Ο μεγάλος φυσικός Νιλς Μπορ χαριτολόγησε κάποτε ότι «η πρόβλεψη είναι πολύ δύσκολο πράγμα. Ειδικά αν αφορά το μέλλον». Είχε δίκιο αν κοιτάξουμε την ιστορία, όχι μόνο της πολιτικής, αλλά και της οικονομίας, και κυρίως της τεχνολογίας. Υπάρχουν προβλέψεις που έμειναν θρυλικές για την ανοησία τους, ή έστω αυτό που με τη σημερινή γνώση θεωρούμε ανοησία. Τελικά, μάλλον είχε δίκιο ο κωμικός Τζος Μπίλινγκ, ο οποίος προέτρεπε: «Μην προβλέπεις. Αν η πρόβλεψή σου αποδειχθεί λάθος, κανείς δεν θα την ξεχάσει. Αν αποδειχθεί σωστή, κανείς δεν θα την θυμάται.»
Το 1876 ο William Orton, πανίσχυρος πρόεδρος της τηλεγραφικής εταιρείας Western Union (μιας εταιρείας που μόλις είχε δικτυώσει ολόκληρη την Αμερική) έριξε μια ματιά σε ένα περίεργο ηλεκτρικό κατασκεύασμα που είχε πάνω στο γραφείο του. «Τι χρησιμότητα μπορεί να έχει στην εταιρεία μας αυτό το ηλεκτρικό παιχνίδι;» ρώτησε τους παριστάμενους υποτακτικούς του. Κάποιοι χασκογέλασαν και κάποιοι πανηγύρισαν. Οι τελευταίοι είχαν συντάξει μια αναφορά προς τον πρόεδρό τους όπου επί λέξει έγραφαν: «Αυτό το πράγμα που ονομάζεται «τηλέφωνο» έχει τόσες ανεπάρκειες που δεν μπορεί να θεωρηθεί σοβαρό μέσο επικοινωνίας, και φυσικά δεν έχει καμιά αξία για μας.» Δεν ήταν δα και λίγο, κοτζάμ πρόεδρος να ενστερνίζεται την άποψή τους.
Ο 29χρονος Alexander Graham Bell που στις 14 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους είχε υποβάλει αίτηση για να πάρει την την πατέντα του «ηλεκτρικού τηλέφωνου», μάζεψε το «παιχνίδι» και αποφάσισε να προχωρήσει μόνος. H εταιρεία του Graham Bell, ονόματι AT&T, κυριάρχησε στις τηλεπικοινωνίες των ΗΠΑ, ενώ η Western Union παρέμεινε μιας δεύτερης τάξης τηλεγραφική εταιρεία.
Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, ο διευθυντής των βρετανικών ταχυδρομείων, Sir William Preece, δήλωνε περήφανα το 1876: «Οι Αμερικανοί μπορεί να χρειάζονται αυτήν τη νέα εφεύρεση που ονομάζεται τηλέφωνο. Εμείς όμως όχι! Εχουμε πολλά παιδιά για να μεταφέρουν μηνύματα…»
Η ιστορία των κοντόφθαλμων προβλέψεων φτάνει μέχρι τις μέρες μας με τον Μεγάλο Bill Gates να γράφει το 1996 στο βιβλίο του «The Road Ahead»: «Δεν νομίζω ότι μπορούν να υπάρξουν modem ταχύτερα των 33,6 ή έστω 38,4 kbps που να χρησιμοποιούν τις κοινές τηλεφωνικές γραμμές.» Ενα χρόνο μετά η εταιρεία US Robotics παρουσίασε modem που έφταναν στην ταχύτητα των 56 kbps.
H περαιτέρω σταχυολόγηση των προβλέψεων που έμειναν… προβλέψεις δεν μπορεί παρά να δικαιολογήσει μία και μόνο μία πρόβλεψη: «Ουδείς μετά Χριστόν προφήτης».
«Η κοιλιακή χώρα, ο θώρακας και ο εγκέφαλος θα μείνουν πάντα κλειστά στον σοφό και ανθρωπιστή χειρουργό.»
Sir John Eric Ericksen, Βρετανός χειρουργός της βασίλισσας Βικτωρίας, 1873.
