Η αμερικανική πρωτεύουσα μοιάζει με μια πόλη που έχει ξυπνήσει μετά ένα γερό μεθύσι, με αυτήν την περίεργη ζαλάδα μέσα στην οποία κάποιος αναρωτιέται: «Τι ακριβώς να έκανα χθες το βράδυ;». Ο μέσος πολίτης, αλλά και νυν και πρώην αξιωματούχοι των αμερικανικών υπηρεσιών, προσπαθούν να καταλάβουν «τι πήγε τόσο λάθος στο Ιράκ;». Η ελίτ αντιλαμβάνεται πως το βασικό πρόβλημα ήταν η άνοδος ενός άπειρου πεισματάρη πολιτικού στην εξουσία. Δεν μπορεί όμως να καταλάβει την πλήρη κατάρρευση των μηχανισμών εξωτερικής πολιτικής, την ουσιαστική διάλυση της CIA, την εκπληκτική ανικανότητα του Πενταγώνου και την απουσία ελέγχου -τη στιγμή που μέτραγε- από το Κογκρέσσο.
Αυτό που εντυπωσιάζει είναι η θεαματική αλλαγή κλίματος στην Ουάσιγκτον. Πριν από 3-4 χρόνια ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κλείσεις μια συνέντευξη με έναν εκπρόσωπο των νεοσυντηρητικών γερακιών.
Τα ινστιτούτα τους ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια. Είχε μάλιστα εμφανισθεί και ειδικός ατζέντης ο οποίος, έναντι αμοιβής, έκλεινε συνεντεύξεις με τον Ρίτσαρντ Περλ και άλλους διάσημους ιέρακες. Προσπαθήστε να τηλεφωνήσετε τώρα σε ένα από τα ινστιτούτα η την Επιτροπή γιά την Απελευθέρωση του Ιράκ. Το πολύ πολύ να βρείτε μια γραμματέα και το πιθανότερο να χρειασθεί να αφήσετε μήνυμα σε κάποιον τηλεφωνητή. Είναι πια εξαιρετικά δύσκολο να βρει κανείς ανθρώπους να υπερασπισθούν τον πόλεμο στο Ιράκ, ακόμη και οι πιο φανατικοί μιλάνε για λάθη ή εγκληματικές παραλείψεις στην προετοιμασία του.
Εκτός μόδας οι νεοσυντηρητικοί
Καθώς η νεοσυντηρητική μόδα έφυγε από το προσκήνιο, ήλθαν πάλι στη μόδα άνθρωποι της παλιάς σχολής, όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ ή ο πρώην βουλευτής Λι Χάμιλτον. Ανθρωποι πρακτικοί, με αίσθηση μέτρου για το πώς πρέπει να διαχειρισθούν την αμερικανική ισχύ, επαναφέρουν την ρεαλπολιτίκ.
Υστερα από χρόνια ακούς πάλι συζητήσεις γιά την ανάγκη να λυθεί το Παλαιστινιακό και να κερδίσει φίλους η Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή «άσχετα με το τι θα κάνει το Ισραήλ». Παρόμοιες συζητήσεις ήταν σχεδόν απαγορευμένες μετά την 11η Σεπτεμβρίου και όποιος τις υποκινούσε σε πανεπιστημιακές αίθουσες ή δημοσιογραφικά γραφεία κατηγορούνταν γιά αντισημιτισμό. Τα πράγματα έχουν αλλάξει, όμως και όλο και περισσότεροι ψύχραιμοι αναλυτές κάνουν λόγο γιά τον «θανάσιμο εναγκαλισμό αμερικανικών και ισραηλινών συμφερόντων».
Η άβυσσος στην οποία έχει βυθισθεί το Ιράκ, ο Λίβανος και η Παλαιστίνη ανησυχούν άλλωστε όλους τους γνώστες της περιοχής, οι οποίοι προβλέπουν πως θα εξελιχθεί σε ένα τεράστιο νέο Αφγανιστάν, ένα ανεξέλεγκτο πεδίο εκπαίδευσης τρομοκρατών εναντίον αμερικανικών στόχων.
