Ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Ροντρίγκες Θαπατέρο, εξαιρετικά δημοφιλής εξαιτίας της απόφασής του να αποσύρει τα ισπανικά στρατεύματα από το Ιράκ, το 2004, χρησιμοποιεί την πολιτική του ισχύ, για να αναμορφώσει την ισπανική κοινωνία. Ο Θαπατέρο θέσπισε νομοθεσία για τους γάμους μεταξύ ομοφυλοφίλων και περιόρισε τις επί αιώνες στενές σχέσεις ανάμεσα στο ισπανικό κράτος και την Καθολική Εκκλησία. Ενίσχυσε επίσης τα δικαιώματα των γυναικών και την πρόσβασή τους στην εξουσία, η οποία ήταν παραδοσιακά περιορισμένη. Πολλοί ωστόσο εκτιμούν ότι ο Θαπατέρο προχωρεί πολύ γρήγορα. «Ο Θαπατέρο θεωρεί δεδομένα πράγματα για τα οποία πολλοί Ισπανοί της παλαιότερης γενιάς ανησυχούν. Κυβερνά με τη μισή Ισπανία και αυτό είναι παρακινδυνευμένο», τονίζει ο Εμίλιο Λάμο Ντε Εσπινόσα επικεφαλής του ινστιτούτου πολιτικών μελετών Elcano, της Μαδρίτης.
Η κοινή γνώμη της Ισπανίας όμως η οποία κλίνει προς τα αριστερά, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, στηρίζει τις επιλογές Θαπατέρο.
Οι επικριτές του πάντως τον κατηγορούν ότι συντηρεί κλίμα πόλωσης. «Το μεγαλύτερο σφάλμα του, το οποίο θα μείνει στην Ιστορία, είναι ότι ο Θαπατέρο καταστρέφει την κοινωνική συναίνεση που πετύχαμε με την αποκατάσταση της δημοκρατίας», λέει ο Ιγνάθιο Ασταρλόα, βουλευτής του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος που ηγείται της αντιπολίτευσης. Σε αντίθεση με προηγούμενες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις της Ισπανίας, που ακολουθούσαν την οδό της μετριοπάθειας στο όνομα της διατήρησης της εύθραυστης και νεαρής -από το 1975- δημοκρατίας, ο Θαπατέρο θεώρησε ότι η ισπανική δημοκρατία έχει πλέον εδραιωθεί και ότι συνεπώς η μετριοπάθεια δεν είναι απαραίτητη. Ο Θαπατέρο απορρίπτει επίσης την κριτική που του ασκούν όσοι υποστηρίζουν ότι μεθοδεύει το διαμελισμό της χώρας επειδή εκχώρησε μεγαλύτερη αυτονομία στην Καταλωνία και συζητεί για την εκχώρηση ανάλογου καθεστώτος, στη Χώρα των Βάσκων.
Σοσιαλισμός πολιτών
Η πολιτική φιλοσοφία του Θαπατέρο, την οποία συμπυκνώνει στη διατύπωση «σοσιαλισμός των πολιτών», προτάσσει τον φιλειρηνισμό στην εξωτερική πολιτική, την ενίσχυση των πολιτικών δικαιωμάτων και τη σύμπλευση αντί της καθοδήγησης με το λαό.
Η δέσμευση του Θαπατέρο στην ήπια δύναμη της πολιτικής διαπραγμάτευσης φαίνεται ότι έχει αποτελέσματα, κυρίως ως προς την εκεχειρία που κήρυξε η βασκική αυτονομιστική οργάνωση ΕΤΑ, από την περασμένη άνοιξη. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ΕΤΑ δεν έχει ώς τώρα δεχτεί να αφοπλιστεί, πράγμα που εγείρει ερωτήματα για το κατά πόσο προτίθεται να τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Το γεγονός πυροδοτεί οξεία κριτική κατά του Θαπατέρο τον οποίο κατηγορούν ότι υποκύπτει στους τρομοκράτες της ΕΤΑ, στους οποίους έχει προτείνει διάλογο.