Αυτά μέχρι το 1920 που ο Αμερικανός χειρουργός Harvey Cushing ανακάλυψε νέες τεχνικές στη χειρουργική του εγκεφάλου και το 1967 που ο γνωστός Christian Barnard, ένας Νοτιοαφρικανός χειρουργός, επιχειρεί την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς.
«Βαρύτερες του αέρα μηχανές που θα πετάνε είναι αδύνατον να υπάρξουν.»
William Thomson, Lord Kelvin, Βρετανός μαθηματικός και φυσικός, 1895.
H απάντηση ήρθε στις 17 Δεκεμβρίου του 1903. Για δώδεκα δευτερόλεπτα μια «βαρύτερη του αέρα μηχανή» με το όνομα «Kitty Hawk» κατάφερε να πετάξει και να προσγειωθεί χωρίς ζημιές. Ενας από τους κατασκευαστές της έμαθε το μάθημά του όσον αφορά τις προφητείες: «Ομολογώ», είπε ο Wilbur Wright, «ότι στα 1901 είπα στον αδελφό μου Orville, ότι ο άνθρωπος δεν πρόκειται να πετάξει πριν περάσουν πενήντα χρόνια… Από τότε απέφυγα όλες τις προβλέψεις». Αλλά και ο πατέρας τους Milton Wright είχε πει: «Οι άνθρωποι δεν θα πετάξουν ποτέ. Αυτό είναι αποκλειστικό προνόμιο των αγγέλων».
«Ο ασύρματος δεν έχει κανένα μέλλον».
William Thomson, Lord Kelvin, Βρετανός μαθηματικός και φυσικός, 1897.
«Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν μπορώ να φανταστώ το υποβρύχιο (…) να κάνει τίποτε περισσότερο από το να σκοτώσει από ασφυξία το πλήρωμα και να τσαλαβουτάει στη θάλασσα.»
Η. G. Wells, συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, 1901.
O συγγραφέας τού «Πόλεμος των Κόσμων» είχε δει τον «Αργοναύτη II» ένα υποβρύχιο 10 μέτρων που είχε κατασκευαστεί το 1897 και είχε ρόδες για να κινείται στον βυθό. Από τότε βέβαια κύλησε πολύ νερό στους βυθούς των ωκεανών.
«Τα αεροπλάνα είναι ενδιαφέροντα παιχνίδια, αλλά δεν έχουν καμιά στρατιωτική αξία.»
Ferdinand Foch, Γάλλος στρατάρχης, 1911.
Και κάποιοι απορούν πώς κατάφερε η Γερμανία σε δύο Παγκοσμίους Πολέμους να στριμώξει τόσο άσχημα τη Γαλλία.
«Το άλογο θα παραμείνει το κυρίαρχο μέσο μεταφοράς. Το αυτοκίνητο είναι απλώς μόδα, ένα καπρίτσιο.»
Ο πρόεδρος της «Michigan Savings Bank», συμβουλεύοντας το 1903 τον Horace Rachman να μην επενδύσει στη νεοσύστατη εταιρεία αυτοκινήτων «Ford».
O Horace Rachman επένδυσε τελικά 2.500 δολάρια στην εταιρεία του Henry Ford, και μέχρι το 1919 (που πούλησε όλες τις μετοχές του έναντι 30 εκατ. δολαρίων) είχε πάρει μόνο από μερίσματα πέντε εκατομμύρια δολάρια.
«Η κοινή γνώμη φαντάζεται γιγάντιες ιπτάμενες μηχανές να διασχίζουν τον Ατλαντικό μεταφέροντας αμέτρητους επιβάτες, όπως κάνουν σήμερα τα μοντέρνα ατμόπλοια. Είναι ασφαλές να πούμε ότι τέτοιες ιδέες είναι εντελώς εξωπραγματικές.»
William H. Pickering, αστρονόμος, 1910.
Τελικά η κοινή γνώμη είχε δίκιο και ο διαπρεπής αστρονόμος άδικο. Οι γιγάντιες ιπτάμενες μηχανές ονομάζονται σήμερα «τζάμπο τζετ».
«Πέρασε η εποχή των μικρών εθνών. Ηρθε ο καιρός των αυτοκρατοριών.»
Ο Βρετανός συντηρητικός πολιτικός Josheph Chamberlain σε ομιλία στο Κοινοβούλιο, 12/5/1904.