Ελλειψη αξιοπιστίας
Το ερώτημα είναι κατά πόσο, έστω και τώρα που άλλαξε η μόδα, μπορεί η κυβέρνηση Μπους να αλλάξει θεαματικά την πολιτική της. Γι’ αυτό όμως χρειάζονται δύο πράγματα: ηγετικές φυσιογνωμίες και αξιοπιστία. Οι περισότεροι αναλυτές θεωρούν ότι στα δύο χρόνια που του απομένουν ώς τις επόμενες προεδρικές εκλογές ο Μπους θα έχει ελάχιστη αξιοπιστία και δύναμη. Θα είναι πολύ δύσκολο για το Ιράν ή τη Συρία να τον πάρουν στα σοβαρά, μια και γνωρίζουν πως τα χέρια του είναι δεμένα από το Κογκρέσσο. Την ίδια στιγμή όλο και περισότεορι άνθρωποι πιστεύουν ότι η υπουργός Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις, παρά την παρουσία της, με την οποία κερδίζει τις εντυπώσεις, «δεν έχει αυτό που χρειάζεται» για να αναλάβει σοβαρές πρωτοβουλίες στο Μεσανατολικό.
Ολα αυτά οδηγούν σταθερά το πολιτικό εκκρεμές προς τα αριστερά. Ακόμη και οι Ευαγγελιστές προσπαθούν να δημιουργήσουν συμμαχίες με τους Δημοκρατικούς ή μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνους, γιατί μυρίζονται προς τα πού πάει το πράγμα. Και η αλήθεια είναι πως όποιος και αν εκλεγεί το 2008 από τους σημερινούς επικρατέστερους υποψήφιους, η Χιλαρι Κλίντον, ο γερουσιαστής Ομπάμα ή ο γερουσιαστής ΜακΚέιν από τους ρεμπουμπλικάνους, θα αποτελεί μια σαφή μετακίνηση του πολιτικού σκηνικού προς το κέντρο και της εξωτερικής πολιτικής προς τον ρεαλισμό.
«Εγκληματική άγνοια»
Αυτό που αισθάνεται κανείς μιλώντας με αξιωματούχους ή δημοσιογράφους στην Ουάσιγκτον είναι μια βαθιά ανησυχία. Αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν το αμερικανικό «σύστημα» να άφησε μια ομάδα φανατικών να καταλάβει την πραγματική εξουσία και να οδηγήσει τη χώρα σε μια απερίσκεπτη σταυροφορία. Αυτό που τους ανησυχεί διπλά όμως είναι η ανικανότητα. «Το να πάρεις μια λάθος απόφαση να εισβάλεις στο Ιράκ, αντε και το καταλαβαίνω» τόνιζε σημαίνων δημοσιογράφος και πρόσθετε: «Το να τα κάνεις όλα θάλασσα λόγω κακής οργάνωσης και ασύλληπτης άγνοιας είναι εγκληματικό!»
Οπως ξέρουμε από τις αυτοβιογραφικές διηγήσεις του σημερινού προέδρου, ο ίδιος ανακάλυψε τον Θεό και μια βαθύτερη πίστη μια μέρα που μέθυσε υπερβολικά και κατάλαβε ότι έπρεπε να κόψει το ποτό. Η Αμερική μοιάζει να έχει την ίδια αίσθηση με εκείνη του νεαρού Μπους, μοιάζει να ξυπνάει από ένα μεθύσι, να κοιτάει γύρω της και να καταλαβαίνει πως δεν έχει πια φίλους ούτε και γοητεύει τον πλανήτη. Και όλα δείχνουν ότι, όπως έκανε πάντοτε η Αμερική μετά το Βιετνάμ, το Γουοτεργκέιτ, την περίοδο Ρέιγκαν, μπορεί να βρίσκει μέσα της τις δυνάμεις για να αλλάξει προσανατολισμό. Το μόνο που δεν ξέρουμε είναι τι θα κάνει ο Μπους με τη λίγη δύναμη που του απομένει και την οποία του έδωσε ο μέσος Αμερικανός σε μια στιγμή που ήταν ζαλισμένος από την 11η Σεπτεμβρίου, φοβισμένος και προφανώς έτοιμος να βασιστεί σε πρωτόγονα βιβλικά και άλλα ένστικτα.
Ο Μπους εγκλωβισμένος στις επιλογές του
Ο Μπους παραμένει εν τω μεταξύ εγκλωβισμένος ανάμεσα στο πείσμα του, που επιμένει πως δεν έχει κάνει λάθος στο Ιράκ, και όλους, μα όλους, τους βετεράνους ειδικούς που μιλάνε για φιάσκο.
Οι εναλλακτικές του επιλογές δεν είναι πολλές ούτε και οι καλύτερες. Αν διατάξει την αποχώρηση των Αμερικανών το 2007 ή το 2008, το θέαμα της υποστολής της αμερικανικής σημαίας και της σφαγής των χιλιάδων συνεργατών των αμερικανικών υπηρεσιών θα οδηγήσει σε πραγματική εθνική ταπείνωση. Αν στείλει περισότερο στρατό θα αυξηθούν οι νεκροί και είναι αμφίβολο αν θα πετύχει κάτι.