Τον Ιανουάριο του 1968, οι Αμερικανοί άνοιξαν τις τηλεοράσεις τους για να δουν σκηνές χάους, όταν οι Βιετναμέζοι εξαπέλυσαν την επίθεση του Τετ, που θα έμενε στην ιστορία ως η μεγαλύτερη ήττα των αμερικανικών στρατευμάτων την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Τον Δεκέμβριο του 1992 οι ΗΠΑ εγκαινίασαν την ανθρωπιστική επιχείρησή τους στη Σομαλία που επρόκειτο να θεωρηθεί η πλέον εντυπωσιακή αποτυχία της, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, εποχής. Τον Μάρτιο του 2003, αμερικανικά τεθωρακισμένα άρχισαν στο Ιράκ εκείνο που θα εξελισσόταν στα μάτια πολλών Αμερικανών στη χειρότερη πανωλεθρία στην εξωτερική πολιτική της, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, εποχής. Τετ, Σομαλία και Ιράκ: οι τρεις μεγαλύτερες αμερικανικές ήττες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Χάνοντας την πραγματικότητα
Αν και το Τετ και η Σομαλία δεν ήταν ήττες, αλλά επιτυχίες που θεωρήθηκαν ήττες. Η μεγάλη αυτή απόκλιση ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή είναι σύνηθες χαρακτηριστικό εν καιρώ πολέμου, όταν οι εντυπώσεις των ανθρώπων περί του ποιος νικά και ποιος χάνει οφείλονται συχνά σε ψυχολογικούς παράγοντες άσχετους με το τι έχει συμβεί στο πεδίο των μαχών. Το Τετ και η Σομαλία μπορούν να προσφέρουν σημαντικά μαθήματα για το Ιράκ.
Η επίθεση του Τετ υπήρξε πανωλεθρία για τους κομμουνιστές. Αν και είχαν το πλεονέκτημα να αιφνιδιάσουν τον εχθρό, οι αντάρτες του Νοτίου Βιετνάμ, οι Βιετκόνγκ, δεν κατόρθωσαν να κρατήσουν έναν στόχο στο Νότιο Βιετνάμ και υπέστησαν στρατηγικές απώλειες. Ωστόσο, πολλοί Αμερικανοί θεώρησαν ότι ήταν αποτυχία των ΗΠΑ. Το ποσοστό που ενέκρινε τους χειρισμούς του προέδρου Λίντον Τζόνσον στον πόλεμο διολίσθησε σε επίπεδα κάτω του 26%. Πριν το 58% των Αμερικανών δήλωναν «γεράκια» υπέρ της εμπλοκής των ΗΠΑ στον πόλεμο και το 26% δήλωναν «περιστερές» και ήταν κατά. Ωστόσο, δύο μόλις μήνες μετά το Τετ, το ποσοστό των περιστερών μόλις και υπερέβαινε εκείνο των γερακιών.
Γιατί ήταν τόσο αποκομμένες από την πραγματικότητα οι εντυπώσεις των ανθρώπων; Η ψευδαίσθηση της ήττας οφειλόταν σε δύο γεγονότα συμβολικής αξίας. Πρώτον, ότι οι Νοτιοβιετναμέζοι επιτέθηκαν στην αμερικανική πρεσβεία στη Σαϊγκόν. Ηταν ένα ήσσονος σημασίας συμβάν της επίθεσης του Τετ, αλλά απέσπασε την προσοχή των Αμερικανών γιατί οι επιτιθέμενοι παραβίασαν το εξέχον σύμβολο της αμερικανικής παρουσίας στο Νότιο Βιετνάμ. Οταν δεν υπάρχει ασφάλεια στην πρεσβεία, δεν υπάρχει πουθενά. Ολοι οι σταθμοί μετέδιδαν ότι είχε καταληφθεί η πρεσβεία, ενώ στην πραγματικότητα όσοι είχαν επιτεθεί κείτονταν νεκροί στην αυλή. Δεύτερον, προκάλεσε αίσθηση η φωτογραφία του Εντι Ανταμς που έδειχνε έναν αξιωματικό της νοτιοβιετναμέζικης αστυνομίας να πυροβολεί έναν αιχμάλωτο στον δρόμο. Στις ΗΠΑ μετέφερε την εικόνα ενός βάναυσου και αθέμιτου πολέμου και για μερικούς Αμερικανούς αυτή ήταν η εικόνα της επίθεσης του Τετ. Τα αμερικανικά ΜΜΕ, άλλωστε, σκιαγραφούσαν την εικόνα ενός ολέθρου στο Βιετνάμ. Αν και οι Νοτιοβιετναμέζοι υπέστησαν τεράστιες ζημιές, οι δημοσιογράφοι εγκωμίαζαν τις επιδόσεις τους.