O εικοστός αιώνας είδε την πτώση της κραταιάς βρετανικής αυτοκρατορίας, στην οποία «ο ήλιος δεν έδυε ποτέ» και τη δημιουργία 70 και πλέον νέων κρατών.
«Πτήση με εκτόξευση αερίων είναι ένα από τα προβλήματα που ο άνθρωπος ποτέ δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει.»
Simon Newcomb, Καναδός αστρονόμος, 1920.
«Ελπίζουμε ότι ο καθηγητής του Clark College (Robert H. Goddard) απλώς υποκρίνεται ότι αγνοεί στοιχειώδη φυσική, αν πιστεύει πως ένας πύραυλος μπορεί να λειτουργήσει στο κενό.»
Αρθρο των New York Times, 1920.
Στο τέλος του 1919 ο «τρελός καθηγητής» Goddard δημοσίευσε ένα άρθρο με τον τίτλο: «Μια μέθοδος για να φτάσουμε σε εξαιρετικά μεγάλα ύψη». H απάντηση ήταν μια σειρά χλευαστικών δημοσιευμάτων για την «παλαβή ιδέα» του καθηγητή από το Clark College. Στις 16 Μαρτίου του 1926 ο Robert H. Goddard εκτόξευσε τον πρώτο πύραυλο με υγρά καύσιμα. Αν και ανέβηκε σε ύψος μόλις 12,5 μέτρων, άνοιξε το κεφάλαιο της διαστημικής εποχής.
«Ουδείς σήμερα φοβάται ότι οι βάσεις μας στον Ειρηνικό μπορεί να δεχθούν ξαφνική επίθεση των Γιαπωνέζων. Είναι αδύνατη μια τέτοιου είδους έκπληξη όταν υπάρχει ο ασύρματος.»
Joshephus Danniels, υπουργός Ναυτικών των ΗΠΑ, 1922.
Αυτή ακριβώς την έκπληξη τους επιφύλαξαν τα 351 ιαπωνικά βομβαρδιστικά που το κυριακάτικο ξημέρωμα της 7ης Δεκεμβρίου 1941 κατέστρεψαν τον αμερικανικό στόλο του Ειρηνικού. 2.300 Αμερικανοί που πήραν τοις μετρητοίς τα λόγια του Joshephus Danniels, άφησαν την τελευταία τους πνοή χωρίς να καταφέρουν να ρίξουν ούτε μία τουφεκιά.
«Αν θεωρητικά και τεχνικά η τηλεόραση μπορεί να είναι εφικτή εμπορικά και οικονομικά, θεωρώ ότι είναι αδύνατον να επιτύχει.»
Lee De Forest, Αμερικανός εφευρέτης, πρωτοπόρος στην ανάπτυξη του ασύρματου τηλεγράφου και του ραδιοφώνου, 1926.
Ο εφευρέτης της τριοδικής λυχνίας, ο οποίος μάλιστα πούλησε τα δικαιώματα της ευρεσιτεχνίας του για ένα κομμάτι ψωμί γιατί πίστεψε πως και το ραδιόφωνο δεν θα είχε καμιά εμπορική αξία. Το ίδιο πίστευε και ο τραπεζίτης και σύμβουλος επενδύσεων David Sarnoff, ο οποίος δήλωσε: «Το «ασύρματο μουσικό κουτί» (σ.σ. το ραδιόφωνο) δεν έχει καμιά εμπορική χρησιμότητα. Ποιος θα πλήρωνε για ένα μήνυμα που δεν στέλνεται σε συγκεκριμένο αποδέκτη;» Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1946, ενώ η τηλεόραση έμπαινε σε κάθε σπίτι, ο πρόεδρος της 20th Century Fox Darryl F. Zanuck δήλωνε: «H τηλεόραση δεν θα μπορέσει ποτέ να κρατηθεί στην αγορά πάνω από έξι μήνες. Οι άνθρωποι θα βαρεθούν πολύ γρήγορα να κοιτούν ένα κουτί από κόντρα πλακέ κάθε βράδυ.»
«Νεαρέ μου φοβάμαι πως χάνεις άδικα τον χρόνο σου. Αν υπήρχαν κι άλλοι πλανήτες θα είχαν ανακαλυφθεί εδώ και πολύ καιρό.»
