Πρωτοσυνάντησα τον Κόφι Ανάν το 1968 στην Αντίς Αμπέμπα. Είδα έναν ευγενικό, αξιοπρεπή, συνετό και σοβαρό νέο από την Γκάνα, που ενέπνεε σεβασμό και εμπιστοσύνη. Με είχε εντυπωσιάσει! Από τότε διατηρήσαμε επαφή, ιδιαίτερα όταν τελικά ήρθε στη Νέα Υόρκη. Ακολουθήσαμε, κατά κάποιο τρόπο παράλληλες πορείες στον ΟΗΕ. Μέχρις ενός σημείου ασφαλώς!
Συνεργαστήκαμε στενά στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90, ειδικά την περίοδο που εκείνος ήταν επίκουρος γενικός γραμματέας στο Τμήμα Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων, κι εγώ επίκουρος γενικός γραμματέας στο Τμήμα Πολιτικών Υποθέσεων.
Ζήσαμε μαζί την αγωνία του διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας, ενώ όταν αποσπάστηκα στο Αφγανιστάν, ήταν ο μόνος από τους ομοιόβαθμους συνάδελφους μου που επικοινωνούσε συχνά μαζί μου και ανησυχούσε για την τύχη μου και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζα σ’ εκείνη την επικίνδυνη και απαιτητική αποστολή. Ο Κόφι αποδείχθηκε ένας αφοσιωμένος φίλος που μπορούσες να του έχεις εμπιστοσύνη.
Στον Ανάν διακρίνει κανείς πολλές αρετές. Αξιοπιστία, επιμονή, σύνεση, ορθή κρίση και προσήλωση στο καθήκον είναι μερικές απ’ αυτές. Οσοι τον ξέρουν, γνωρίζουν την ευαισθησία που τον χαρακτηρίζει, την ευρύτητα των γνώσεων και ενδιαφερόντων του, τον ανθρωπισμό του.
Από τη θέση του γ.γ. έδειξε τις αρετές αυτές, οι οποίες τον βοήθησαν να αντέξει τις τεράστιες πιέσεις και δοκιμασίες που αντιμετώπισε. Ανέλαβε το αξίωμα του γενικού γραμματέα σε μια κρίσιμη και όχι τόσο ευοίωνη στιγμή για τον Οργανισμό. Η Νέα Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων που όλοι μας καλωσορίσαμε μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ δεν κράτησε για πολύ. Η μόνη υπερδύναμη που απέμεινε στον πλανήτη, ειδικά μετά την αλλαγή της αμερικανικής κυβέρνησης το 2000, έδειξε την τάση να αγνοεί ή να επιβάλλει τη βούλησή της στον Οργανισμό, γεγονός που είχε συνέπειες και στη Γραμματεία του ΟΗΕ, μεταξύ άλλων…
Κάτω από ισχυρές πιέσεις, ο γ.γ. αναγκάστηκε να λάβει σειρά διοικητικών και άλλων μέτρων, με αβέβαια αποτελέσματα για το ηθικό της Γραμματείας, να διολισθήσει σε προτάσεις και να προβεί σε ενέργειες που ενδεχομένως παρέκκλιναν από το πνεύμα του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Εντούτοις, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, ο Κόφι έδειξε μεγάλο θάρρος μπροστά σε κρίσιμες στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις, όπως η επέμβαση στο Ιράκ και τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια μια αισχρή εκστρατεία σπίλωσης της δημόσιας εικόνας και του ηθικού του κύρους, μια εκστρατεία υπονόμευσης της επιρροής του, που στόχο είχε να του στερήσει τον ρόλο που διαδραματίζει ο γ.γ. ως η φωνή και η συνείδηση της ανθρωπότητας. Αμφισβήτησε ταμπού και ξεπερασμένες δογματικές αντιλήψεις προς όφελος της ζωής των ανθρώπων και του μέλλοντος του πλανήτη μας.
Θα τον θυμόμαστε ως έναν από τους καλύτερους γενικούς γραμματείς που πέρασαν ποτέ, ως έναν άνθρωπο που, αν και γνώριζε καλά τους περιορισμούς που θέτει το αξίωμά του, προσπάθησε κατά καιρούς να διευρύνει τις αρμοδιότητες του γενικού γραμματέα, όχι, όμως, τόσο ώστε να βλάψει το μέλλον και τον ρόλο του Οργανισμού, κάτι που θα συνέβαινε ενδεχομένως εάν είχε παραιτηθεί διαμαρτυρόμενος για τη συμπεριφορά των ΗΠΑ προς τα Ηνωμένα Εθνη.
Ενας διακεκριμένος Αφρικανός που προσέφερε πολλά στην σπουδαία του ήπειρο, αφήνει πίσω του ως παρακαταθήκη την αναγνώριση της στενής σχέσης και αλληλεξάρτησης μεταξύ της ανάπτυξης, της ασφάλειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αφήνει τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας και την επίγνωση της επιτακτικής ανάγκης να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις ενός κόσμου που διαρκώς εξελίσσεται.
*Ο κ. Σωτήρης Μουσούρης είναι πρώην επίκουρος γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.