογίνει: Αν, δηλαδή, μεταφέρθηκε στη Μόσχα, βγήκε από το Αφγανιστάν για να καταλήξει στα χέρια αρχαιοκαπήλων ή απλώς αν κάποιοι τον έλιωσαν.
Το εθνικό μουσείο της Καμπούλ λεηλατήθηκε αρχικώς από τους μουτζαχεντίν και στη συνέχεια καταστράφηκε από τους Ταλιμπάν. Μέσα στο χάος που επικρατούσε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι Ταλιμπάν εισέβαλαν στο θησαυροφυλάκιο των ανακτόρων στην Καμπούλ, αναζητώντας τον θησαυρό. Οι ισχυρές θύρες του καταφέραν να τους αντισταθούν. Ελάχιστοι γνώριζαν πού βρισκόταν, μέχρι το 2004, όταν εμφανίστηκε εκ νέου. Ολα αυτά τα χρόνια παρέμενε κρυμμένος σε κιβώτια, σκεπασμένος με παλιά χαρτονομίσματα μηδενικής αξίας.
Με την επανεμφάνισή του, όλα τα μουσεία του κόσμου προσπάθησαν να τον φιλοξενήσουν για λίγο στις αίθουσές τους, αλλά ο πρόεδρος Ζακ Σιράκ εξασφάλισε τη μεταφορά του στο Μουσείο Γκουιμέ του Παρισιού. Η επιλογή των Αφγανών δεν ήταν τυχαία, καθώς οι Γάλλοι έχουν μακρά ιστορία αρχαιολογικών αποστολών στο Αφγανιστάν.
Στην έκθεση του Παρισιού τα περισσότερα από τα κοσμήματα έχουν τοποθετηθεί σε λεπτές κάθετες δοκούς. Καθώς ο επισκέπτης περνά από μπροστά τους σείονται και το χρυσάφι αστράφτει. Το στέμμα κρέμεται περιστοιχιζόμενο από δεκάδες μικρές νιφάδες χρυσού και κινείται σαν στάχυ όταν φυσάει άνεμος.
Οι διοργανωτές της έκθεσης ευελπιστούν πως το καλλιτεχνικό γεγονός θα μεταβάλει την αντίληψη που έχει ο έξω κόσμος για το Αφγανιστάν, δηλαδή ότι στη χώρα δεν υπάρχουν μόνο καμήλες και καλάσνικοφ, αλλά ένα καταπληκτικό μίγμα πολιτισμών. Οτι το Αφγανιστάν έχει σημαντική πολιτιστική κληρονομιά.
Ερμαιο αρχαιοκαπήλων
Πέρα, όμως, από την ασύλληπτη πραγματικά ομορφιά του θησαυρού της Βακτριανής, ο επισκέπτης διαπιστώνει ή καλύτερα συνειδητοποιεί ότι επί περίπου 25 χρόνια το Αφγανιστάν είναι έρμαιο αρχαιοκαπήλων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο θησαυρός -για λόγους ασφαλείας- δεν μπορεί να εκτεθεί στο Αφγανιστάν. Οι Αφγανοί δεν θα μπορέσουν να τον θαυμάσουν, όπως, εξάλλου, δεν τον θαύμασαν στο παρελθόν.
Είναι άμεση η ανάγκη παροχής χρημάτων για την εκπαίδευση, την προστασία των αρχαιολογικών χώρων και την ενίσχυση της ασφαλείας ώστε να μπει ένα τέλος στο λαθρεμπόριο αρχαιοτήτων. Το μουσείο Γκουιμέ θα προσπαθήσει να συμβάλει επιστρέφοντας ένα ευρώ από κάθε εισιτήριο που πωλεί σε όσους επισκέπτονται την έκθεση. Μπορεί τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν να μην είναι αρκετά αλλά, τουλάχιστον, είναι μια αρχή.