Αστρονόμος στον Clyde W. Tombaugh δύο μήνες πριν από την 18η Φεβρουαρίου 1930 που ο τελευταίος ανακάλυψε τον Πλούτωνα.
«Μέχρι το 1960 οι άνθρωποι θα δουλεύουν 3 ώρες την ημέρα.»
John Langton-Davies, συγγραφέας του βιβλίου «A short History of the future», 1936.
Αμήν και πότε!
«Ποιος στο διάβολο θέλει να ακούει τους ηθοποιούς να μιλάνε;»
Ηarry Warner, της εταιρείας «Warner Bros.» όταν του παρουσίασαν τον ομιλούντα κινηματογράφο το 1927.
Ολος ο κόσμος απ’ ό,τι αποδείχθηκε τελικά. O βωβός κινηματογράφος πέθανε μέσα σε λίγα χρόνια. Για την ιστορική αλήθεια πρέπει να τονιστεί ότι παρά τις αρχικές επιφυλάξεις του Harry Warner, η εταιρεία του ήταν πρωτοπόρος στην ανάπτυξη του ομιλούντος κινηματογράφου.
«Πιστέψτε με. H Γερμανία δεν είναι σε θέση να εξαπολύσει πόλεμο.»
David Lloyd, πρωθυπουργός της Αγγλίας, 1934.
«H Βρετανία δεν θα μπει στον ευρωπαϊκό πόλεμο ούτε φέτος ούτε του χρόνου.»
Πρωτοσέλιδος τίτλος της εφημερίδας Daily Express στις 30/9/1938.
Εντεκα μήνες αργότερα τα γερμανικά «Πάντσερ» διέσχιζαν τα σύνορα της Πολωνίας και η γηραιά αυτοκρατορία κήρυξε τον πόλεμο στη ναζιστική Γερμανία, η οποία, ναι μεν δεν ήταν «σε θέση να εξαπολύσει πόλεμο», αιματοκύλισε όμως την Ευρώπη για πέντε χρόνια.
«Είτε σας αρέσει είτε όχι, η Ιστορία είναι με το μέρος μας. Οικονομικά, θα σας θάψουμε.»
Δήλωση του Σοβιετικού ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ σε δυτικούς διπλωμάτες κατά τη διάρκεια δεξίωσης στο Κρεμλίνο στις 18/11/1956.
Στις 25 Δεκεμβρίου του 1991 η κόκκινη σημαία της Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών κατέβαινε από το Κρεμλίνο. Ηταν η μέρα της επίσημης διάλυσης μιας υπερδύναμης που κατέρρεε οικονομικά τα τελευταία είκοσι χρόνια.
«Δεν μας αρέσει ο ήχος τους. Τα συγκροτήματα που παίζουν με ηλεκτρικές κιθάρες είναι πλέον στην παρακμή τους.»
Δήλωση στελέχους της δισκογραφικής εταιρείας Decca Records, απορρίπτοντας τους Beatles, 1962.
Το 1964 το άλμπουμ «Meet the Beatles» πούλησε στις ΗΠΑ δύο εκατομμύρια αντίτυπα σε ένα μόνο μήνα.
«Οι μετοχές έχουν φτάσει σε ένα μόνιμο υψηλό επίπεδο.»
Ιrving Fisher, καθηγητής Οικονομικής στο Πανεπιστήμιο Yale (17 Οκτωβρίου 1929).
Στις 24 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου η Wall Street βιώνει τη «Μαύρη Πέμπτη» και τρεις μέρες αργότερα τη «Μαύρη Τρίτη». Από μαύρη σε κατάμαυρη μέρα οι μετοχές της Wall Street έχασαν σε ένα μήνα 100 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Δεν πιστεύω πως μια γυναίκα μπορεί να γίνει πρωθυπουργός στα χρόνια μας, ούτε να αποκτήσει τις κορυφαίες κυβερνητικές θέσεις…»
Μargaret Thatcher, σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Sunday Telegraph, 1969.
Το 1979 το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας υπό την αρχηγία της κερδίζει τις εκλογές και η Margaret Thatcher γίνεται πρωθυπουργός, θέση που θα κρατήσει επί 11 χρόνια σπάζοντας το ρεκόρ παραμονής στην πρωθυπουργία για τον 20ό αιώνα.