Κάτι ανάλογο έγινε και στη Σομαλία. Από το 1992 μέχρι το 1994 η ανθρωπιστική επιχείρηση των ΗΠΑ έσωσε τη ζωή σε περισσότερους από 100.000 Σομαλούς και περιόρισε στο μισό τον αριθμό των προσφύγουν με κόστος τη ζωή 43 Αμερικανών. Στις ΗΠΑ, όμως, τον Οκτώβριο του 1993 το ποσοστό των Αμερικανών που ενέκριναν τους χειρισμούς του προέδρου Κλίντον στη Σομαλία είχε περιορισθεί στο 30%. Μόλις το 25% θεωρούσε την επιχείρηση επιτυχή έναντι 66% που τη θεωρούσε αποτυχία. Οπως και στο Τετ, η αποστολή στη Σομαλία επλήγη από τις υπερβολικές προσδοκίες που είχε εμπνεύσει. Ηταν αναπόφευκτο να είναι δύσκολη η παρέμβαση σε μια άναρχη χώρα που μαστίζονταν από τον πόλεμο. Τα αμερικανικά ΜΜΕ έχασαν γρήγορα το ενδιαφέρον τους μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου 1993, όταν σκοτώθηκαν Αμερικανικοί στρατιώτες σε μάχη στο Μογκαντίσου. Οι πανίσχυρες εικόνες από τη μάχη αυτή έπεισαν τους Αμερικανούς ότι επρόκειτο περί ήττας. Στα ΜΜΕ κυριάρχησαν οι εικόνες του αιχμάλωτου Αμερικανού πιλότου και των ακρωτηριασμένων πτωμάτων Αμερικανών στρατιωτών.
Τον Οκτώβριο του 1993, το 62% των Αμερικανών πίστευαν ότι η επιχείρηση στη Σομαλία «μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα άλλο Βιετνάμ» ακόμη και όταν ανακοίνωσε ο Κλίντον ότι απέσυρε τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Σομαλία και ενώ οι απώλειες των Αμερικανών ήταν 1.000 φορές μικρότερες από τις αντίστοιχες στο Βιετνάμ. Τι υποδηλώνουν αυτά για το Ιράκ;
Η θρησκευτική βία
Τουλάχιστον ότι πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί προτού καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η επιχείρηση στο Ιράκ αποτελεί ήττα. Υπάρχουν σαφώς στοιχεία που κατατείνουν σε αποτυχία, ιδιαίτερα η θρησκευτική βία. Το Ιράκ μοιάζει με αποτυχία εν μέρει επειδή η κυβέρνηση Μπους έπεσε στην ίδια παγίδα με την κυβέρνηση Τζόνσον, εμπνέοντας προσδοκίες επικείμενης νίκης με τις δηλώσεις περί «αποστολής που ολοκληρώθηκε» προτού καν αρχίσει η πραγματική επιχείρηση. Οπως, άλλωστε, και στη Σομαλία οι μάχες με σκοτεινούς αντάρτες του Ιράκ και η στήριξη μιας ανίσχυρης κυβέρνησης ξυπνούν αναμνήσεις από το Βιετνάμ. Αν το Ιράκ θεωρηθεί αποτυχία, είναι θέμα χρόνου να αποχωρήσουν τα αμερικανικά στρατεύματα αφήνοντας πίσω τους ποιος ξέρει τι. Δεδομένου ότι διακυβεύονται τόσο πολλά, οι Αμερικανοί πρέπει να βεβαιωθούν ότι η εντύπωση της αποτυχίας στο Ιράκ δεν είναι οφθαλμαπάτη.