Πιονγκγιάνγκ. Η πόλη-μοντέλο που ξεπήδησε από τις στάχτες του πολέμου της Κορέας είναι τρομακτικά σκοτεινή τη νύχτα και περίεργα ήσυχη την ημέρα. Η ηλεκτροδότηση παραμένει περιορισμένη, ενώ η έλλειψη καυσίμων αφήνει τους δρόμους αδειανούς. Οι συζητήσεις επικεντρώνονται στον σκληρό χειμώνα και στη μειωμένη επισιτιστική βοήθεια από την Κίνα και τη Νότια Κορέα, που βυθίζει κάποιες αγροτικές περιοχές σε απελπιστική πείνα.
Η επανέναρξη των εξαμερών συνομιλιών αύριο στο Πεκίνο έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς η Βόρεια Κορέα είναι πιο απομονωμένη από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στη σύντομη ιστορία της. Οι αμερικανικές κυρώσεις με αφορμή τις κατηγορίες για παραχάραξη δολαρίων από την Πιόνγκγιανγκ κατέληξαν να παγώσουν σχεδόν όλα τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, νόμιμα και παράνομα. Τον Νοέμβριο του 2005, η Πιόνγκγιανγκ εγκατέλειψε τις συνομιλίες για την αντιμετώπιση της πυρηνικής κρίσης και τον Οκτώβριο του 2006 προέβη στην πρώτη της πυρηνική δοκιμή. Η δοκιμή οδήγησε τον ΟΗΕ να εντείνει τις κυρώσεις που είχε επιβάλει στο παρελθόν και εκτοξεύθηκαν απειλές για νηοψίες βορειοκορεατικών πλοίων σε ανοικτή θάλασσα για να καταπολεμηθεί το εμπόριο όπλων.
Απομονωμένη χώρα
Επισκέφθηκα τη Βόρεια Κορέα συνοδεύοντας τον Βρετανό ευρωβουλευτή Γκλιν Φορντ, που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην έναρξη διαλόγου ανάμεσα στην Πιόνγκγιανγκ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Για πρώτη φορά, ανώτατα στελέχη του καθεστώτος δέχθηκαν να εκθέσουν στην κάμερα τις προϋποθέσεις τους για την επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και για την εγκατάλειψη του μικρού πυρηνικού οπλοστασίου τους. Μεταξύ εκείνων που μας μίλησαν, ήταν ο πρόεδρος της ανώτατης λαϊκής συνέλευσης, Τσόε Τάε-μποκ, που μας είπε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η αμερικανική αδιαλλαξία. «Πολλοί Αμερικανοί πολιτικοί προσπαθούν να μας απομονώσουν. Πρέπει να απομακρύνουμε το κύριο πρόβλημα που είναι η εχθρική πολιτική των ΗΠΑ. Χωρίς αυτήν, όλα λύνονται».
Η διάθεση στη λαϊκή συνέλευση δεν είναι αισιόδοξη. Αν πρόκειται να επιτύχουν οι συνομιλίες, η Βόρεια Κορέα θα πρέπει να έρθει αντιμέτωπη με δυσάρεστες αλήθειες. Το ίδιο όμως θα πρέπει να κάνουν και οι ΗΠΑ. Αν η Πιόνγκγιανγκ επιδιώκει σοβαρά ειρήνη που θα διαρκέσει, τότε πρέπει να απαρνηθεί τα πυρηνικά της όπλα. Φέτος, προσεγγίζει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων ισχυρότερη σε σχέση με πέρυσι, αφού τώρα πια είναι πυρηνική δύναμη. Ομως, η πολιτική «πρώτα ο στρατός» που εφάρμοσε ο Κιμ Γιογκ Ιλ στέρησε τη γεωργία και τη βιομηχανία από πόρους και, συνδυασμένη με τις κυρώσεις, έφερε μαζικό λιμό τη δεκαετία του ’90.
Αντίστοιχα, η αμερικανική κυβέρνηση πρέπει να αναγνωρίσει ότι η εισβολή στο Ιράκ, η ομιλία του προέδρου Μπους περί «άξονα του κακού» και η εσκεμμένη εγκατάλειψη της συμφωνίας πλαισίου από την πλευρά των ΗΠΑ οδήγησαν τη Βόρεια Κορέα στα πυρηνικά.
Από την εποχή Κλίντον
Με τη συμφωνία πλαίσιο που είχε υπογραφεί στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ανάμεσα στην κυβέρνηση Κλίντον και στον Κιμ Γιογκ Ιλ, οι ΗΠΑ ανέλαβαν να προμηθεύσουν στην Πιόνγκγιανγκ πετρέλαιο θέμανσης και πυρηνικούς αντιδραστήρες «ελαφρού ύδατος» με αντάλλαγμα την εγκατάλειψη του πυρηνικού της προγράμματος. Στην πραγματικότητα, παρά την επιμονή της πρώην υπουργού εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ, άλλοι στους κολπους της αμερικανικής κυβέρνησης επινοούσαν τη μία καθυστέρηση μετά την άλλη, πιστεύοντας, λανθασμένα, ότι το κομμουνιστικό καθεστώς βρισκόταν στο χείλος της κατάρρευσης. Με την εκλογή του Τζορτζ Μπους, η συμφωνία εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει ίχνη. Το μόνο που απομένει από τις αμερικανικές υποσχέσεις για ενεργειακούς σταθμούς είναι κάποιες υπερμεγέθεις τρύπες στο χώμα, από τις εκσκαφές για τα θεμέλια. Λίγοι στη βόρεια Ασία, με την εξαίρεση ίσως των ακραίων δεξιών στην Ιαπωνία, θέλουν να δουν κούρσα εξοπλισμών στην περιοχή. Ακόμη λιγότεροι πιστεύουν ότι η Βόρεια Κορέα βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η κατάρρευση, πάντως, θα ήταν συνώνυμη της οικονομικής καταστροφής για τις συνοριακές περιοχές της Κίνας και της Νότιας Κορέας.
Το αν η Πιόνγκγιανγκ κρυφτεί πιο βαθιά στο πυρηνικό της καταφύγιο, παραμένοντας προσκολλημένη στο σταλινιστικό παρελθόν ή αρχίσει να ανοίγεται και να εκμεταλλεύεται τις δυνατότητές της, ίσως εξαρτάται από το αν οι ΗΠΑ είναι έτοιμες, για πρώτη φορά από την εποχή Κλίντον, να διαπραγματευθούν σοβαρά.
* Ο Mark Seddon είναι ανταποκριτής του αγγλόφωνου Al-Jazeera στον ΟΗΕ.