«Στις 18 σοσιαλισμός.»
Σύνθημα των οπαδών του ΠΑΣΟΚ το 1974.
«Το να ταξιδεύεις με υψηλές ταχύτητες είναι αδύνατο, γιατί οι επιβάτες δεν θα μπορούν να αναπνεύσουν.»
Dr. Dionysius Lardner, επιστημονικός σύμβουλος του North Western Railway, 1823.
…τότε που τα τρένα έτρεχαν με την ιλιγγιώδη ταχύτητα των 15 χλμ. την ώρα.
«Πιστεύω πως μπορεί να υπάρξει μια παγκόσμια αγορά για 5 ή και περισσότερα κομπιούτερ.»
Τhomas Watson, πρόεδρος της IBM, 1943.
«Οι υπολογιστές του μέλλοντος δεν θα ζυγίζουν πάνω από 1,5 τόνο…»
Αρθρο στο περιοδικό «Popular Mechanics», 1949.
Το 1958 οι εταιρείες πληροφορικής των ΗΠΑ έχουν πουλήσει τον 1000ό υπολογιστή τους, ενώ σήμερα η παγκόσμια εγκατεστημένη βάση υπολογίζεται στους 130 εκατ. υπολογιστές όλων των μεγεθών και ένας φορητός υπολογιστής ζυγίζει μόλις δύο κιλά. H διάψευση αυτών των προβλέψεων δεν σταμάτησε ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της εκδοτικής εταιρείας επιχειρηματικών βιβλίων «Prentice Hall» να δηλώσει το 1957: «Εχω ταξιδέψει σε όλη τη χώρα και μίλησα με τους πιο σημαντικούς ανθρώπους. Μπορώ να σας επιβεβαιώσω ότι η ηλεκτρονική επεξεργασία δεδομένων είναι μια ιδιοτροπία που δεν θα διαρκέσει πάνω από ένα χρόνο.»
«Και καλά… Σε τι μπορεί να χρειαστεί αυτό το πράγμα;»
Μηχανικός του τμήματος ερευνών της IBM, εξετάζοντας ένα από τα πρώτα μικροτσίπ, 1968. Απ’ ό,τι αποδείχθηκε, «αυτό το πράγμα» είναι αναγκαίο πλέον για τη λειτουργία των ρολογιών, των υπολογιστών, των οικιακών ηλεκτρικών συσκευών, των ραδιοφώνων, των διαστημοπλοίων, των, των, των…
«Δεν υπάρχει κανείς λόγος για να έχει κάποιος έναν υπολογιστή σπίτι του…»
Κen Olson, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Digital Equipment Corp., 1977.
Σήμερα δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη βρήκαν πολλούς λόγους για να έχουν κάποιον υπολογιστή σπίτι τους.
«640 KBytes μνήμης πρέπει να είναι αρκετή μνήμη για οποιονδήποτε.»
Βill Gates, πρόεδρος της Microsoft, 1981.
Για έναν προσωπικό υπολογιστή σήμερα τα δύο GBytes, ήτοι 2.000 KBytes, μοιάζουν να μην είναι αρκετά.
Εφαγε τις προβλέψεις του!
Ο Bob Metcalfe είναι ένας από τους γκουρού της πληροφορικής. Είναι ο άνθρωπος που έφτιαξε το υψηλής ταχύτητας δίκτυο Ethernet. Βλέποντας την τρομακτική αύξηση των χρηστών του παγκόσμιου Δικτύου, τρόμαξε. Σε μόνιμη στήλη που διατηρεί στο περιοδικό «Infoworld» υποστήριζε το 1995, ότι αυτή η αλματώδης αύξηση θα έφερνε την κατάρρευση του Internet μέσα σε ένα χρόνο. Ηταν μάλιστα τόσο σίγουρος που δήλωνε ότι «αν δεν υπάρξει κατάρρευση, θα φάει το άρθρο του». Τον Απρίλιο του 1997, ο 51 ετών πρωτοπόρος της πληροφορικής, ενώπιον εκατοντάδων επιστημόνων στο «International World Wide Web Conference», έσχισε το άρθρο του σε μικρά κομματάκια, το χτύπησε σε μίξερ με ένα σαγχαρόπηκτο υγρό και το… έφαγε με το κουταλάκι!